II. Sâsânî Öncesi İran’ın Siyasi Durumu
1.7. Sâsânî Devletinin Dağılma Dönemi
Yezdicürd Sâsânî tahtına oturduğu zaman ülke büyük bir enkaz yığını haline gelmiştir. Sasânî devleti siyasi buhranlar, iç karışıklıklar, kuzeyde Hazar ve doğuda Göktürk akınları ile yıpranmış bir orduyla çöküşün eşiğindeki bir devleti andırmaktaydı933. Yezdicürd, kabiliyetsiz ve devlet tecrübesi olmayan bir hükümdar olmakla beraber ülkesini İslam fetihlerine karşı koruyabilecek askeri tecrübe ve cesarete sahip değildi934. Buna rağmen devlet işlerini düzene koyarak ülkeye kısmi bir istikrar getirmeyi başarabilmiştir935. Yezdicürd’ün tahta çıkışı Arap yarımadasında Müslümanların siyasi ve örgütlü bir güç haline geldiği ve Hz. Ebubekir’in halife olduğu bir zamana denk gelmektedir936. III. Yezdicürd’ün tahta çıktığı günlerde Hz. Peygamber vefat etmiş ve yerine Hz. Ebubekir halife seçilmişti. Herakleios ve II. Hüsrev’in kendi aralarındaki kanlı savaşlar sırasında kolay bir şekilde güçlenerek siyasi bir güç haline gelen ve kısa bir sürede Arap Yarımadasının her tarafına yayılan İslam dini artık Bizans ve Sâsânî topraklarını tehdit eder duruma gelmişti937. Hz. Ebubekir, halife olduğu dönemde verimli Irak topraklarını fethetmek amacıyla emrindeki orduları Sâsânî ve Bizans ülkesine doğru seferber etti938. Bu savaşlar 633 yılında başlayarak 643 yılında Sâsânî devletinin ortadan kaldırılmasına kadar devam etmiştir. Arapların Sâsânîlere yönelik ilk fetih hareketleri onların Sevâd adını verdikleri ve daha önce Sâsânîlere bağlı Hire krallığının kurulmuş olduğu Fırat nehri ile Arap çölleri arasında kalan bölgelere, başlarında Halid b. el-Velîd ve el-Müsennâ b. Hârise eş-Şeybânî’nin olduğu orduların
930
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. I, s. 216; İbnü’l-Belhi, age, s. 112; A. Rafi Hakikat, age, s. 72.
931
George Rawlinson, age, s. 594.
932
Raymond Furon, age, s. 102; A. Rafi Hakikat, age, s. 69; A. Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 160; H. Masse, agm, s. 171.
933
M. Cevad Meşkür, age, s. 101; Wilhelm Eillers, agm, V. 3 (1), s. 486.
934
George Rawlinson, age, s. 594.
935
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 26.
936
M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 66; George Rawlinson, age, s. 594.
937
Abdulhalik Bakır, Hz. Ali ve Dönemi, s. 458; Warren T. Treadgold, A History of the Byzantine State
and Society, s. 301; George Rawlinson, age, s. 594. 938
633 yılında yapmış oldukları akınlardır939. Daha sonra Halid b. el-Velîd, Bizanslılarla yapılan savaşları yönetmesi için Suriye tarafına gönderilince onun yerine Müsenna ile beraber Sâsânîlere yönelik fetihler için Ebu Ubeyde atanmıştır940. Ebu Ubeyde komutasında İslam ordusu aynı yıl içinde ikinci defa bir Sâsânî ordusunu mağlup etmiştir941. Sâsânîler üzerine düzenlenecek olan en ciddi akınlar Hz. Ömer’in 634 yılında Hz. Ebubekir’in vefatı üzerine onun yerine geçmesi ile beraber başlamıştır942. 634 yılında Araplar Fırat nehrini geçerek Mezopotamya’nın en güney kısımlarına girdiler, fakat Sâsânîler buraya giren Arap ordularını Köprü savaşında yenerek geri püskürttüler ve bu savaş bütün Arap-Sâsânî savaşları boyunca Sâsânî ordusunun kazanabildiği ilk ve son savaş olmuştur943. Müsenna ordusuyla Hire yakınlarında Sâsânî ordusunu üçüncü defa bozguna uğratarak kaybettiği toprakları tekrar geri almıştır944.
