Heykel ve plastik öğeler

Peyzaj çalışmalarının vazgeçilmezleri arasında olan heykel ve plastik öğeler kentin görünümünün zenginleştirilmesine doğrudan etki eden tasarım elamanlarındandır. Özellikle kent meydanlarında, girişlerde veya dikkat çekilmesi gereken bir mekanda sıklıkla kullanılırlar.

Heykeller ve plastik öğeler, peyzajın görsel değerini arttıran, renk, form, biçim ve ölçü özellikleriyle tasarımı daha etkili ve algılanabilir yapan elemanlardır. Anlatım özelliklerinin yanı sıra, zevk verici ve estetik özelliklerine sahip olup, kentsel

planlamalarda özellikle meydanlara, park ve bahçelere, mimari yapılara, plastik doku, renk ve ölçü gibi özellikleriyle anlam kazandıran donatılardır [Uzun, 1997a].

Şekil 4.76. Barış ve Özgürlük Parkı’nda yer alan havuz [Özgün]

Şekil 4.77. Mimar Sinan Caddesi’nden sahile kadar uzanan kaskatlı havuz [Özgün] Plastikler; metal, ahşap, polyester, taş gibi malzemelerle yapılan üç boyutlu somut veya soyut elemanlardır. Plastiklerin her zaman bir heykel veya figür olması şart değildir. Sade, basit vazolar, taştan veya topraktan yapılmış, çiçekli veya çiçeksiz çanak kaplar, aynı şekilde plastik vazifesi görürler. Önemli olan, bu elemanların mekana canlılık getirmesidir.

Heykellerin fıskiyelerle birlikte kullanımları çok sık rastlanan uygulamalardır. Özellikle İtalyan Rönesans Bahçeleri ile Barok Devri’ne ait kent meydan ve caddelerinde tek

heykel ya da heykel gruplarıyla kombine edilmiş su- mermer bütünlüğü içinde dikkat çekici uygulamalara geniş yer verilmiştir. Bu çalışmalarda fıskiye ve heykel beraberliği ile suya monümental ve plastik bir özellik kazandırılmaktadır. Ancak bu tür çalışmalarda suyun mu yoksa heykelin mi ön plana çıkartılacağı önceden belirlenmelidir. [Uzun, 1990b].

Tekirdağ kentinde su ve plastik öğelerin birlikte kullanıldığı belirgin bir tasarıma rastlanmamaktadır.

Ancak genel anlamda heykel ve plastik öğelerin kullanıldığı mekanlardan birisi meydanlar ve parklardır. Gerek yayalar için, gerekse taşıt trafiğinin yoğun olduğu alanlarda heykel ve plastik öğelerin kullanımı alanın canlılık kazanmasına yardımcı olur. Kentte değişik etkiler yaratmak ve kentin kimliğini ön plana çıkartmada vazgeçilmez unsurlardır.

Bu anlamda Tekirdağ kentinde özellikle Barış ve Özgürlük Parkı’nda Macaristan Barış ve Özgürlük Lideri olarak bilinen Macar Prensi Rakoczi ile Tekirdağ’da doğan ünlü vatan şairi Namık Kemal’in heykelleri bulunmaktadır [Şekil 4.78 ve Şekil 4.79]. Ayrıca Atatürk’ün 23 Ağustos 1928’de Atatürk’ün Harf İnkılabı vesilesiyle Tekirdağ’a gelip Başöğretmen olarak ilk dersi vermesini simgeleyen heykel de sahilde yer almaktadır [Şekil 4.80].

Şekil 4.79. Namık Kemal Heykeli [Özgün]

Kent merkezi girişindeki Cumhuriyet Meydanı’nda, adını da heykelden alan Tekirdağlı ünlü bir pehlivanın heykeli yer almaktadır.Yine Barış ve Özgürlük Parkı’nda Ulusal Kültür Mirasları Bakanlığı ve Tekirdağ Belediyesi’nin destekleriyle 2000 yılında yapılmış plastik bir heykel yer almaktadır. Bu öğelerde, kralının ölümüne üzülen fakir bir köylü kadının dramının anlatıldığı varsayılmaktadır [Şekil 4.81].

Şekil 4.80. Atatürk’ün “Harf İnkılabı nedeniyle Tekirdağ’a gelişi” ve “Başöğretmen olarak ilk dersini simgeleyen heykel” [Özgün]

Şekil 4.82’de Hükümet Caddesi’nde yer alan resmi kurumların önündeki Atatürk Heykeli yer almaktadır.

