REHBERLİĞİN GEREKLİLİĞİ

5.1. Rehberliği Gerekli Kılan Nedenler

Önceki bölümde Rehberlik yaklaşımı ve uygulamasının bilimsel dayanak-ları incelenmiş ve belirli açıklamalar verilmiştir. Rehberlik yaklaşımının ve et-kinliklerinin mevcut eğitim ve diğer toplumsal uygulamalarda yer almasının ge-rekip gerekmediği sık sık tartışılan ve üzerinde değişik fikirlerin belirtildiği bir konu olmaktadır. Özellikle ülkemizde eğitim sistemimizin ve uygulamalarımı-zın henüz eğitimin temel amaç ve ilkeleri çerçevesinde bütün vatandaşlara götü-rülemediği, fırsat eşitliğinin ve etkinlikler için gerekli kaynak ve olanaklar ile yeterli öğretmenlerin sağlanamamakta olduğu ileri sürülerek, öğretim, yönetim ve fiziksel olanakların yeterli olmaması gerçeği karşısında okullarda yeni örgüt-lenme, kaynak, eleman ve zaman öngören Rehberlik hizmetlerine yer vermenin gerçekçi olmaktan çok bir lüks ve özenti niteliğini taşıdığı ileri sürülmektedir.

Bu görüşü savunanların bulunduğu ve bu görüşün eğitim politikasında ve plan-lamasında etkili olduğu yaygın bir gözlemdir. 1970'lerin ilk yıllarında liselerde yer verilmeğe başlanılan Rehberlik servislerinin gerektiği ve beklenildiği biçim-de gelişememesinin ve etkili olmamasının bir nebiçim-denin biçim-de bu görüş olduğunu söylemek olasıdır.

1739 sayılı Milli Eğitim Temel yasasının ve Milli Eğitim Şûraları kararları-nın öngördüğü Rehberlik hizmetlerinin liselerimizde ele alınışında Rehberliğin, eğitimin öğretim öğesi ile beraber görüldüğü ve "sınıf öğretmenliği" anlayışı ile öğretmenlerce Rehberlik hizmetlerinin tümünün yütürülmesine girişildiği görül-mektedir. Bu tip bir girişim ve ugulamanın, Rehberliğin eğitim uygulamalarında alması gereken yerini sağlayabileceği yönünde ciddi kuşkulara yol açması do-ğaldır. Zira, Rehberlik yaklaşım ve etkinlikleri eğitim uygulamalarında gerekli görülüyor ise, bunun gerektiği biçimde ve başlı başına ve kendine özgü özellik-leriyle ve elemanlarıyla ele alınması sağlanamaz ise, yapılan işlerin Rehberlik etkinliği olamayacağı ve etkili sonuçlar veremeyeceği açıktır.

Akılcı ve gerçekçi yaklaşım, bir etkinliğin veya uygulamanın gerekli olup olmadığını saptadıktan sonra o etkinliğe mevcut etkinlikler arasında yer verme-nin anlamı ve yararlı olacağım belirlemektir. Gerekli olduğuna inanılmayan, yeni ve farklı bir etkinliğin sürdürülmeğe çalışılması anlamsız olacağı gibi mev-cut etkinlikleri de olumsuz yönde etkileyebilecektir. Bu bakımdan eğitim uygu-lamalarında Rehberlik yaklaşım ve etkinliklerinin gerekli olup olmadığını ince-lemek, gerekli ise hangi boyut ve yönlerde olduğunu belirlemek gerekli ve yararlıdır. Bu anlayış içinde Rehberliğin eğitimdeki gerekliliğine ve gerekleri

77

ortaya çıkaran nedenlere ait belirli görüş ve açıklamalar ile Rehberlik ve eğitim arasındaki ilişkiler ele alınacaktır. Rehberlik toplum içinde gelişen, büyüyen bi-reye yönelik etkinlikleri içerdiğine göre, Rehberliği gerekli kılan nedenleri de birey ve toplum boyutlarında açıklamak daha anlamlı olabilir.