Hz Ömer, Utbe bin Gazvan’ı Übülle ve Meysan’ın fethi için göndermiş ve düşmana karşı bir üs olarak kullanmak amacıyla Basra şehrinin mevkisini tespit edip burada bir mescit kurmuşlardır945. Sâsânîler ve Araplar arasında yapılan savaşların en büyüğü 636 yılında meydana gelen Kadisiye savaşıdır946. Bu dönemde İslam orduları Azib’e kadar gelmişler ve Sâsânî başkenti Medain ise saldırıya açık bir duruma gelmişti947. Bundan dolayı Rüstem’i, Sad b. Ebî Vakkas üzerine yollayan Yezdicürd kendi maiyetindekilerle beraber Nihavend’i sığınak olarak seçmiştir948. Ağır donanımlı Sâsânî ordusu sayıca kendilerinden az olan Arap ordusunu karşılarında görünce onları hafife almışlar ve ellerindeki mızrakları kadınların iğ ipliklerine benzetmişlerdir949. Sad b. Ebî Vakkas ile Rüstem arasında dört ay boyunca o kadar çok elçi gidip gelmiştir ki
939
M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 66vd; George Rawlinson, age, s. 595.
940
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 22, 23, 24; Halife bin Hayyat, Tarihu Halife bin Hayyat (Halife
bin Hayyat Tarihi), (Çev. Abdulhalik Bakır), Ankara, 2001, s. 152; M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 56;
George Rawlinson, age, s. 595.
941
Said Alizade, Ali Rıza Pehlevani, Ali Sadrnia, age, s. 75.
942
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 1-25; A. Rafi Hakikat, age, s. 72; Said Alizade, Ali Rıza Pehlevani, Ali Sadrnia, age, s. 75.
943
M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 63; Touraj Daryaee, age, s. 37; George Rawlinson, age, s. 595; Tony Jaques, “Nimaraq”, Dictionary of Battles and Sieges, C. 2, Greenwood Press, 2007, s. 731.
944
Said Alizade, Ali Rıza Pehlevani, Ali Sadrnia, age, s. 75.
945
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 26; M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 70, 71. Basra ile ilgili daha geniş bilgi için bkz. Abdulhalik Bakır, T. D. V. İslam Ansiklopedisi, C. 5, Basra Maddesi, İstanbul, 1992, 108–111.
946
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. I, s. 216 ve C. II, 28; M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 67; Abdulhalik Bakır, Hz. Ali ve Dönemi, s. 464; A. Rafi Hakikat, age, s. 69, 72; Gerard Chaliand, age, s. 36; Roman Girişmen, age, s. 311; A. J. S. Spawforth, age, s. 61; Gerard Chaliand, age, s. 36; Wilhelm Eillers, agm, V. 3 (1), s. 486; Gene R. Gartwhite, age, s. 111.
947
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 28.
948
İbnü’l-Belhi, age, s. 113.
