Reklam ve tanıtım panoları

Fiziksel ve sosyal çevre içinde yaşamını sürdüren insanoğlu, çevresiyle sürekli bir alışveriş içindedir. Ondan gelen uyarıları duyu organları yoluyla belli sınırlarda algılamakta, düşünce ve davranışlarını da bu doğrultuda yaşam biçimine, fiziksel ve sosyal çevreye yansıtmaktadır [Kuşkun, 2002].

Toplumsal ve toplumlar arası ilişkilerin giderek yoğunlaşması, bilgi ve nüfus patlaması, hızlı ulaşım koşulları, teknolojik gelişmelerin artışıyla birlikte üretim ve tüketim toplumu haline gelmemiz kentimizin evrensel bir boyut kazanmasına neden olmaktadır. Bulunduğumuz zaman ve mekan içerisinde bu gelişimi yansıtan en canlı örnek ise, modern ve dikkat çekici bir bilgi iletişim aracı olan reklam ve tanıtım panolarıdır. Bu elemanların yönlendirdiği kişilerin düşünce, duygu ve alışkanlıkları üzerinde etkili olma yoluyla, öğretme veya belli bir yöne yönelme amacını taşımaları nedeniyle işlevleri önemli olmasına rağmen çevremizde hiçbir zaman bir düzen içerisinde bulunmamaktadır [Özaydın vd, 1991].

Kent içinde ve dışında çağdaş görünümler elde etmek için önemli etkenlerden biri, reklam panolarının uygun malzeme ile uygun konumda yer aldırılmasıdır. Gerek kent içinde, gerekse kent dışı yollarda çok sık aralıklarla gelişigüzel yerleştirilmiş reklam panoları, çeşitli kuruluş ve firmaların reklam amacıyla kullandıkları elemanlardır.

Ancak karmaşık bir biçimde dizilen bu elemanlar, hem görünümü bozmakta hem de birbirlerine engel olmaktadır.

Reklam panoları, kentselleşmenin yoğunluğu ile artan kent donatılarıdır. Bu donatılar, gerek yazı, gerekse figür ve şekil olarak bilgiyi sunabilir. Bunlar, yeterli uzaklıktan görülebilecek, yaya ve oto için tehlikeli konum yaratmayacak şekilde yerleştirilmiş olmalıdır. Işıklı olarak düzenlenmiş panolarda süreliliğin sağlanmasına, yeterince basit ve kolay anlaşılabilir olmasına özen gösterilmelidir [Uzun, 1997b].

Reklam ve tanıtım panoları yerel yönetimlerin gelir elde etmeleri için kentsel mekana yerleştirdikleri, genellikle ticari amaçlı birimlerdir. Yeterince uzaktan algılanabilecek kadar olması gerektiği gibi, stil form ve biçim açısından kentsel mekana uyum sağlamalıdır. Belirli zaman dilimlerinde farklı firmalarca kiralanan reklam panolarının değişik şekilleri vardır.; otobüs duraklarında olanlar, elektrik direklerine asılı olanlar, bilboardlar, multivizyonlar gibi. İlan panoları ise sinema, tiyatro gibi kentteki etkinlikleri haber veren, belirli bir kurumun sürekli olarak ilan ve afişlerin asıldığı birimlerdir. Bunların dışında dükkan ve firmaların tabelaları da bu gruba girmektedir. Fakat bu tip tabelalara; ölçüleri, renkleri ve konumları konusunda kent veya kasaba bünyesinde belirli kısıtlamalar getirilmelidir [Yaylalı, 1998].

Birbirleriyle oldukça ayrı nitelik taşıyan reklam elemanları ve tabelaların (çatı reklamları, billboardlar, meslek adları yazılı levhalar vb. gibi) kentsel tasarım içinde yer alması, bir başka deyişle kentle bütünleşmeleri gerekir. Reklam elemanları ve tabelaların boyutları, sayıları, nitelikleri, kentle ve diğer yapılarla uyum sağlama yönünden önemlidir. Bu tür elamanların gündüz kent görüntüsü içindeki kullanımlarının iyi belirlenmesi, ışıklı ya da aydınlatılmış olmaları durumunda ise, gece görüntülerinin aydınlatma tekniğine dayalı olarak yapılması önem taşır [Şerefhanoğlu, 1992].