(1) Bireysel Nedenler

Demokratik bir toplumda, bireyin kendine özgü ve diğerlerinden ayrı ola-rak değerli olduğu; ayrıca gerek hemcinsleriyle, akranlarıyla gerekse diğer bi-reylerle etkileşim içinde büyüme ve gelişme olanaklarına hakkı bulunduğu; bu hakkın toplum ve çevre tarafından sağlanmasının gerektiği ve sağlandığı hususu genel ve yaygın bir varsayımdır. Bu varsayım çerçevesinde bireyin büyümesi ve gelişmesi kendi dışında bazı etkileri ve yardımları içerme durumundadır. Yani birey bir çok etkiler içinde oluşma ve gelişme durumundadır. Bunun içindir ki bireyin kişiliği hakkında daha çok bilgiye, bireyin nasıl davrandığım anlamaya ve belki de en önemlisi bireyin davranışının nedenlerini bilmeye, anlamaya ve bunun bireyce anlaşılmasına gerek vardır. Bu gerek hem birey için hem de bi-reyle etkileşim içinde olan diğer bibi-reyler ve toplum için kaçınılmaz ve kesinlik-le yerine getirilmesi gereken bir durumdur.

Bireyler genellikle kendilerini ciddi olarak rahatsız eden ve kişisel olarak çözemeyecekleri problemlerle karşılaşıncaya kadar "Rehberlik" gereksinmesi duymazlar (Mathewson, 1962). Ancak bu bireylerin yardıma gereksinmeleri ol-madığı anlamına gelmez. Bireyin kişiliği, bireyin büyüme ve gelişmesinde yar-dıma olan gereksinmesini ortaya koymada, belirtmede önemli bir etken olmak-tadır. Örneğin, bazı gençler gereksinme duymuş olsalar ve yardım aldıklarında durumun, durumlarının düzeleceğini bilseler bile yardım istemekten çekinirler.

Bazılan da kendileri çözüm yollannı denemeden hemen yardım isterler. Bazı bireyler ise belirli bir durumda kendilerini yetersiz hissederler. Böyle hisseden-ler diğer bireyhisseden-lere dayanma, onlardan destek ve teşvik görme, destek alma bazı yollan ve ipuçlarını öğrenme isteğine sahiptirler ve bunu çeşitli biçimlerde ifade ederler. Yine bazı durumlarda birey, duygusal yönden ciddi biçimde rahatsızdır, bunalım içindedir, şaşırmıştır ve kendi zihinsel işlev ve yetenekleri ile istekleri-nin ne olduğu konusunda kararsız ve bilgisizdir. Özetlersek, dinamik, gelişen ve değişen bir canlı varlık olarak birey, yaşamının bütün durumlannda "anlaşılma"

sorununu ortaya koymaktadır. Bireyin anlaşılması hem birey için hem de diğer-leri için bir gereksinme ve sorundur. Bu anlaşılma, kendisi tarafından, ana-baba tarafından, öğretmenler, yöneticiler tarafından anlaşılma gibi yaşamın zaman içinde ve bütün durumlannda söz konusudur.

Bireyin gelişmesinde önemli rol oynayan gereksinmeler ve gelişim ödevle-ri kavramları bundan önceki bölümlerde ele alınmış idi. Bu gereksinmeleödevle-ri do-yurmada ve gelişim ödevlerini yerine getirmede bireyin anlaşılmaya ve yardıma olan gereksinmeleri Rehberliği ve Psikolojik Danışmayı gerekli kılan en önemli bireysel nedenlerdir. Birey, günlük yaşamında her çeşit problemle karşılaşmak-tadır. Bunlarla başedebilme, bireyin sahip olduğu bilgi ve beceriden daha geniş bilgi ve beceriyi, daha yaygın ve geniş deneyimi daha fazla ve etkili

çözümleye-bilme gücünü ve belkide bunların hepsinin bileşimini gerektirebilir. Böyle du-rumlarda herhangi bir yetişkin, Rehberlikte profesyonel bir formasyonu olmaz-sa bile, genellikle yardımcı olabilir. Bu yardım belli ölçüler içinde anlamlı ve yararlı olabilir. Ancak bu tip iyi niyetli ama sistematik olmayan bir yardım, bi-reyin kişiliği çerçevesinde anlaşılmasını ve kendisini anlamasını sağlamada ye-terli değildir ve bazen de zararlı olabilir. Bu bakımdan bireyin yardıma olan ge-reksinmesini karşılamada sistematik ve profesyonel bir yaldaşımın gerekli olduğu anlayışı yaygın bir kabul görmektedir.

