Riskin İzlenmesi ve Raporlanması

Katılım bankalarının, kar/getiri oranı riski pozisyonlarının ve toleranslarının zamanında gözden geçirilmesini sağlamak için risk seviyelerini izlemeleri gerekmektedir.

Kar/getiri oranı riskinin izlenmesi ve bunun sonucunda raporlanması, yeterli sıklıkta, tam ve bilgilendirici olmalı ve zamanında harekete geçilmesini sağlamak amacıyla sorumlu personele iletilmelidir. Bu çerçevede bankanın risklerini tanımlayacak ve ölçecek veya risk profilindeki önemli değişimleri takip edecek MIS sistemlerinin kurulması ve sürdürülmesi gerekmektedir.

Kar/getiri oranı risklerinin Yönetim Kurulu ve Üst Yönetim ile birlikte ilgili personel tarafından da düzenli olarak takip edilmesi ve yönetim kurulu ile üst yönetime risklerin yeterli düzeyde incelenebilmesini sağlayacak düzeyde raporlama yapmaya imkan veren yönetim raporlama sistemlerinin oluşturulması gerekmektedir²⁸⁸. Üretilecek raporların önceden tanımlanmış limitlerin aşılması halinde üst yönetimi uyarması ve bankanın farklı birimlerinde ortaya çıkabilecek kar/getiri oranı risklerinin etkisini de değerlendirebilmesi gerekmektedir.

Daha dinamik bir yapı arzetmesi bakımından yalnızca var olan pozisyonların takibi yeterli görülmemeli, yeni faaliyet alanlarının etkisi de tahmin edilmelidir.

288 Türkiye Bankalar Birliği, “Faiz Riski Yönetim Prensipleri”, www.tbb.org.tr”, 15.07.2012.

122 4. Riskin Kontrol Edilmesi

Katılım bankaları açısından kar/getiri oranı riski yönetimi fonksiyonu iç kontrollerin yapısının bir uzantısı olmalıdır. İç kontroller, uygun bir şekilde yapılandırılmış bir sistemi, etkili ve yeterli operasyonları, güvenilir mali raporları, ilgili düzenlemeler ve kurumsal politikalara uyumu desteklemelidir.

Katılım bankalarının, tanımlayıp ölçtükleri riskleri kar/getiri oranı riski politikasına uygun olarak kontrol edebilmek için uygun sistemler kurmaları gerekmektedir. Böyle bir sistem, verilen limitlere ve uygulanan prosedürlere uyumun gözden geçirilmesini sağlayacak durumda olmalıdır.

Kontrol sürecinin temel bileşenleri iç kontrol, iç denetim ve risk limit yapısı olmalıdır.

Kar/getiri oranı risk yönetimi süreçlerine uyulmasını sağlamak için üst yönetim tarafından süreçlerin onaylanması, limit tesis edilmesi ve diğer mekanizmaların oluşturulması gerekmektedir. Maruz kalınan risklerin izlenmesi ve kontrolünün sağlanması amacıyla katılım bankalarının faaliyetlerinin kapsamı ve yapısıyla uyumlu ve değişen koşullara uyum sağlayacak iç sistemlerin bir parçası olarak kar/getiri oranı riskinin izlenmesine ve kontrolüne ilişkin sistem ve süreçleri de Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmeliğe uygun şekilde oluşturmalı ve sürdürmelidir²⁸⁹.

Kar/getiri oranı riski yönetim sisteminin/sürecinin etkinliği düzenli olarak gözden geçirilmeli, personelin politika ve prosedürleri takip edip etmediği ve prosedürlerin hedeflere yönelik olup olmadığı kontrol edilmelidir.