Şekil 4.81. Barış ve Özgürlük Parkı’nda yer alan plastik öge [Özgün]

Şekil 4.82. Vilayet Konağı önü Atatürk Heykeli [Özgün] 4.1.3.9. Pergola ve kamelyalar

Pergole ve kamelyalar kentin vazgeçilmez elemanlarındandır. Gün içerinde yorulan insanların oturarak dinlendiği, rekreatif veya sportif faaliyetlerin gerçekleştirildiği mekanlarda ortamı zenginleştiren, kent içinde ya da dışında çok fazla ihtiyaç duyulan mekanlardır. Yazın sıcaktan, kışın yağmur ve kar gibi doğal etkilerden korunmak gibi

pek çok işlevleri olan bu mekanlar, oturma birimleri, bitki kasaları, kuşatma elemanları vb. pek çok donatı elemanıyla bütün olarak planlanır.

Günümüzün yoğun tüketim toplumunda, pergole ve kamelyalar açısından da zengin bir tasarım söz konusudur. Malzeme olarak sac, ahşap, demir, beton, tuğla vb. kullanılabilir. Malzeme, renk ve boyutta yapılan değişikliklerle her alana uygun kamelya ve pergole bulmak mümkündür. Ancak malzemenin dayanıklılığı, konstrüksiyonun sağlamlığı ve oluşturulan alanın rahatlığı dikkat edilmesi gereken önemli detaylardır. Bu anlamda renk, boyut ve kullanım amacına dikkat ederek mekan uygun tasarımların yapılması en başta düşünülmesi gereken etmenlerden olmalıdır. Ayrıca görsel açıdan mekanı ve insanı tatmin edici olmalı, göze batan detaylardan kaçınılmalı kısaca ergonomik olmalıdır.

Tekirdağ kenti, pergole ve kamelya açısından oldukça fakir bir kenttir. Kentin belirli noktaları dışında rastlanmayan bu birimlere, son yıllarda özellikle toplu olarak yaşanan site bahçelerinde yer verilmeye başlanmıştır. Sitelerde değişik malzemelerle yapılmış, çeşitli büyüklükte kamelyalara rastlamak mümkündür. Bununla birlikte halkın kullanabileceği açık-yeşil alanlar içerisinde estetik kamelyalar yoktur. Şekil 4.83’de Barış ve Özgürlük Parkı’nda yer alan bir kamelya görülmektedir. Belirgin bir fiziksel dokusu olmayan bu elemanın, sadece oturma birimleriyle desteklendiği görülmektedir.

Şekil 4.84’de, Ertuğrul Mahallesi’nde yer alan bir park görülmektedir. Ancak parkta yer alan kamelyaların fonksiyonel olmayan ve estetikten yoksun görünümleri ilk bakışta göze çarpan etkenlerdendir. Küçük bir alana kurulmuş olan bu mahalle parkında ilk göze çarpan elemanlar kamelyalardır. Birkaç basit oyun elemanı ve bir çeşme dışında boş olan alanda yer alan kamelyalar, 1’er m ara ile yan yana dizilmiş görüntüleriyle monoton ve sıkıcı bir hava yaratmaktadır. Görsel anlamda zaten estetikten yoksun olan bu parkta oturma birimleri de bulunmamaktadır. Bu nedenle de halkın kullanmadığı mekanlardan biri olarak dikkat çekmektedir.

Şekil.4.84. Ertuğrul Mahallesi Fulya Sokak’taki parktan pergole örneği [Özgün] 4.1.3.10. Bitki kasaları

Bitki kasaları bitki için yaşama ortamı sağlayan, estetik ve işlevsel amaçlar için kullanılan donatı elemanlarıdır. Kullanıldıkları mekana estetik değer kattıkları için bazı durumlarda sınırlayıcı eleman olarak ta görev yaparlar.

Mekanlara renk ve canlılık katan, görünüşü zenginleştiren bu elemanlar, yaya yolu kenarlarında, kentsel parklarda, oturma-dinlenme mekanlarında ve spor alanı gibi rekreasyonel alanlarda kullanılmaktadır. Bitki kasalarının tasarımında en önemli nokta bitki gelişmesini teşvik edici her türlü konforun sağlanmasıdır. Kasada bitki materyalinin ihtiyaç duyduğu miktarda saksı harcı yer almalı, bitki için yeterli suyu depolayabilmeli, yeterli drenajı sağlamalı, bakım ve sulama hizmetlerinin kolayca yürütülebileceği bir yapı göstermelidir [Şişman ve Yetim, 2003].