Toplum, bireye gereksinme duyduğu yardımı sağlamada bir çok etkinlikler örgütlemiş ve toplumsal kuruluşlar ortaya koymuştur. Bu kuruluşların ve örgüt-lenmiş toplumsal etkinliklerin başında aile ve okul-eğitim sistemi- gelmektedir.

Eğitim sistemlerinin uğraşılarının merkezindeki hedef ürün, insanın gelişmesi olup, sistem varlığının nedenini buna dayandırır. Daha önce de değinildiği gibi, insan gelişimi genel olarak kişiliğin fiziksel, zihinsel ve duygusal boyutlardaki değişme süreçlerini içerir ve bu değişmeler sürekli ve düzenli olup anlamlı yön-lere sahiptir. Okul çalışmalarında birey açısından Rehberliği ve Psikolojik Da-nışmayı gerektiren en önemli hususun, bireyin gelişmesinin ortaya koyduğu du-rumlar olduğu kadar her bireye insan olarak saygı gösterme, bireyi ve onun kişiliğini oluşturduğu ve etkileştiği çevresini anlama zorunluluğu olduğunu da vurgulamak gerekir.

Okul çalışmalarında bireysel açıdan Rehberliği gerektiren durumların, problemlerin öğrencilerin zihinlerinde ve isteklerinde belirmelerinden çok öğ-retmenlerin algılamalarının ve değerlendirmelerinin sonucu oluşması ve öğret-menlerin öğrencilerin dikkatsiz, tepki göstermeyen veya saldırgan olarak gör-meleri söz konusudur. Öğretmenlerin algılamaları sonucu ortaya çıkan problem, öğrenci açısından akademik başarısızlık, yetersiz başarı veya gizli başarısızlık ve çalışma için güdülenme yolduğu olabilmektedir. Kalabalık ve hareketli bir ortam olan okulda, her bireyi anlama, ona saygı duyma ve onu kabul, etme ve gelişmesine yardım sağlama eğitimin, öğretim ve yönetim ögelerince etkili bir biçimde yerine getirilemediği için bu hususları Rehberliğin sağlaması gerek-mektedir. Bu bakımdan birey ve onun kişiliğini anlama işinde bazı temel kav-ramları ele almak ve bunları Rehberliğin bireysel nedenleri olarak görmek olası-dır. Sözkonusu kavramlar: gelişme, kişilik, gereksinme, insan davranışının dinamikleri, savunma mekanizmaları, güdülenme, benlik, bütünleşmiş kişilik gibi literatürde yaygın bir biçimde kullanılan kavramlardır (Mathewson, 1962, Mortensen ve Schmuller, 1966, ve Blocher, Dustin ve Dugan 1971).

Birey açısından ele alınırsa, Rehberliğe gereksinme duyma ile problemli olma farklıdır. Rehberliğe gereksinme, örneğin olgun bir eğitsel ve mesleksel kimlik, özdeşlik geliştirme, her zaman birey veya diğerleri tarafından algılanan bir problem değildir. Böyle gereksinme hem bireysel hem de toplumsal bir ge-reksinme olup, bütün bireyler ve toplum için kişisel gelişme, güvenlik ve mutlu-luk için doyurulması gereken ve kişisel Rehberliğe temel olan bir nedendir. Bi-reyin kişiliği ve gereksinmelerinin açıklanmasına ilişkin psikolojik bir çok kuram ve ekol vardır. Mathewson (1962), Gelişimsel Rehberlik yaklaşımı

açı-sından Rehberliği gerekli kılan bireysel nedenlerin başında psikolojinin belirle-diği bireyin temel gereksinmelerini ele almaktadır. Bu gereksinmeler Rehberlik açısından dört ana grupta toplanmıştır:

a. Benliği anlama gereksinmesi.

b. Benlik ile olduğu kadar, çevresel gereklerle uyum sağlama gereksinmesi.

c. Bireyin kendisini şimdiki ve gelecekteki durumlara yönlendirme (oryan-te etme) gereksinmesi. Yönlenme gereksinmesi.

d. Kişisel gizil güçleri geliştirmek için benliği doyurma gereksinmesi.