949
bu elçiler Rüstem ile uzun uzun konuşarak onun ruh halini olumsuz etkilemişlerdir950. Başında Sad b. Ebî Vakkas’ın olduğu 30 000 kişilik Arap ordusu ile başında Rüstem’in bulunduğu 120 000 kişilik Sâsânî ordusu arasındaki savaşta Sad b. Ebî Vakkas kesin bir galibiyet elde etmiştir951. Rüstem Ferruhzad adındaki Sâsânî orduları genel komutanı ile Sad b. Ebî Vakkas komutasındaki İslam ordusu Kûfe şehrinin on beş fersah güneyinde bulunan Kadisiye’de dört gün süren bir savaşa girişmişler ve bu savaşın dördüncü gününde Rüstem Ferruhzad İslam orduları tarafından öldürülerek askerleri dağıtılmıştır952. Müslümanlar bu savaşta büyük bir ganimet elde ettiler ve her süvariye 14 bin dinar, her piyadeye ise 7 bin dinar ganimet düşmüştür953. Rüstem’in, Hilal bin Alkame adlı birisi tarafından öldürülmesinin ardından Sâsânîlerin ölüm kalım savaşları verdikleri zor zamanlarda açmış oldukları Kave bayrağı Müslümanların eline geçmiştir954. Ordusuyla bugünkü Kûfe toprakları üzerine gelen Sad b. Ebî Vakkas burada bir mescit yaparak bu şehrin temellerini atmıştır955. Kadisiye savaşının akabinde 637 yılında İslam orduları önemli bir direnişle karşılaşmadan Sâsânî başkenti Tisfun’u956 (Medâin) ele geçirerek bütün Irak topraklarına egemen olmuşlardır957. Araplar şehre girdiği zaman şehir neredeyse boşalmış ve hayalet bir şehirden farksızdı, sadece saraydaki malları koruması amacıyla Yezdicürd’ün tayin ettiği askerlerin dışında kimse yoktu. Sâsânî başkenti Tisfun’a ordusuyla giren Sad b. Ebî Vakkas hükümdarlık sarayı olan Eyvan-ı Kisra’da ordusuyla beraber Cuma namazını kılmıştır958. Sâsânî başkentinde elde edilen gelirlerin İslam dinine göre beşte biri 60 000 bin kişilik İslam ordusu arasında paylaştırılmış ve her askere 12 000 dirhem ganimet düşmüştür959. Yezdicürd, Tisfun’un ele geçirilmesinden önce hazinesinin bir kısmını, özel eşyalarını
950
M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 65, 66, 67, 68; A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 64, 65.
951
M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 66vd; George Rawlinson, age, s. 595; Said Alizade, Ali Rıza Pehlevani, Ali Sadrnia, age, s. 75; M. Th. Houtsma, Al-Kadisiya, E. J. Brill's first encyclopaedia of Islam
1913–1936, C. IV, Leiden, 1987, s. 612; Peter Wilcox, age, s. 4. 952
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 28; İbnü’l-Belhi, age, s. age, s. 113; A. Rafi Hakikat, age, s. 69; M. Cevad Meşkür, age, s. 102; Said Alizade, Ali Rıza Pehlevani, Ali Sadrnia, age, s. 75.
953
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 28.
954
A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 67.
955
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 38; Halife bin Hayyat, age, s. 170; Abdulhalik Bakır, Hz. Ali ve
Dönemi, s. 465; A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 67. 956
Medâin şehri ile ilgili danışman hocam Prof. Dr. Abdulhalik Bakır ile beraber ortak makale çalışmamız bulunmaktadır ve bu çalışma Belleten dergisinde yayın aşamasındadır. Bu şehirle ilgili olarak geniş bilgi elde etmek için ilgili makaleye bakılabilir.
957
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 28, 29; Roman Girişmen, age, s. 311, Said Alizade, Ali Rıza Pehlevani, Ali Sadrnia, age, s. 75; M. Cevad Meşkür, age, s. 102; A. Rafi Hakikat, age, s. 72; Tony Jaques, “Madain”, Dictionary of Battles and Sieges, C. 2, Greenwood Press, 2007, s. 613.
958
M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 78; A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 69.
959
ve ailesini alarak Hulvan’a960 kaçmıştır961. Araplar Medain’i ele geçirdikleri zaman üç milyon dirhem tutarında bulunan hazinenin yarısının burada durduğunu görmüşlerdir962. İslam fetihlerinden sonra Basra, Kûfe ve Vasıt şehirlerinin kurulması ile beraber Medain şehri bu şehirlerin gölgesinde kalmış ve zamanla canlılığını yitirmiştir963. Medain şehrinin düşmesinden sonra Zağros dağlarının sarp yamaçlarını sığınak olarak seçen yüz bin kişilik Sâsânî ordusu Mihran komutasında üç ay boyunca İslam ordularına dayanmaya çalışmıştır964.