Günümüz uygulamalarından hareketle reklam ve tanıtım elemanları için şu tür ayrımlar yapılmaktadır. Bunlar yer aldıkları çevreye göre kırsal veya kentsel olarak sınıflandırılabilirler. Bu çevrelerde yer alan reklam ve afiş elemanları ayrıca kamusal ve özel nitelik taşırlar. Özel reklam ve afiş öğeleri, tek bir obje olup bilinçli kullanıldığında bir röper noktası veya kentin simgesi de olabilir. Kentsel reklam ve tanıtım öğeleri ise, bir şebeke olup, devamlılık gösteren, tekrarlanabilen bir bütündür.

Reklam ve tanıtım panoları; malzeme cinsi, boyutları, periyotları, yer aldıkları fonksiyon bölgeleri, çevrenin sosyo-ekonomik, fiziksel, kültürel ve tarihi özelliklerine göre farklılaşırlar.

Reklam ve tanıtım panolarının düzenleme ilkeleri; anlatım sadeliği, kullanım ve yapım kolaylığı, amacına uygunluk, ölçülerde standartlaşma, çevreye uyum ve birbirleriyle uyum gibi nitelikleri de taşımalıdır. Tüm reklam ve tanıtım panoları, sayılan özellikler çerçevesinde farklı kentsel mekanlarda ortaya çıkacak ürünle de çeşitlenecektir [Özaydın vd.,1991].

Gözlem yaptığımız Tekirdağ kentinde, reklam ve tanıtım panolarının belli bir disiplin içinde olmadığı açıkça görülmektedir. Bu konuyla ilgili yasal boyutu incelediğimizde görülen odur ki; İmar Yasası’nda (3194 sayılı kanun-madde 2) belediyelere düzenleme ve yaptırım yetkisi verilmiş olmakla birlikte standartlar açıkça belirlenmeyerek esnek bırakılmıştır. 3194 no’lu İmar Yasası, madde 21-son paragrafa göre “Belediyeler veya valilikler mahallin ve çevrenin özelliklerine göre; yapılar arasında uyum sağlamak, güzel bir görünüm elde etmek amacıyla dış cephe boya ve kaplamaları ile çatının malzemesini ve rengini tayin etmeye yetkilidir. Bu kanunun yürürlüğe girmesinden önce yapılmış olan yapılar da bu hükme tabidir.” denmiştir. Bu esneklik de, günümüz koşullarındaki uygulamalarda kargaşaya neden olmaktadır.

Her şeyden önce, tanıtım ve reklam panolarının bilinçsizce kullanılması sonucu ortaya görsel bir kirlenme çıkmaktadır. Tekirdağ kent merkezi özellikle bilinçsizce kullanılan reklam ve tanıtım panolarıyla doludur. Sokak ve caddelerde yer alan mağaza levhaları, afişler, tanıtım ve reklam panoları gelişigüzel kullanılarak, kent estetiğini olumsuz etkilemektedir. Bunun yanı sıra hiçbir şekilde Türkçe Dil Kurallarına uymayan, yanlış yazılmış birçok levhaya ve afişe de sıkça rastlanmaktadır [Şekil 4.54].

Özellikle dar ve yapılanmamış olan ve koridor niteliğindeki Hürriyet Caddesi’nde, belki yüzlerce irili ufaklı reklam ve tanıtım panosu mevcuttur. Şekil 4.55’de de olumsuz örneklerden birini görmek mümkündür.

Şekil 4.54. Yanlış yazılmış afiş örnekleri [Özgün]

Şekil 4.55. Rasgele yerleştirilmiş uyarı ve reklam panoları [Özgün]

Birçok binanın yatay ve düşey hatları boyunca, ankastre olarak yer alan, sokak kesitini daraltan ve bütünlüğü bozan yanlış uygulamalara rastlanmaktadır. Binanın yüksekliği boyunca kullanılan düşey tanıtım levhaları çok fazladır. İnsan ölçeğinin dikkate alınmadığı bu tip rastgele uygulamalar, kentsel mekanlarda görsel estetiği birebir olarak olumsuz etkilemektedir. Yatayda ise cephe özelliğini bozan, sadece zemin kat üzerinde olması gerekirken düzensiz bir şekilde kullanılan bu levhalar aynı sonucu beraberinde getirmektedir. Aynı zamanda gerekli bakımı yapılmayan panoların, kullanıcı açısından tehlike yaratacağı düşünülmektedir.