Bu gereksinmeleri doyurma, bunların ortaya koyduğu sorun ve problemleri çözme gereği bireysel açıdan Rehberliğe neden teşkil etmektedir.

Perrone ve arkadaşlarına (1970), göre ise, çağımızın önemli bir konusu olan "ergenlik" açısından, Rehberliği gerektiren bireysel nedenler bireyin geli-şim devreleri ve geligeli-şim ödevleri olmaktadır. Bireyin geligeli-şim devrelerini ve ge-lişim ödevlerini konumuz çerçevesinde, uzun uzun tartışmaktan çok bunların bi-reysel nedenler olarak Rehberliği gerekli kılışlarını özetlemek için Ericson'un gelişimsel devrelerini ve Havighurst'ün gelişim ödevlerini de bir ölçüde içeren Tablo I'i vermek yararlı olacaktır. Tablo I'de gelişim devreleri Psiko-Sosyal Krizler, Anlamlı İlişkiler, Sosyal Düzen, Psiko-Sosyal Modeller ile Psikoanali-tik açıdan Seksüel Devreler başlıklarında ele alınarak bireyin gelişmesinin Psi-kolojik ve Sosyolojik özellikleri belirlenmiştir. Özellikle Psiko-Sosyal Krizler bireysel açıdan Rehberliği gerekli kılan nedenler olarak kabul edilebilir.

(2) Toplumsal Nedenler

Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı gibi Rehberliği ve Psikolojik Danışmayı gerekli kılan nedenleri kesin çizgileriyle bireysel nedenler ve top-lumsal nedenler olarak ayırmak güçtür. Çünkü bireyi toplumdan, toplumu birey-den soyutlayarak Rehberliğin gerekliliğini tartışmak olanağı yoktur. Burada Rehberliği gerekli kılan nedenleri geniş bir alan içinde fazla yaymadan tartış-mak ve açıklatartış-mak amacıyla sözkonusu nedenler yapay bir gruplamayla ele alı-narak bireysel nedenler ve toplumsal nedenler olarak belirlenmiştir. Bu iki grup-taki nedenler birbirinin içine girmiş, karşılıklı etkileşen nedenlerdir.

Bireyin gelişmesi, karmaşık bir süreç olarak organizmanın işlevleri ile çev-redeki diğer güçlerin arasındaki etkileşimdir (Blocher, Dustin ve Dugan, 1971).

Çevredeki güçler birey için toplumsaldır, yani birey diğer bireylerin ve toplum-sal kurumların etkisi altındadır. Bu bakımdan bireyin gelişmesi geniş ölçüde toplumsaldır. Gelişme bireyde ve çevrede bir çok değişmeler ve etkileşmelerin ürünüdür. Değişmenin, doğasını ise toplumsal değerler belirler, oluşturur. Geliş-me aynı zamanda kültürel göreliliği olan ve toplumsal nitelikte belirlenen bir süreçtir. Eğitim sistemleri toplumların değer verdiği değişmelerle ilgilenir. Reh-berliğin eğitim sistemlerindeki yeri ve katkısı, insan davramşı ve insan gerek-sinmeleri hakkında sağladığı uzmanlık bilgisi ve yaklaşımıdır. Yani çağdaş Rehberlik, başka veya ayn bir eğitim felsefesi değildir.

