Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinlikleri Programlarının OrtaK Özellikleri

7.4. Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinlikleri Programlarının OrtaK

olma-sı gibi özellikleri yanında örgütsel ve yapısal bazı ortak özelliklerinin bulunmaolma-sı da gerekmektedir. Mathewson (1962) Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkin-liklerinin örgütsel örüntüsünü tartışırken evrensel bir modelden ve özelliklerin-den söz etmektedir. Evrensel bir organizasyon örünlüsünde, Rehberlik ve Psiko-lojik Damşma Etkinliklerinin kapsamlı olması, sistematik programının düzenlenmiş bulunması amaçlanmaktadır. Böyle bir program düzenlenmesinde Rehberlik uzmanları ile öğretmenlerin işlevleri yalnızca düzenlenmiş programın herhangi bir yerindeki sorumluluk derecelerinde değişebilir. Yapılandırılmış, düzenlenmiş Rehberlik ve Psikolojik Danışma ünitesinde Rehberlik uzmanı merkezde olup, buradan tüm öğrenciler için verileri koordine eder, Rehberlik ve Psikolojik Damşma Etkinliklerini herhangi bir birey veya bireylerin alt grupları için düzenler.

Okullardaki Rehberlik ve Psikolojik Damşma Etkinliklerini bir ünite olarak ele alırsak ünite öğrenciler, öğretmenler, ana-babalar, Rehberlik ve Psikolojik Damşma uzmanı ve diğer uzmanlardan oluşmaktadır. Böyle bir anlayışla orga-nize edilmiş sistematik Rehberlik ünitesinde, Rehberlik ve Psikolojik Damşma uzmanı belli bir öğrenci kümesi için bu kümedeki herhangi bir öğrencinin so-runları, Rehberlik gereksinmeleri ile uğraşırken düzenleyici ve danışılan bir uzman veya anahtar işlevi gören bir eleman olur.

Böyle bir örgütlenmede ana unsurlar Şekil 3'te belirlenmiştir. Böyle bir ör-gütte işlemlerin belli işlevler için yürütülebilmesinde Okullarda Rehberlik ve Psikolojik Damşma Ünitesi Modeli için bazı temel kabuller yapılma durumun-dadır. Bu kabuller şöyle Özetlenebilir (Mathewson, 1962): a) Çoğunlukla sınıfta grup işleri, günde iki üç saat derse giren bir gruba, öğretmen tarafından

yapıla-Yöneticiter Öğretmenler

Denetleyiciler

Diğer Uzmanlar (Hekim, okul

psi-koloğu vb)

Sinıtta veya Okulun Diğer

Etkinliklerinde Öğrenciler Ana - Baba

8ir Küme Öğrenci İçin Rehberlik ve Psikolojik Danışma Uzmanı

Şekil: 3

bilecektir, b) Rehberlik uzmanı sınıfa, öğretmenler tarafından özel Rehberlik toplantılarında veya liderlik konusunda kritik noktalarda destek sağlamak için getirilecektir, c) Rehberlik uygulamalannın birbirini izleyen dizilerinde, öğren-cilerin, kendilerinin benlik ve durumlar arası ilişkilere dayalı sorunlannı ve ge-reksinmeklerini anlamalan gelişecektir ve d) Rehberlik uzmanı ve öğretmenler, öğrencilerin gelişmelerini izleme düzeyinde belli zamanlarda öğrencilerle gö-rüşmeler yapma ve gelişmeleri değerlendirme ve kontrol işlemlerini sağlayacak-lardır.

Bu organizasyon modelinde yer alan belli başlı kişilerin özellikleri şöyle özetlenebilir (Mathewson, 1962):

i) Öğrenci; gereksinmelerinin ve sorunlannın varlığının farkında olan, benliği ile durumlar arasındaki ilişkiyi öğrenmede yardım isteyen, ana-babasına, öğretmenine, Rehberlik uzmamna danışan, okulda ve sınıfta yürütülen Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinliklerine katılan, planlamada ve karar vermede danışan, tutumlannı, görüşünü ve anlayışını geliştirme giri-şiminde bulunan, yeterli kişisel olgunluğa ve akademik gelişme ve başan-ya, sosyal ilişkilere erişmek için çalışan ve öğrenen bir bireydir.

ii) Ana-baba; öğretmen, Rehberlik ve Psikolojik Danışma uzmanıyla ilişki ku-rarak öğrencinin gelişmesini izleyen, okuldaki Rehberlik etkinliklerinde, öğrenci çalışmalannda işbirliği yapan, öğrencinin olgunlaşmasını ve geliş-mesini değerlendirmede öğretmen ve Rehberlik ve Psikolojik Damşma uz-manıyla beraber çalışan, toplantılara katılan ve öğrencinin uyum veya ge-lişme sorunlannda öğretmene veya Rehberlik ve Psikolojik Damşma uzmanına başvuran bireylerdir.