Sonuç olarak 638 yılında yapılan Calula savaşında Mihran öldürülmüş ve Sâsânî ordusu dağıtılmıştır965. Bu savaşın akabinde İslam ordusu otuz milyon dirhem savaş ganimeti ile beraber yüz bin savaş atı ele geçirmiştir966. Calula savaşından sağ kurtulabilen askerler Hulvan’da bulunan Yezdicürd’ün yanına kaçtılar967. Yezdicürd, hizmetinde bulunanlar ile beraber Rey’e çekilmiştir968. Hz. Ömer, Sad b. Ebî Vakkas’a Sâsânî hükümdarı Yezdicürd’ü takip etmesi için izin vermemiş ancak ele geçirilen toprakların istikrarını sağlamasını ondan istemiştir969. Bununla beraber Yezdicürd emrinde bulunan komutanlardan Hürmüzan adlı birisini Sûs ve Suster’e göndererek burada güçlü bir ordu oluşturmasını ve İslam ordusunun ilerlemesini durdurmasını istemiştir970. Burada İslam ordusuna direnen Hürmüzan uzun bir kuşatmadan sonra esir edilerek Medine’ye gönderilmiş ve böylece Sûs ile Suster şehirleri Müslümanların eline geçmiştir971. Böylece Müslümanlar 638 ve 642 yılları arasında bütün Mezopotamya, Irak, Susania ve Fars topraklarının önemli bir kısmını zapt ederek Dicle ile Zagros
960
Anuşirvan’ın babası Kabad b. Firuz tarafından inşa edilen bu şehir, Fars bölgesi ile Ahvâz arasında bulunmaktaydı. Ekonomisi tarıma dayalı olan bu şehir hurması ile meşhurdu. Bkz. Mahfuz Söylemez, “Câhız’ın et-Tebessur bi’t-Ticâre Adlı Risâlesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 42, Ankara, 1953, s. 328.
961
Ahmed bin İshak Yakubi, age, C. II, s. 37; M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 78; George Rawlinson, age, s. 595.
962
A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 70.
963
Andrew Petersen, Dictionary of Islamic Architecture, New York, 1999, s. 125; A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 70; Amira K. Bennison, The Great Caliphs: The Golden Age of the Abbasid Empire, New York, 2009, s. 5.
964
George Rawlinson, age, s. 595; M. Cevad Meşkür, age, s. 102.
965
Halife bin Hayyat, age, s. 168vd; M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 79vd; A. Rafi Hakikat, age, s. 72; George Rawlinson, age, s. 595; Wilhelm Eillers, agm, V. 3 (1), s. 486.
966
M. Cevad Meşkür, age, s. 102.
967
A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 71.
968
A. Rafi Hakikat, age, s. 74; George Rawlinson, age, s. 595.
969
M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 79, 80; David Nicolle, The Great Islamic Conquest, New York, 2009, s. 60; M. Cevad Meşkür, age, s. 102.
970
A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 72.
971
dağları arasındaki önemli ticaret yollarını ele geçirmişlerdir972. Bu savaşa kadar Yezdicürd İslam ordularının Sevad topraklarını ele geçirdikten sonra işgali devam ettirmede zorlanacaklarını ve Cibal bölgesini kendisine bırakacaklarını zannetmekteydi. Fakat bu savaştan sonra bütün umudunu yitirmiş oldu ve son olarak Araplara karşı büyük bir saldırıya hazırlandı973. Sâsânîler ile Müslümanlar arasındaki son büyük savaş 642 yılında Zağros dağlarının batı tarafında yapılan Nihavend savaşıdır974. Yezdicürd ülkesinin doğu, kuzey ve güney kısımlarından toplamış olduğu 130 000 kişilik bir orduyu Ctesiphon’a doğru hareket ettirerek burayı tekrar ele geçirip Arapları Mezopotamya topraklarından atmayı planlıyordu975. Medine’de büyük bir toplantı düzenleyen Hz. Ömer, Hz Peygamber’in yakın ashabından birçoğuna bu savaş için ne tedbir alınması gerektiği konusunu danışarak ele geçirilen bütün şehirlerin valilerine mektuplar yazmış ve kendi şehirlerini savunmaları için hazırlık yapmalarını ve her aileden gönüllü bir kişiyi bu savaş için göndermelerini istemiştir976. Bu savaş için Hz Ömer, İslam ordusunun komutanı olarak Numan bin Mukarrin’i atamıştı, Sâsânî ordusunun komutanı ise Firuzan’dı977. Bu savaşta Sâsânî ordusu İslam ordusunu yıpratmak amacıyla dağ yamaçlarında kurmuş olduğu büyük kale ve siperlerin arkasına saklanarak Müslümanların kendilerine yaklaşmalarına izin vermiyorlardı. Bu esnada Numan bir tuzak olarak halifenin öldüğü haberini düşmanın arasında yaymış ve ordusunu geri çeker gibi yaparak Sâsânî ordusunun siperlerinden çıkıp arkalarına takılmalarını ve ordunun dağılmasını sağlamıştır978. Bu şekilde geri dönerek düşmana ani bir saldırı düzenleyen İslam ordusu Sâsânî ordusunun tamamen dağılmasına sebep olmuştur979. Bu savaşta İslam ordusu komutanı Numan bin Mukarin şehit olmuş ve yerine Huzeyfe b. el-Yemen geçmiştir980. Bu savaşın Araplar açısından tesiri o kadar büyük olmuştur ki bundan dolayı bu savaşın adını zaferler zaferi anlamında fethu’l-
972
George Rawlinson, age, s. 595.