Tablo: 1 Rehberliği Gerekli Kılan Nedenleri İçeren Yaşamda Gelişim Devreleri

Psiko-Sosyal

Krizler Dönemleri

Anlamlı İlişkilerin

Alanları Sosyal Düzenin İlgili Elemanları

Psiko - Sosyal Modeller

Psiko-Seksüel Devreler I Güvenme -

Güvenme-me Anaya dayalı kişi Çok yaygın doğa

dü-zeni Alma karşılığında

verme

Oral-Solunum Duygusal-Kinestetik 11 Otonomi, Ayıp, Şüphe Ana babaya dayalı

kişi Kurallar düzeni Kavrama, sahip olma-Bırakma

A n a l - İ d r a r yoluna ait kassai

III Atılım, Girişim, Suç Temel A^le İdeal Prototipler Yapma, izleme-

Ben-zetme (oyun) Çocukluk, Lokomotor.

IV Verimli-İçedönük Komşu, Çevre, Okul Teknik Elemanlar Bir şey y a p m a (Ta-m a (Ta-m l a (Ta-m a ) - Beraber y a p m a

Gizili ik

V

Özdeşleşme ve T a n ı -mama-Özdleşme Ya-yılması

Akran grupları ve dış gruplar, Liderlik Mo-delleri

İdeal Perspektifler Kendi olma veya ol-mama, Kendi olmayı diğerleri ile paylaşma

Erinlik

VI Sıkı fıkı olma, bağlı-lık-İzolasyon

Arkadaşlıkta taraf ol-ma, Cinsiyet, Rekabet ve İşbirliği

Rekabet ve İşbirliği Örüntüleri

Kendini başka birinde bulma ve kaybetme

Üretkenleşme «Geni-tality»

VII Genellik-Benliği Yut-ma

İş birliği ve Farklılaş-ması dağılımı, Evde paylaşma

Eğitim ve Gelenekler Akımlar

Kendini oluş-t u r m a ve koruma

VIII Doğruluk ve t a m a m olma-Ümitsizlik

«İnsanlık»

Kendi benzerim Akıl

Bönlik oluşturması yo-luyla kendi olma,

ken-Çağdaş Rehberlik uygulamalarının nisbeten yeni yeni girdiği eğitim sis-temlerinde, Rehberliğin yukarda belirtilen katkısı ye ayrı bir eğitim felsefesi ol-madığı hususu önemle ele alınmaktadır. Örneğin, İngiltere'deki okullarda Reh-berlik ve Psikolojik Danışma uygulamalarını inceleyen ve kuramsal bir yaklaşım ortaya atan Hughes (1971), Rehberlik ile ilgili etmenleri toplumsal ne-denler olarak iki grupta toplamaktadır. Bunlar:

a. Toplumda, toplumsal adalet ve mutluluk için gösterilen yavaş ve yaygın-laştınlmayan çaba,

b. Değişen ekonomi ve onun insangücü ve beceri çerçevesinde yarattığı gi-derek artan gereksinmelerdir:

Bu etmenler veya nedenler toplumda ve onun eğitim sisteminde yetenek geliştirme; becerilileri, üstün yetenekleri bulma konularını ön plana getirmiş ve bunlarla ilgili yeni etkinliklere ve uzmanlık çalışmalarına yol açmıştır.

Çağımızda okulun yapışım değiştiren güçler ve etmenler temelde toplum-sal ve özellikle politiktir. Bu etmenler olmasa idi çocuklara sağlanan etkili ve sürekli Rehberlik için gerekli koşullar da hiç bir zaman oluşmayacaktı denil-mektedir (Hughes, 1971). Rehberlik toplumsal ortamda ve toplumsal değişmede bireye götürülen etkinlikler olarak, yalnızca bireyin, (çocuğun) haklarının ko-runması konusunu değil bireyin gereksinmelerini ve toplumun gereksinmelerini de kapsamaktadır.

Rehberliğin toplumsal nedenlerini Rehberliğin toplumsal temellerinden so-yutlamak olanağı bulunmadığına göre, insan ilişkileri, toplumun dinamik yapısı ve değişmesi kavramları Rehberliğin toplumsal nedenleri olarak kabul edilebi-lir. Bu çerçevede literatürü incelediğimiz zaman Rehberliğin toplumsal ve eko-nomik nedenleri olarak; insan ilişkilerinde, ekonomide, toplumun yapısında meydana gelen gelişme ve değişmelerin esas alındığını görmekteyiz. Toplumsal durumlar, değerler ve güçler sabit kalsa idi, bireyin bunlara uyum sağlaması sü-rekli bir ayarlamayı gerektirmeyecek ve sağlanabilen bir uyumun değişmesi, böylece de sorun yaratması söz konusu olmayabilecekti. İlkel toplumlarda veya XIX. asrın toprağa bağlı toplumlarında değişmelerin sınırlı olması, bireyin reksinmelerini farklılaştırmamakta ve arttırmamakta, dolayısıyla da yardımı ge-rekli kılmamaktaydı veya çok sınırlamaktaydı.