iii) Öğretmen; bireyin gereksinme ve sorunlannı tanıyan, öğrencilerin sosyal davranış özellilderini gören ve değerlendiren, grup etkileri yoluyla bireysel gelişmeyi ve beceri geliştirmeyi besleyen, geliştiren, öğrencilere yeterlilik ve güven duygusu geliştirilmelerinde duygusal destek sağlayan, sımf orta-mında uygun tutum ve davranışlar ve akademik başan geliştirmeyi besle-yen, akademik ve sosyal sorunlara bireysel ilgi ve dikkat gösteren, Rehber-lik ve Psikolojik Danışma uzmam ile işbirliği yapan, akademik, kişisel ve sosyal ve mesleksel-eğitsel alanlarda öğrenci gelişmesini değerlendiren ve izleyen, öğrencilere bireysel veya grup halinde gerekli bilgileri sağlayan, gerektiğinde bazı testler uygulayan, gerekirse ana-baba ile görüşmeler yapan vak'a görüşmelerine katılabilen, öğrenciye ait Rehberlik ve Psikolo-jik Danışma uzmanınca verilen verileri gözden geçiren profesyonel bir

bi-reydir.

iv) Rehberlik ve Psikolojik Danışma Uzmanı (Counselor); birey olarak öğren-cilerin özellikleri hakkındaki bilgileri ve verileri gözden geçiren ve değer-lendiren, benlik özelliklerini bireylere yorumlayan, açıklayan ve bireyin, öğrencinin, okuldaki akademik başansı ve sosyal ilişkileriyle ilgili olarak özelliklerini tutumlannı ve görüşünü değerlendirmesinde yardım sağlayan, grubundaki öğrenciler hakkında ana-baba ve öğretmenlerle görüşen ve iş-birliği sağlayan, öğrenci gelişmesine ilişkin tüm bilgi ve verileri ve Rehber-lik etkinRehber-liklerini koordine eden, özel sorun ve gereksinmeler için

öğrenci-lerle Psikolojik Danışma yapan, Grup Rehberliği ve etkinliği düzenleyen, gerekli, yararlı ve öğrenciye aktarılması söz konusu bilgileri öğretmenlere veren, vak'a konferansları düzenleyen, program hazırlama komisyonların-da görev yapan, yönetimin öğrenci gruplaması, sınıflaması ve yerleştirmesi konularında gerek duyduğu bilgi ve raporları hazırlayan, öğrencilerin psi-kolojik özelliklerini ölçmeyi ve değerlendirmeyi amaçlayan test programla-rı planlayıp yürüten, okul-aile arası ilişkelerde öğrencileri tamma, öğrenci-lerin gereksinmeleri, yönlenmeleri ve ilgili konularda etkin rol alan, okuldaki Rehberlik ve Psikolojik Danışma Programı Etkinliklerinin plan-lanmasından, programlanmasından ve gerçekleştirilmesinden sorumlu olan, okullarda Rehberlik ve Psikolojik Damşma Etkinliklerinin beş temel işlevi-ni (Bireysel Vak'a Çalışmaları, Psikolojik Damşma ve Grup Çalışmaları, Konsültasyon, Koordinasyon ve Programlama) gerçekleştiren profesyonel bir bireydir.

v) Uzmanlar ve Diğerleri; Bunlar hekim, hemşire, psikometrist, okul psikolo-ğu, klinik psikolog, sosyal hizmet uzmanı, tiyatro uzmam, folklor uzmanı, antrenörler vb. uzmanlar olup alanları ve özel becerileri çerçevesinde prog-rama katkıda bulunmaktadırlar. Diğerleri kısmında ise, eğitim yöneticileri, okul yöneticileri ve müfettişler sayılabilir. Bunlar eğitim politikası, felsefe-si ve programları çerçevefelsefe-sinde genelde okula ve özelde Rehberlik program-lanna önderlik eden, bütünleyici ve ışık tutan rol oynayan profesyonel bi-reylerdir.

Bu genel açıklamalardan sonra okullarda Rehberlik ve Psikolojik Danışma etkinlikleri programlanmn kapsamı ve içeriği nelerden oluşmalıdır? Ne gibi ça-lışmalara yer verilmelidir? Organize edilmiş bir program neler sağlamalıdır?

Programın önemli parçalan nelerdir? Sorulanna ilişkin açıklamalara geçmek ya-rarlı olaracaktır.

