ĠletiĢimin denetlenmesi tedbiri için verilebilecek süre en fazla üç aydır ve bu süre bir defaya mahsus olmak üzere uzatılabilmektedir. Dolayısıyla, bu tedbir en fazla altı ay uygulanabilmektedir. 2005 yılından önceki dönemde, ÇASÖMK md. 2/6‟da bu tedbirle ilgili olarak uygulanabilecek süre üç aydı. Ancak bu süre en fazla iki defa daha uzatılabilmekteydi. BaĢka bir deyiĢle toplamda en fazla dokuz ay bu tedbir uygulanabilecekti. Oysa yeni düzenlemeye göre, bu süre toplamda en fazla altı ay olabilmektedir(CMK md. 135/3).
KarĢılaĢtırmalı hukuka baktığımızda, Ġngiltere‟de iki ay, Ġsviçre‟nin bazı kantonlarında bir ay, bazı kantonlarında altı ay, Fransa da dört ay süreyle tedbir kararı verilebildiği görülmektedir. Almanya‟da ise bu süre üç ay için verilebilmekte ve Ģartları
178 ÖZBEK, CMK, s. 571.
devam ettiği müddetçe bu süreler üç ayı geçmemek üzere müteaddit defa uzatılabilmektedir. Ġngiltere‟de ise iki aydan sonra azami bir aylık bir uzatma süresinin olduğu görülmektedir180
.
Örgütlü suçlar açısından CMK md. 135/3‟te öngörülen uzatma süresi ile birlikte toplam 6 aylık sürenin yetersiz olduğu belirtilmektedir. Özellikle örgütün elebaĢısına ulaĢılmak üzereyken sürenin dolması bu sürenin yetersizliğini gözler önüne sermekteydi181
. 5353 sayılı Kanun 17. maddesi ile bu eleĢtiriler giderilmiĢ bulunmakta ve örgütün faaliyeti çerçevesinde iĢlenen suçlarla ilgili olarak gerekli görülmesi halinde, hâkimin bir aydan fazla olmamak üzere sürenin sınırsız Ģekilde defalarca uzatılmasına karar verebileceği düzenlenmektedir.
Tedbirin baĢlayacağı zaman ile ilgili olarak kanunda bir ibareye rastlanmamaktadır. 14.2.2007 tarih ve 26434 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Ceza Muhakemesi Kanununda Öngörülen Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan ĠletiĢimin Denetlenmesi, Gizli SoruĢturmacı ve Teknik Araçlarla Ġzleme Tedbirlerinin Uygulanmasına ĠliĢkin Yönetmeliğin çıkarılmadan önce uygulamada genellikle bu süre tedbir kararının kolluk kuvvetlerine tebliği ile baĢlamaktaydı182
. Ancak yönetmeliğin 5. maddesiyle bu sorun giderilmeye çalıĢılmıĢ, “Talep veya karar, hâkim veya Başkanlığa ulaştığı anda süreler işlemeye başlar” denilmek suretiyle sürenin ne zaman baĢlayacağı
belirtilmiĢtir. Doktrinde, sürenin hâkim kararının verildiği tarihten itibaren baĢlayacağını ileri süren yazarlarda bulunmaktadır. Gerekçe olarak da hâkimin karar verirken kanunda belirtilen Ģartların varlığını o zaman dilimi içerisinde ve o andaki duruma göre tespit ettiğini belirtmektedir183
.
DanıĢtay‟ın 2008 yılında vermiĢ olduğu bir yürütmeyi durdurma kararı konumuzu yakından ilgilendirmektedir. 14.2.2007 tarih ve 26434 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan Ceza Muhakemesi Kanununda Öngörülen Telekomünikasyon Yoluyla Yapılan ĠletiĢimin Denetlenmesi, Gizli SoruĢturmacı ve Teknik Araçlarla Ġzleme Tedbirlerinin Uygulanmasına ĠliĢkin Yönetmeliğin, bazı hükümlerinin yürütmenin durdurulması ile açılan dava da “Dava konusu Yönetmeliğin iptali istenilen “Süre” baĢlıklı 12. maddesinin 4. fıkrasında ise “Dinleme veya mobil telefonun yerinin tespiti kararlarında süre, kararın
180 KESKĠN, Ġbrahim, ĠletiĢimin Denetlenmesi, Adalet Dergisi, 33. Sayı, Ankara-2009, s. 165.
181 ERDEM,Mustafa Ruhan, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu‟nda Telekomünikasyon yoluyla yapılan
iletiĢimin denetlenmesi, http://www.cezabb.adalet.gov.tr/makale/115.doc, EriĢim Tarihi, 20.05.2009.