2.2.3.3.2. Kur Riski ve Yönetimi 2.2.3.3.2.1. Tanımı ve Unsurları

“Bankalar, sahip oldukları kısa veya uzun döviz veya altın pozisyonlarının piyasa fiyatı ve kurları ile değerlemesi sonucunda ortaya çıkabilecek zararları karşılamak üzere, tüm bilanço içi ve bilanço dışı hesaplarını dikkate alarak bulacakları döviz ve dövize endeksli pozisyonları ile altın pozisyonları üzerinden sermaye yükümlülüğü hesaplamak zorundadırlar”²⁹⁰. Kur riski bankanın tüm döviz varlıkları ve yükümlülükleri, döviz cinsinden cayılamaz nitelikli gayrinakdi yükümlülükleri, gayrinakdi kredilere ilişkin alacakları, vadeli

289 Türkiye Bankalar Birliği, “Faiz Riski Yönetim Prensipleri”, www.tbb.org.tr”, 15.07.2012.

290 M.Ayhan Altıntaş, a.g.e., s.258.

123

döviz işlemleri, takas işlemleri gibi kur riski içeren türev sözleşmeleri üzerinden hesaplanmakta olup altın pozisyonu da kur riski kapsamında değerlendirilir²⁹¹. Sermaye tabanı hesaplamasında sermayeden indirilen yabancı para varlıklar, mükerrer sermaye ihtiyacı doğurmaması için, kur riskine esas sermaye yükümlülüğü hesaplamasında dikkate alınmazlar²⁹².

Kur riskindeki temel varsayım aynı döviz cinsinden varlık ve yükümlülüklerin eşitliği durumunda kur riskinin olmayacağı, varlık ve yükümlülüklerin birinin diğerine göre fazla olmasının kur riskine yol açacağı yönündedir. Dolayısıyla döviz cinsinden borç ve alacakların birbirini tutmaması sonucu kur riski oluşmaktadır. Dövizli alacaklar dövizli borçlara eşit değilse döviz kuru riski vardır²⁹³.

Bankalar tutmuş oldukları döviz pozisyonu sebebiyle kur riski ile karşı karşıyadırlar.

Döviz pozisyonu, dövizli aktiflere vadeli döviz alım işlemlerinin eklenmesiyle bulunan tutardan, dövizli pasiflere vadeli döviz satım işlemlerinin eklenmesi suretiyle bulunan tutarın indirilmesi suretiyle hesaplanır. Banka bilançosunda dövizli aktifler, bankanın döviz cinsinden olan varlık ve alacaklarını ifade ederken, dövizli pasifler ise bankanın döviz cinsinden borçlarını göstermektedir. Bankaların taşımış oldukları döviz pozisyonları ve kur riski ilişkisini gösteren tablo aşağıda verilmiştir.

Tablo- 2.2. Kur Riski Değişim Tablosu

Kur Riski

Açıklama Döviz Pozisyonu Döviz

Kuru Kar

Dövizli Varlık ve Alacaklar > Dövizli Borçlar Fazla (Long) (+) Artar Dövizli Varlık ve Alacaklar < Dövizli Borçlar Açık (Short) (+) Azalır Dövizli Varlık ve Alacaklar = Dövizli Borçlar Denk (Square) (+) Değişmez Dövizli Varlık ve Alacaklar = Dövizli Borçlar Denk (Square) (–) Değişmez Dövizli Varlık ve Alacaklar > Dövizli Borçlar Fazla (Long) (–) Azalır Dövizli Varlık ve Alacaklar < Dövizli Borçlar Açık (Short) (–) Artar Kaynak: K.Evren Bolgün, M.Barış Akçay, a.g.e., s.292.

Bankaların zaman zaman yüksek miktarlı pozisyon taşımalarının nedeni karlılıkla ilgili beklentileridir. Kurların eğiliminin yukarıya doğru olacağı yönündeki bir beklenti

291 Hasan Candan, Alper Özün, a.g.e., s.67.

292 Şenol Babuşçu, a.g.e., s.80.

293 K.Evren Bolgün, M.Barış Akçay, a.g.e., s.292.

124

bankanın fazla pozisyon tutması, aşağıya doğru olacağı yönündeki bir beklenti de bankanın açık pozisyon tutması sonucunu doğuracaktır.

2.2.3.3.2.2. Kur Riskinin Ölçülmesi

Sermaye yeterliliğinin hesaplanmasında piyasa riskinin alt bileşeni olarak kur riskinin ölçülmesi/hesaplanması gerekmektedir. Bankalar tarafından tutulan döviz pozisyonlarının bir sonucu olarak ortaya çıkan kur riski değişik metotlarla ölçülebilmektedir. Bu metotlara ilişkin bilgiler aşağıda sırasıyla verilecektir.