Çağımızda toplumların değiştiğini, farklılaştığını söylemek için derin bi-limsel verilere gerek duymamaktayız. Günlük yaşamda teknolojinin, bilimin, haberleşme ve ulaşım araçlarının bireyi etkileyen durumları ve getirdiği yenilik-ler heran görülmekte ve yaşanmaktadır. Bu durum evrensel olup toplumlar arası farklılaşmalar göstermektedir. Blocher ve arkadaşları (1971), toplumsal sistem-deki değişme ve gelişmeleri kültür ve kültürleşme açısından inceleyerek bunla-rın Rehberliğe neden oluşunu belirtmektedirler. Öne sürdüklerine göre, toplum-larda oluşan alt kültürler basma kalıp davranışlara (stereotypes) yol açmaktadır.

Alt kültürlerdeki farklılıklar şüphe ve güvensizlikle karşılanmaktadır. Diğer alt kültürler hakkında bilgi noksanlığı ön yargıya, basma kalıp düşünceye neden olabilmektedir. Çağımızda gençlik kültürü, alt kültüre bir örnek olarak ele

alına-bilir. Eğitim sistemi bu alt kültür, yani gençlik kültürü hakkında, daha çok bilgi edinmek ve bu alt kültürü daha yakından tanımak durumundadır. Okuldaki Reh-berlik hizmetleri gençliği bir alt kültür çerçevesinde incelemektedir (Mortensen,

1966).

Teknolojik gelişme hemen hemen bütün yaşam biçimlerini değiştirmekte-dir. Modern insan toplumu, hareket halinde (mobile) bir toplum olmakla bera-ber, bu hareketlilik geçen asra oranla ekonomik bağımlılıktan dolayı sınırlanmış ve kısıtlanmıştır. Ulaşım ve haberleşme bu hareketliliği kısıtlamış ve dünyayı

"küçülterek" uzaklık kavramım değiştirmiş ve hareketliliğin anlam ve boyutları-na yeni bir görünüş vermiştir. Bir diğer deyişle teknolojik gelişmeden önceki toplumsal hareketlilik gereksiz hale gelmiştir. Kuşkusuz bu durum bireyi etkile-mektedir. Bireyin,.-yeni değer yargılan ve tutumlar geliştirmesini gerekli kıl-maktadır.

Otomasyon ise, insanın zihinsel ufkunu genişleten bir durumu ortaya koya-rak gelecekteki yaşama has bir çok hayallerin kurulmasını sağlamaktadır. Bu otomasyonun sağladığı gelişme ve ilerlemenin ortaya koyduğu yeni durumlara bireylerin uyum sağlayabilmesi, ortaya çıkan problemleri çözebilmesi sorunlan, eğitim sistemi içinde gelişmelerin, değişmelerin ve Rehberlik hizmetlerinin ge-reğini artırmaktadır.

Baymur (1971), Rehberliğin toplumsal ve ekonomik nedenleri olarak top-lum yaşamında meydana gelen değişiklikleri ve alt kültürlerde, özellikle de genç kuşakta görülen bunalımı vurgulamakta; araştırmalan karşılaştırarak belir-li durumlan saptamaktadır. Ülkemizde ortaöğretim düzeyindeki okullarda öğ-rencileri mutsuz kılan koşullan ve durumlan inceleyen ve bunlan Amerika Bir-leşik Devletlerindeki öğrencilerin belirttikleri koşul ve durumlarla karşılaştıran bu incelemelerde ortaya çıkan sonuçlar ilginçtir. Ülkemizde kendilerini prob-lemli gören öğrenciler Amerika Birleşik Devletlerindeki yaşıtlanna göre iki kat daha fazla bulunmuştur. Ülkemizdeki öğrencilerin en çok problemli olduklan iki alan; okul ve gelecek konulan iken, Amerika Birleşik Devletlerindeki yaşıt-lannın en çok problemli olduklan alan; yalnızca gelecek konusu olmaktadır.