(1) Okullarda Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinlikleri Programlarının Kapsamı ve içeriği

Okullarda Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinlikleri bir dizi etkinlikten oluşmaktadır. Bu konuda yayınlan incelediğimizde genel olarak, Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinliklerinin okullarda işlevleri ve programlanmn kapsa-mı beş etkinlikten, servisten oluşturulmaktadır. Örneğin Mc Daniel (1956) ve Tan (1969), tarafından Rehberliğin servisleri olarak bireyi tanıma servisi, bilgi servisi, damşma ve yönteme servisi, yerleştirme servisi ve neticeyi-takip, izleme servisi, temel servisler olarak belirlenmektedir. Bu geleneksel bir yaklaşım olup, okul Rehberlik programlannda bu servisler içinde bir dizi çalışmanın sür-dürülmesi söz konusudur. Bu servisler birbirinden bağımsız değildir. Kuşkusuz programlann yapısı ve içeriği, eğitim sisteminin, okulun ve öğrencilerin gerek-sinmelerine göre belirlenme durumunda olup, okuldan, okula, programdan programa farklılıklar gösterebilir. Bununla beraber gelişimsel, uzunluğuna (lon-gitudinal) ve yığınsal, (kümülatif) özellikleri olan bir Rehberlik ve Psikolojik Danışma programının kapsamı ve içeriği konusunda Mathewson'un önerdiği et-kinlikleri tercih etmekteyiz. Rehberlik ve Psikolojik Damşma Etet-kinliklerinde,

"ekip yaklaşımı" çerçevesinde, programda yer alacak çalışmalar şunlardır (Mat-hewson, 1962):

i) Akademik gelişme, sosyal ilişkiler ve eğitsel ve mesleksel duruma alıştır-ma (oryantasyon) alanlarında benlik ve durumlar konusundaki değerlendir-melerde öğrencinin ve ana-babanın katılımını sağlayacak işlemler, Psikolo-jik ölçme işlemleri, toplu dosya kayıtlan ve ilgili işlemler, bireysel ve

grupta ölçme sonuçlanm aktarma ve yorumlama, ana-babalar ile toplantılar ve görüşmeler.

ii) Akademik gelişme, sosyal ilişkiler ve eğitsel ve mesleksel duruma alıştır-ma alanlannda, ana-babalan ve öğrencileri, öğrencinin gelişmesi ve sağlan-ması beklenen başan konulannda okulun beklentilerine yönlendirme, yö-neltme işlemleri, Okulun bekledikleri nelerdir? Bu beklentilerin bireylerin beklentileriyle uyuşması nasıl sağlanabilir? Bu sorulara açıklık getirecek işlemleri ve çalışmalan programlaştırma. Okulu, programlan ve çevreyi ta-nıtma çalışmaları gibi.

iii) Akademik gelişme, sosyal ilişkiler ve eğitsel ve mesleksel duruma alıştır-ma alanlanndaki olgunlaşalıştır-ma ve gelişmede bireyin benlik bütünleşmesini sağlayacak etkinlikler, işlemler. Bireyin gelişim ödevlerini yerine getirebi-leceği olanaklara kavuşmasının sağlanması ve karşılaştığı sorunlan çözme yollannı öğrenmesinde sağlanacak yardım işlemlerine programda yer ver-mek, bu konuda bireysel veya grupta Psikolojik Danışma uygulamalanm başlatmak.

iv) Üç temel alandaki (Eğitsel, Mesleksel ve Kişisel-Duygusal) gelişme ve bü-yüme konusunda öğretmen katılımını sağlamak. Ölçme ve değerlendirme sonuçlanm öğretmenlerle beraber gözden geçirmek, yorumlamak ve geliş-me, sınıf başansı ile ölçme sonuçlan arasındaki tutarlık ve farklılıklari göz-den geçirmek, tartışmak ve izlenecek yolu beraberce planlamak işlemleri.

v) Grup olarak veya gerektiğinde bireysel düzeyde öğrencilere belli dönem ve zamanlarda bilgi sağlamak. Yükseköğretim programlan hakkında bilgi, giriş sınavlarına ilişkin bilgi, mesleksel olanaklar hakkında bilgi, çevre hakkında bilgi sağlama işlemleri. Programlarda, konferanslar, işyerlerine geziler, broşür ve ilgili yayınlan inceleme çalışmalan bu işlemlere örnektir.

vi) Kritik sorunlar çıktığında veya karar verme noktalannda öğrenciye ve ana-babaya Rehberlik ve Psikolojik danışma uzmanınca benlik ve durum ilişki-leri örüntüsünün işleyişini değerlendirme ve yorumlama işlemilişki-leri. Bireysel Psikolojik Damşma özelliğini taşıyan işlemler.