182 BALTACI, s. 371. 183 ġEN, s. 89.
BaĢkanlıkta sisteme tanıtıldığı andan itibaren baĢlar” açıklamasına yer verilmiĢtir. Ancak, “örgütün faaliyeti çerçevesinde iĢlenen suçlarla ilgili olarak gerekli görülmesi halinde, hâkim bir aydan fazla olmamak üzere sürenin müteaddit defalar uzatılmasına karar verebilir.” kuralı, aynı Kanun‟un, “Kararların yerine getirilmesi, iletiĢim içeriklerinin yok edilmesi” baĢlığını taĢıyan 137. maddesinin 1. fıkrasında ise, “135. maddeye göre verilecek karar gereğince Cumhuriyet savcısı veya görevlendireceği adli kolluk görevlisi, telekomünikasyon hizmeti veren kurum ve kuruluĢların yetkililerinle iletiĢimin tespiti, dinlenmesi veya kayda alınması iĢlemlerinin yapılmasını ve bu amaçla cihazın, yerleĢtirilmesini yazılı olarak istediğinde, bu istem derhâl yerine getirilir; yerine getirilmesi hâlinde zor kullanılabilir. ĠĢlemin baĢladığı ve bitirildiği tarih ve saat ile iĢlemi yapanın kimliği bir tutanakla saptanır.” kuralına yer vermektedir.
5271 sayılı Yasanın 135. maddesinin 3. fıkrasında, Telekomünikasyon Yoluyla ĠletiĢimin Tespiti, Dinlenmesi ve Kayda alınması, tedbirinin ne kadar süre için verileceği, verilen sürenin kararda belirtileceği, aynı Yasanın 137. maddesinin 1. fıkrasında da, bu kararı uygulamakla görevli kiĢilerin yazılı istemi üzerine bu istemin telekomünikasyon hizmeti veren kurum ve kuruluĢlarca derhal yerine getirileceği belirtilmesine karĢın, kararın verilmesinden itibaren en geç ne kadar sürede uygulamanın baĢlatılacağı hakkında da bir düzenleme bulunmamaktadır. 5271 sayılı Yasanın 135. maddesinde öngörülen tedbir; belirli suçlarla ilgili olarak baĢka türlü delil elde edilemeyen hallerde, suçun aydınlatılması ve Ģüphelinin yakalanması için belirli bir süre için baĢvurulan ve Anayasa ile güvence altına alınan haberleĢme özgürlüğünün kısıtlanması anlamına gelen olağanüstü bir tedbirdir. Bu tedbirin uygulanma süresinin baĢlangıç anının, kararın sisteme tanıtılma anı olarak belirlenmesi, tedbirin uygulamasının karar sisteme tanıtılmadığı sürece ertelenebileceği anlamına gelmektedir. Böylesi bir sonucun tedbirin belirli bir süre için verilmesini öngören yasa hükmü ile bağdaĢmadığı açıktır. Tedbir kararının verilmesi ile uygulamaya geçilmesi arasında teknik olarak belirli bir zaman dilimine ihtiyaç olduğu takdirde, bu süreyi önceden öngören ve uygulama baĢlangıç tarihinin tedbir kararında yer almasını sağlayan bir düzenleme yapılması gerekirken, uygulamayı sınırsız olarak ertelenebilir kılan dava konusu Yönetmelik kuralında hukuka uyarlık görülmemiĢ ve bu gerekçelerle yürütmesi durdurulmuĢtur184
.
Mobil telefonun yerinin tespiti için kanunkoyucu özel ve sınırlı bir düzenleme getirerek bu tedbirin sınırsız Ģekilde kullanılmasının önüne geçmek istemiĢtir. Ġlgili
kanunda en fazla üç aylık bir süre için verilebileceği ve Ģartlar mevcutsa bir defa daha uzatma kararı verilebilmesinin mümkün olacağı düzenlenmiĢtir (CMK md. 135/4). Böylece en fazla altı aylık bir süre için bu tedbir uygulanabilmekte sınırsız bir uygulama söz konusu olmamaktadır.
F. ĠletiĢimin Denetlenmesi Tedbirinin Gizli SoruĢturmacı ve Teknik