Okul, öğrencilerimiz için en büyük mutsuzluk kaynağı olarak belirmekte ve bu durumun okuldaki Rehberlik ve Psikolojik Danışma Etkinliklerini gerekli kıldı-ğı tartışmasız ortaya çıkmaktadır.

Okulu, Rehberlik hizmetlerini gerekli kılan bir toplumsal kuruluş olarak ele alan Tan (1969), artan toplum nüfusu ve demografik değişmeler çerçevesin-de farkılaşan okul ve öğrenci durumunun Rehberliği gerekli kıldığım belirtmek-tedir. Bunun yanı sıra okuldaki başannın yani öğrenci gelişmesinin, ortaya koy-duğu durumlar; sınıfların kalabalık oluşu, sınıfta kalma oranının yüksek oluşu ve yükseköğretime geçiş Rehberlik, hizmtlerini gerekli kılan belli başlı diğer nedenler olmaktadır.

Özet olarak, toplumun değişmesi ve bu değişmenin yarattığı insan ilişkile-ri, toplum dinamiği konulanndaki sorunlar gibi hususların Rehberliği gerekli kılan temel neden olduğu söylenebilir.

5.2.Rehberlik ve Eğitim Arasındaki İlişki

Bu kısma kadar yapılmış olan açıklamaların ışığında Rehberliğin, eğitim uygulamalarının yer aldığı okulların verimini arttırmak, niteliğini düzeltmek, öğrencilerin kapasiteleri çerçevesinde gelişmelerine olanak sağlamak, onlara yeni ufuklar açmak, eğitim ve öğretim görevini gereği gibi yerine getirmek gibi hususlardaki gereksinmelerden doğduğu, eğitim uygulamalarında yadsınamaz bir durum ortaya koyduğu görülmektedir. Örneğin, liselerimizde eğer öğrenci-nin zihinsel, düşünsel olduğu kadar duygusal ve toplumsal gelişimi ile ilgileni-yorsak ki, ilgilenilmesi lisenin amaçlan arasında yer almaktadır, öğrencinin ka-fasının eğitilmesi kadar sağlam ve dengeli bir kişilik kazanmasına da önem verilmesi gerekmektedir. Bunun için yalnız başına öğretim yani dersler, sınavlar yetersizdir. Öğrencilerin dengeli ve bir bütünlük içinde gelişime ulaşmalan için onlara yönelik Rehberlik hizmetlerine gerek vardır ve bunu sağlamak şarttır.

Daha önce değinildiği gibi Rehberliğin eğitim uygulamalannda ilk kez yer alışı, endüstrileşen toplumun ortaya koyduğu zorluklar çerçevesinde öğrencilere mesleksel yardım sağlama biçimde olmuştur. Bu kısıtlı yaklaşım bazı toplum-lardaki eğitim uygulamalannda profesyonel Rehberlik hizmetlerinin yer alması-nı sağlamıştır. Bundan dolayıdır ki Rehberlik ile eğitim ilişkilerini incelemek ve Rehberliğin eğitim sürecinin bütünlüğündeki yerini belirlemek gereği ortaya çıkmaktadır.

Genellikle yaygın bir kabul gören önemli bir noktayı belirlemek yararlı olacaktır. Eğitim ve Rehberliğin amaçlan aynıdır. Yani gençleri, bireyleri de-mokratik toplumun olgun ve sorumlu üyeleri olarak toplumda roller almalan için hazırlamak, gelişmelerine yardım sağlamak ortak amaçtır (Mortensen, 1966). Bir diğer deyişle, çağımızda eğitim programlannda birey açısından bula-bileceğimiz iki temel kavram, etkinlik grubu vardır ve bunlar şu şekilde ifade edilmektedir (Mc Daniel, 1956):

a. Eğitim, bireylerin yeterli, etkili, sağlıklı ve mutlu yetişkinler olarak bü-yemelerine genel bir yardımdır.

b. Rehberlik ise, kesin olarak odaklanmış bir kavramı ve birey için özelleş-tirilmiş etkinlikleri ortaya koyar.