vii) Belli kritik veya kontrol dönemlerinde (Dönem sonu-giriş sınavı öncesi-Mezuniyet öncesi) öğrenci ilerlemesini ve benlik ve durum ilişkilerindeki gelişmelerin öğretmenler ve Rehberlik ve Psikolojik Danışma uzmanların-ca değerlendirmesi ve gerekli işlemler. Ders seçme, program seçmede mes-lek alanlanna yönelme konularında işlemler. Liselerde uygulanmakta olan

"Öğretmenler Toplantısı" uygulamasına benzer ama farklı amaç ile yapıla-cak olan bu beraber değerlendirmeler, alınabilecek tedbirleri belirleme ba-kımdan, öğrenci gelişimine ve başansına katkıda bulunabilecektir.

viii) Yönetime, öğrencilerin sınıflara ayrılması ve gruplandırma, yerleştirme ve öneri için yapılacak değerlendirmelerde yardım için gerekli işlemler. Bu iş-lemler, öğrencileri yetenek, ilgi, başan ve diğer psikolojik özellikleri çerçe-vesinde psikolojik ölçme işlemlerinden belli zamanlarda geçirerek elde edi-len bilgileri kullanabilecek biçimde geliştirme olmaktadır. Bu, okulda bir test uygulama planım yapıp Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinlikleri programına yerleştirmekle gerçekleştirilebilir.

Özetle, okuldaki bir programda anahtar kabul edilecek işlemler şunlar ol-maktadır:

a. Özellikle belirlenen dönemlerde, kontrol noktalarında öğrenci ilerle-mesini gelişilerle-mesini değerlendirmek. Okul başlangıcında ve sonunda testler uygulama gibi.

b. Okulun başlangıcında, örneğin ortaöğretimin ilk yılında, grup yön-lendirme-alıştırma işlemleri. Okulu tanıtma programı ve ilgili işlemler.

c. Seçme, planlama ve uyum konularında belli başlı problem ve sorun noktalarında yorumlama, görüşme ve Psikolojik Danışma işlemleri.

Kuşkusuz programlann kapsam ve içeriği konusunda belirlenecek en önemli husus, okulda insan ilişkilerindeki işbirliği ve bireyin gelişmesine yöne-lik tüm programlann bu amaca ulaşmak için ekonomik bir biçimde işletilmesi ve gerçekleştirilmesi olmaktadır.

(2) Okullarda Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinlikleri Programının Önemli Parçaları

Herhangi bir programın amacı çerçevesinde işlev görebilmesi için bazı önemli, vazgeçilmez parçalanrun bulunması ve bu parçalann bütünleşmesi söz konusudur. Programın parçalannın bir kısmı genel amaç için ve ana işlevler ko-nusunda programdan çıkanlabilir, ama program bu çıkarmadan aksamayabilir.

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinlikleri programında ise önemli parçalar olarak şunlar yer almaktadır: Yeterliliği olan profesyonel eleman, yönetimin olumlu anlayışı ve desteği, öğretmen ilgisi, kabulu, desteği ve katılımı, çevre-sel destek ve etkili okul-halk ilişkisi, yeterli örgütçevre-sel yapı ve işleyiş.

Örgütsel yapının gelişmesi ve işleyişi konusunda okullarda değişik düzey-lerde işlemlere ve ulaşılan sonuçlara rastlayabiliriz. Başlangıç düzeyindeki ör-gütsel yapı ve işleyişi ile iyi gelişmiş bir örör-gütsel yapının işleyiş ve ürünü farklı olacaktır. Bu konuda Mathevvson'un (1962) geliştirmiş olduğu bir skalayı ömek olarak vermek yararlı olabilir. Bu örnek incelenirken daha önce tartışmış oldu-ğumuz program modelleri ile konunun farklı oluşu dikkate alınmalıdır. Bu ör-nekte belirlenen programın örgütsel yapısına ilişkin düzeyler ayn bir örgüt yapı-sı veya modeli olmayıp aynı örgüt yapıyapı-sı modelindeki gelişim aşamalandır, düzeyleridir. Ülkemizde uygulamaya konulmuş olan "sınıf öğretmenliği"

Reh-berlik modeli ile bu modeldeki "sınıf rehberliği" "sınıf öğretmenliği" kavramla-rı farklılıklar ortaya koymaktadır. >

Rehberlik ve Psikolojik Damşma Etkinlikleri Programının Örgütsel Gelişim Skalası-Program Düzeyleri

A. Öğretmen ve Sınıf Rehberliği