Elektrik direklerine ve ağaç gövdelerine gelişigüzel yerleştirilen bu tip elemanlar kentimizde de görsel açıdan bir kirliliğe yol açmaktadır. Aynı zamanda bir karmaşa

yarattıklarından dolayı algılanmalarında güçlüklerle karşılaşılmaktadır. Şekil 4.56’da yer alarakgüzel bir mesaj veren bu afişin şu anki konumunun yerine hemen sol tarafta yer alan boş ilan panosuna konumlandırılarak aynı amaca hizmet etmesini sağlamak, kentin daha modern bir görünüm almasına imkan verebilir.

Şekil 4.56. Hükümet Caddesi’nden bir görünüm [Özgün]

Şekil 4.57’de, yine çok fazla düşünülmeden yapıştırılan bir afiş örneği ve yarattığı görsel kirlilik görülmektedir. Birçok mekanda elektrik direklerine, ağaçlara ya da kentsel donatı elemanlarına yapıştırılan afişlere rastlanmaktadır. Bu tür elemanları hayatımızdan soyutlamak elbette ki imkansızdır. Ancak geçerliliği kalmayan, yarısı yırtılmış veya üst üstüne yapıştırılmış afişlerin görsel açıdan bir kirlilik yarattığı da bilinmektedir. Özellikle Atatürk Bulvarı gibi yoğun kullanılan bu mekanda gözlenen bu durum, Tekirdağ gibi gelişmekte olan bir kent örneğine yakışmamaktadır. Bu anlamda geçerliliği kalmayan eski afişlerin sökülerek yerlerinin temizlenmesi, üst üste yapıştırılan afişlerin kente yarattığı kirliliği bir ölçüde önleyebilir. Ayrıca direk üzerinde yer alan elektrik bağlantılarının açık olması da oldukça dikkat çekicidir. Özellikle yaya geçidinin hemen yanında yer alan bu direk, bazı meraklı yayalar için tehlikeli sonuçlar yaratabileceğinden, bu tür elemanlara gerekli bakımların daha sık yapılması zorunludur.

Şekil 4.57. Elektrik direğine yapıştırılmış bir afiş örneği [Özgün]

Şekil 4.58’de reklam/ilan panosu olarak planlanmış bir mekan, amaç dışı kullanılarak anlamsız duvar yazılarıyla doldurulan gereksiz bir materyal halini almıştır.Görsel açıdan tamamen kent kimliğini olumsuz etkileyen bu görüntünün her gün belli sayıdaki turisti ağırlayan Tekirdağ’ın yüz akı müzelerinden biri olan Rakoczi Müzesi’nin hemen yanı başında olması da ayrı bir olumsuzluktur.

Şekil 4.58. Rakoczi Müzesi yanındaki bir reklam/ ilan panosu [Özgün]

Tekirdağ kentinin tarihi mekanlarının korunma ihtiyacının göz önüne alınması, planlamalarda özel bir tasarıma tabi tutulması gerekirken, özellikle kent merkezinde bu tür görsel yanlışlıkların yapılması kentin hak ettiği ilgiyi görmemesine neden olmaktadır.

Bazı dükkanlarda kullanılan farklı renkte ve tipteki tenteler de olumsuz bir görünüm sergilemekte ve tek aks üzerinde kullanılmadığından da istenen bütünlük sağlanamamaktadır. Ayrıca tenteler üzerinde yer alan dükkan isimleri ile yetinilmeyip, ek tabelaların da kullanıldığı gözden kaçmamaktadır. Yazılar standart olmadığı gibi, gerek tenteler gerekse levha ve panolar tarihi çevrenin karakterine uygun değildir. Monotonluktan kurtaracak bir renk armonisi yerine bir renk kargaşası hakimdir.