973
A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 75, 76, 77.
974
Roman Girişmen, age, s. 311; A. J. S. Spawforth, age, s. 61; A. Rafi Hakikat, age, s. 72; Gerard Chaliand, age, s. 43; Wilhelm Eillers, agm, V. 3 (1), s. 486; Gene R. Gartwhite, age, s. 111.
975
George Rawlinson, age, s. 595.
976
Halife bin Hayyat, age, s. 183; M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 95vd; A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 77.
977
Halife bin Hayyat, age, s. 183vd; M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 96, 97; Said Alizade, Ali Rıza Pehlevani, Ali Sadrnia, age, s. 75; M. Cevad Meşkür, age, s. 102; Tony Jaques, “Nihavend”, Dictionary
of Battles and Sieges, C. 2, Greenwood Press, 2007, s. 720. 978
A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 78.
979
M. Cevad Meşkür, age, s. 103; Said Alizade, Ali Rıza Pehlevani, Ali Sadrnia, age, s. 75; A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 78.
980
fütûh koymuşlardır981. Bu savaşla birlikte Sâsânîlerin topraklarını kurtararak ülkelerini Arapların elinden alma düşüncesi son bulmuş ve bundan sonra bulundukları toprakları elde tutabilmenin mücadelesini vermeye başlamışlardır982. Müslümanların Sâsânîlerle yapmış oldukları Kadisiye, Calula ve Nihavend gibi bu üç büyük savaşın akabinde Sâsânî devleti artık dağılmaya başlamış ve III. Yezdicürd kaçak bir hükümdar durumuna düşmüştür983. Nihavend savaşından sonra 642 yılının sonuna kadar bütün Media, Kuzey Fars, Taberistan, Gürgan, Azerbaycan ve Horasan toprakları Müslümanlar tarafından ele geçirildi984. Artık Sâsânî devletinin ayakta kalamayacağının farkına varan III. Yezdicürd’ün ailesine mensup kimseler ve varisleri Çin’e kaçtılar985. Sâsânîlerin İslam ordusuyla yapmış olduğu en son savaş 643 yılında yapılan Vacrud savaşıdır. Bu savaşta İslam ordusunun komutanı Nuaym bin Mukarrin; Sâsânî ordusunun komutanı ise İsfendiyar’dır. Vacrud savaşını kaybeden Sâsânîlerin düzenli orduları dağılarak bir daha toparlanamamış ve Sâsânîlerin son sınır şehirleri birer birer İslam ordularının eline geçmeye başlamıştır986.