Daha önceki açıklamalarda da değinildiği gibi, Rehberlik belirli bir biçim-de "Bireyselleştirilmiş eğitim" olarak anlamlandırdığında, eğitim ile Rehberlik ayn süreçler olmamaktadır. Mc Daniel'a (1956), göre bazı okul sistemlerinde okul hayatının tüm boyutlannda ve tüm aşamalannda öğrencinin başansı için gizil güçlerini anlamasına, görmesine ve gerçekleştirmesine ve mutlu olmasına yardım amacı Rehberliğe temel olmakta; dolayısıyla öğretmenlerden mesleksel bilgiler vermeleri ve psikolojik danışmanlık yapmalan beklemektedir. Diğer sistemlerde ise, Rehberlik özel ve farklı etkinlikler olarak organize edilmekte ve bu etkinlikler temelde Rehberlik uzmanlarınca yerine getirilmektedir. Bu iki farklı uygulama eğitim ile Rehberlik arasında yalnızca bir ilişki olduğunu kabul etmekte; birinci uygulamadaki görüş daha çok Rehberliğin amacı, ikinci

uygula-madaki görüş ise daha çok Rehberliğin yöntemi ile yakından ilgili olmaktadır.

Herhangi bir eğitim sistemi bu iki görüşten yalıiız birini benimser ve uygularsa bu kapsamlı ve etkin bir uygulama olamama durumdadır. Birinci görüşü yani tüm Rehberlik sorumluluğunu öğretmenlere vermek belirli ölçülerde eğitim, öğ-retim, Rehberlik ve ekonomik açılardan gerçekçi olamamak demektir. İkinci görüş ise tek başına etkili olursa, Rehberlik uygulamalarının eğitim uygulamala-rından soyutlanmasına doğru bir eğilim yaratabilir.

Rehberlik ile eğitim arasındaki ilişkiyi belirleyerek tartışma açısından kat-kısı olabilecek bir modelden yararlanılabilir. Mortensen ile Schmuller'in (1966), Şekil 2'de belirlenen eğitim süreci modeli kapsamlı bir modeldir.

Şekil 2'deki modelin belirlediği eğitim sürecinin bir çok özel işlemler alan-larını kapsadığı ve bu alanlardaki etkinliklerin bir birlerinden farklı özellikleri-nin bulunduğu ortadadır. Bu alanlardan ilki olan Yönetim alam, eğitim süreci-nin işlevini yerine getirmek için gerekli sorumluluk ve otoriteye ilişkin durumları ve yürütmeyi içerir. Öğretim alam, bireye bilgiler, ve davranışlar ka-zandırmayı amaçlayan öğretim işlemlerinin tümünü içerir. Yardım veya Öğ-renci Kişilik alam, ise eğitimde yeni alan olarak, karmaşık toplumda en üst dü-zeyde gelişme için her bireyin hakkı olan ve gerek duyduğu olanakların ve yardımların bireylere götürülmesindeki işlemleri kapsar. Bu alanın en etkili et-kinlikler grubu ise Rehberlik ve Psikolojik Danışma uygulamalıdır.

EÖİ TİM ALT SÜREÇ ve

ALANLAR A M A Ç

Yönetim ve

Yönetim ve Denetim Liderlik Alanı

Öğretim Alanı Öğretim.Mütredat

Her Bireyin Yetenek, leri İlgi ve Değer.

(Eğitimin ana ' Mesleki Öğretim alanı ) Özel Eğitim

İyileştirici Öğretim

leri Çerçevesinde En Üst Düzeyde

Gelişmesi Öğrenci Kişilik Rehberlik ve Diğer

Öğrenci Kişilik Hizmetleri Veya Yardım

Alanı

Şekil: 2 Eğitim Süreci Modeli