Tekirdağ kenti incelendiğinde genel olarak bitki kasalarının oldukça bakımsız olduğu, estetik ve işlevsel olarak görevini yerine getiremediği görülmektedir. Kasaların içine mevsimlik türler uygun mevsimlerde yerleştirilmediği gibi, yerleştirilenler ise oldukça cılız görünümdedirler [Şekil 4.85]. Mevsimsel geçişlerin iyi ayarlanamadığı ve yılın belli dönemlerinde bitki kasalarının boş kaldığı da gözlerden kaçmamaktadır. Çok yıllık bitkilerde de aynı durum söz konusudur. Görsel açıdan bakımsız bir görünüm hakim olan bir çok bitki kasasında bitki bile bulunmamakta, boş bırakılmaktadır. Şekil 4.86’da de Aralık ayında alınmış bir görüntü görülmektedir. Yeni dikilmiş mevsimlik bitkilerin oldukça hoş görüntüsüne rağmen, bitki kasasının bakımsız görüntüsü gözlerden kaçmamaktadır.

Bu anlamda; bitki kasalarının bulundukları mekanı güzelleştirmek, farklılık yaratmak amacında olduğu unutulmamalıdır. Bitkilendirildikten sonra düzenli bakımları yapılmalı, mevsim geçişlerinde eski bitkiler sökülerek vakit kaybetmeden yenileri dikilmelidir.

Şekil 4.85. Atatürk Bulvarı üzerinde yer alan cılız görünümlü bir bitki kasası [Özgün] Bunun yanı sıra nadir de olsa bazı estetik kasalara rastlanmaktadır. Ancak Şekil 4.87’de görüldüğü üzere Zübeyde Hanım Parkı’nda yer alan bu kasalar da, estetik olmalarına rağmen boş bırakılarak amacına hizmet etmemektedir. Park içerisinde şu an sadece oturma birimi olarak değerlendirilebilen bu eleman bitkilerle zenginleştirildiğinde estetik bir boyut kazanacaktır.

Şekil 4.86. Mevsimlik çiçek dikilmiş bir bitki kasası [Özgün]

Şekil 4.87. Zübeyde Hanım Parkı’nda yer alan estetik ancak boş bir bitki kasası [Özgün]

Çiçek parterlerinin de bitki kasalarından bir farkı yoktur. Çoğunlukla boş bırakılan bu tür alanlara çorak, kuru ve bakımsız bir görünüm hakimdir. Şekil 4.88’de Barış ve Özgürlük Parkı’nda yer alan bir alan görülmektedir. Bakımsız ve boş bir alandan ibaret olan bu çiçek parteri aslında konum itibariyle iyi bir yerde ve farklı bir tasarımda olmasına rağmen dikkat çekmemektedir.

Şekil 4.88. Barış ve Özgürlük Parkında yer alan bir görsel kirlilik örneği [Özgün] 4.1.3.11. Otobüs durakları

Duraklar; otobüs, tramvay ve dolmuş gibi toplu taşıma araçlarına ait bekleme yerleridir. Yayaların trafiğe kapalı bölgelerden sonra trafikle olan ilişkisinin sağlandığı ünitelerdir. Kullanıcıları iklim koşullarından (güneş, rüzgar, kar vb. ) korur. Büyüklüğü tahmini kullanıcı sayısına göre belirlenir. Beraberlerinde satış üniteleri de olabilir. Duraklar yerel yönetimlerce trafik birimlerinin belirlediği noktalara yerleştirilirler. Ölçüleri kullanım yoğunluğuna göre değişmektedir. Malzeme olarak metal ve pleksiglas tercih edilmektedir [Yaylalı, 1998].

Durakların tasarım aşamasında dikkat edilmesi gereken hususlar; yapım kolaylığı, estetik değerlere uygunluk, çevre ile uyum, amaca uygunluk, insanları güvence altına alması, çevre koşullarına karşı korumasıdır [Şişman ve Yetim, 2003].

25.7.1995 tarihinde yayınlanan TS 11783 no’lu standart, şehir içi otobüs duraklarının genel trafik açısından taşıt yolu üzerindeki yer seçimini seçilecek durak tipini, tasarımını ve işletme kurallarını kapsar, şehir içinden geçen transit yollardaki şehirlerarası otobüs duraklarını kapsamaz [Anonim, 2007a].

Tekirdağ kent merkezinde ana caddelerde yer alan otobüs durakları son yıllardaki uygulamalarla modern bir görünüm kazanmıştır. Fakat ana caddelerin dışında yer alan

ulaşım hattı boyunca aynı uygulama görülmemektedir. Şekil 4.89’da Mimar Sinan Caddesi’ndeki işlevsel ve modern görünümlü bir otobüs durağı görülmektedir.

Birçok otobüs durağının modern görünümünü engelleyen gelişigüzel yapıştırılmış ve yarısı yırtılmış ilanlar pek çok yerde olduğu gibi duraklarda da sıkça gözlenmektedir. Bu tür bilinçsiz davranışların kentin görünümünü ne boyutta etkilediği Şekil 4.90’da da açıkça görülmektedir.

Şekil 4.89. Mimar Sinan Caddesi’ndeki otobüs durağı [Özgün]