Böylece 643 yılının sonuna kadar güney Fars, Kirman, Sistan, Mekran toprakları tamamen ele geçirilmiştir987. Sâsânî devletinin yıkılmasından sonra MÖ. 612 yılında Fars imparatorluklarının eline geçmiş bulunan Irak toprakları tekrar Sami ırklarından olan Arapların eline geçmiştir988. Vacrud savaşından sonra Horasan’a kaçan Yezdicürd mahiyetindekileri hazinesiyle beraber Çin’e yollayarak, Türk Hakanına ve Çin’e elçi yollamış onlardan yardım istemiştir989. Fakat Yezdicürd’ün bu talebine ne Türk Hakanı ve ne de Çin hükümdarı olumlu yanıt vermemiştir990. Karşısında ciddi hiçbir güçle karşılaşmayan Arap orduları 650 yılına kadar Sâsânî ülkesi dâhilinde bulunan bütün bölgeleri ele geçirmiş ve en son olarak Merv, Belh, Herat ve Harzem toprakları fethedilmiştir991. Sâsânî devletinin kesin bir şekilde yıkılmasının ardından Fars
981
Halife bin Hayyat, age, s. 169; David Nicolle, age, s. 58; A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 78; M. Cevad Meşkür, age, s. 103; Tony Jaques, “Nihavend”, agm, C. 2, s. 720; Peter Wilcox, age, s. 4; A. Hüseyin Zerrinkoob, Tarih-i İran Ba‘de’z İslam, s. 197.
982
George Rawlinson, age, s. 595.
983
A Hüseyin Zerrinkoob, Do Karn-ı Sükût, s. 78; George Rawlinson, age, s. 595.
984
Halife bin Hayyat, age, s. 170, 171, 173, 174, 188, 189, 203; A. Rafi Hakikat, age, s. 73; George Rawlinson, age, s. 595; A Hüseyin Zerrinkoob, age, s. 78.
985
Said Alizade, Ali Rıza Pehlevani, Ali Sadrnia, age, s. 75.
986
M. Cevad Meşkür, age, s. 103.
987
M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 103-113; George Rawlinson, age, s. 595.
988
M. Cevad Meşkür, age, s. 103.
989
M Cerir et-Taberi, age, C. III. s. 119; A. Rafi Hakikat, age, s. 74; M. Cevad Meşkür, age, s. 104; Gene R. Gartwhite, age, s. 111.
990
George Rawlinson, age, s. 594; A. Rafi Hakikat, age, s. 74.
991
toprakları üzerinde Rey, İstahr gibi şehirlerde İslam ordularına karşı yer yer mahalli ayaklanmalar baş göstermiş ve bunlar da Araplar tarafından bastırılmışlardır992. Sâsânî ordusu komutanlarından Hûrazad, Yezdicürd ve beraberindekileri Merv’e getirerek, buranın merzebanı olan Mahviye’ye emanet etmiştir993. Merv’e yerleşen Yezdicürd, Göktürk hükümdarı Tulu Kağan’dan yardım talebinde bulunmuş, fakat olumlu bir cevap alamamıştır994. Mahviye, hem kendi hazinesini Yezdicürd’e savaş ödemeleri için vermemek ve hem de onun hazinesini ele geçirmek için Badgis’te Akhun topluluklarına hükümdarlık yapan Neyzek Tarhan ile birlik olmuş ve 652 yılında Yezdicürd’e saldırmıştır995. Bunun üzerine Yezdicürd çareyi kaçmakta bulmuş ve etrafındaki insanlar ise dağılmışlardır. Merv dışında bir değirmene gizlenmek amacıyla giren Yezdicürd, üzerindeki kıymetli elbise ve mücevherlere göz diken değirmen sahibi tarafından öldürülerek Mergab suyuna atılmıştır996. Yezdicürd’ün öldürülmesinden sonra Sâsânî hanedanının yasal bir varisi kalmadığı için Sâsânî devletinin hazinesi ve kıymetli tacı Çinlilerin elinde kalmış oldu997. Böylece III. Yezdicürd’ün ölümü Sâsânî devletinin yasal olarak sona ermesine yol açmış; Sâsânîlerin yıkılmış olduğu topraklarda Zerdüştlük dinin yerini İslam dini almaya başlamıştır998. Yezdicürd’ün öldürülmesinden sonra oğlu Piruz, Bedehşan topraklarını merkez olarak alıp; Soğd ve Akhunların yardımıyla Araplara karşı bir güç oluşturmaya çalışmış fakat başarılı olamamıştır999. Çin kağanına ülkesini geri almak için çağrıda bulunan Piruz’a, Çinliler başkentleri Çangan’da bir tapınak yaptırarak kendisini Sâsânî devletinin yasal hükümdarı olarak tanımaktan başka bir şey yapmamıştır1000.