Rahmi M Koç Sanayi Müzesi

Rahmi M. Koç Müzecilik ve Kültür Vakfı’nın kurduğu, sanayi tarihini ve gelişimini yansıtan Haliç Tersanesi içerisindeki müze 13 Aralık 1994 tarihinde ziyarete açılmıştır. Türkiye'de Ulaşım, Endüstri ve İletişim tarihine adanmış ilk önemli müze olan Rahmi M. Koç Müzesi, alışılagelen klasik sergi müzeleri gibi olmayıp, objelere dokunulabilmesi ile müzecilik anlayışına yeni bir boyut katmıştır. Dünya literatürüne geçen müzede yaklaşık 8.000 eser bulunmaktadır. Müzenin özelliklerinin başında Avrupa'daki sanayi müzelerinde dahi görülemeyecek birtakım ara modellere ve bunların tarihi yapılarına sahip olmasıdır.

Pek çok yeni satın alma ve bağışla oldukça çeşitlenmiş endüstri ürünlerinin sergilendiği, iki binadan oluşan ve dünya müzeleri arasına girmiş müze 7’den 70’e herkese eğlenceli ve öğretici bir ortam sunmaktadır. Yılda 100.000 çocuğun ziyaret ettiği müzede, kısıtlı imkanları olan çocuklara müzenin sunduğu imkanları tattırmak, farklı ve yaratıcı araç ve metotlarla eğitim alma şansını vermek amacıyla “Müzebüs” adlı gezici müze projesi yürütülmektedir. Bunun yanı sıra müzenin web sitesinden sanal gezi yapmak da mümkündür.

Müzede ayrıca sergi birimlerinin yanı sıra simultane tercüme odası ve ekipmanı gibi en gelişmiş teknolojinin örnekleriyle donatılmış, klimalı 130 kişilik konferans salonu da mevcuttur.

Müze üç ana bölümden oluşmaktadır (http://www.rmk-museum.org.tr , 18.06.2005).

1. Lengerhane: Sultan III. Ahmet devrinde bir 12. yüzyıl Bizans yapısının temelleri üzerine kurulan binadaki sergiler;

• Bodrum Kat: Çeşitli uçak motorları, otomobil modelleri, demiryolu modelleri, oyuncaklar, gemi modelleri, film seti ve matbaa makineleri sergilenmektedir.

• Zemin Kat: Buharlı gemi modelleri, sıcak hava ve içten yanmalı motorlar, lokomotif modelleri, kule saati, eğitim seti sergilenmekte olup, bir de kafeterya mevcuttur.

• Birinci Kat: Kandilli Rasathanesi’ne ait koleksiyonlar, bilimsel aletler, iletişim araç ve gereçleri sergilenmektedir.

2. Tersane: 1861 yılında Şirket-i Hayriye tarafından kendi vapurlarının bakım ve onarımını yapmak amacıyla kurulan bina müze için satın alındığında orijinaline sadık kalınarak restore edilmiştir. Bu binadaki sergilere bakıldığında;

• Zemin Kat: Komando kanosu, gezinti tekneleri, dalgıç giysileri, dalgıç tulumbaları, araba ve traktör kesitleri ve çalışma prensipleri, klasik otomobiller, çeşitli tarım aletleri ve traktör çeşitleri, zeytin yağı fabrikası, torna hane, sandal ve hızar atölyeleri, fabrika modeli, çeşitli deniz araçları ve raylı ulaşım araçları sergilenmektedir.

• Birinci Kat: Bilgisayarın gelişimi ve tarihçesi örnek objeler ve bilgi panoları ile anlatıldığı ve Altos, IBM, Apple ve Commodore 64 gibi eski bilgisayar örnekleri sergilendiği bilgisayarın tarihi bölümü, çeşitli deney setlerinin ve uçak ve araba simülatörlerin olduğu dene öğren bölümü, çeşitli motosiklet ve bisikletler, at arabaları, kızak ve kağnı koleksiyonları, tekne ve kayık çeşitlileri sergilenmektedir.

3. Dış Mekan: Bu bölümde, tekneler, gemi makineleri, bilimsel aletler, ayakkabıcı, demirci, gemi donanımı, eczane ve oyuncakçı dükkanları, toplu ulaşım araçları, uçaklar, raylı ulaşım araçları, Kara Kuvvetleri’nce kullanılmış çeşitli savaş ekipmanları (tank ve unimog vs.), denizaltı, atlı karınca ve oyun alanları mevcuttur.

Rahmi Koç Sanayi Müzesi’ndeki koleksiyonlar 9 bölümde ele alınabilir (http://www.rmk-museum.org.tr , 18.06.2005). Bunlar;

a) Karayolu Ulaşımı

40'dan fazla otomobil, 10 adet motosiklet, antika bisiklet koleksiyonu ve iki adet önemli buharlı silindirin sergilendiği bu bölümde karayolu araçlarının geçmişine ışık tutulmaktadır. Bu bölümdeki en ilgi çekici eserler: 1753 tarihli at arabası, 1898 Model Malden buharlı otomobil, 1976 model Daimler Limousine, 1917 Albion Röntgen Aracı, Magirus-Deutz itfaiye arabası olarak sıralanabilir.

b) Raylı Ulaşım

Müzenin Raylı Ulaşım bölümünde özellikle buharlı trenlerin bir çok örneği sergilenmektedir. Bunlardan en göze çarpanları, 1934'de Alman Siemens firması tarafından üretilmiş ve 1966'ya kadar 30 yılı aşkın bir süre hizmet veren Kadıköy- Moda Tramvayı, 1866 yılında Saltley, Birmingham'da Metropolitan Carriage & Wagon Company'de Sultan Abdülaziz için üretilen Saltanat Vagonu, 1912-13 yıllarında Borsig firması tarafından imal edilen 18,9 m uzunluğunda ve 76 ton ağırlığındaki G10 Lokomotifi, Berlin-Drewitz'deki Oranstein and Koppel şirketi

tarafından 1930'da imal edilen Dar Hat Lokomotifi ve 1918'de Henschel&Sohn of Casel tarafından üretilen Henschel Buharlı Lokomotifi’dir.

c) Havacılık

Müzenin bu kısmında çeşitli uçak modelleri sergilenmektedir. Bunların başında, 1940 ve 1950'lerde sivil havacılık tarafından kullanılan Douglas DC-3 “Dakota” uçağı, 1972 ve 1994 yılları arasında Türk Hava Kuvvetleri tarafından da kullanılan 1974 model Lockheed F-104 Starfighter avcı/bomba uçağı, 1999 yılında Türk Hava Kurumu'na verilmeden önce Ankara’daki Kara Kuvvetleri Havacılık Okulu'nda kullanılan Bellanca 7 GCBC eğitim uçağı, B-24 Liberator bombardıman uçağı, Birinci ve ikinci Dünya Savaşları arasındaki yıllarda üretilen en başarılı uçak motorlarından olan Gipsy Major uçak motoru gelmektedir.

d) Denizcilik

Müzede denizcilikle ilgili birçok eser mevcuttur. Bu eserlerin başlıcaları, Tekel tarafından bir dönem kullanılmış olan Tekel 15 Takası, 1935 yılında Hollanda’da üretilen ve 1990 yılına kadar İstanbul Liman İşletmesi tarafından kullanılan Liman II Römorkörü, İtalya’daki meşhur Riva tersanesinde yapılan son ahşap sürat teknesi olan Riva Aquarama, 1951 yılında Isle of Wight'da Groves and Guttridge tarafından imal edilen ve Türk Denizcilik İşletmeleri tarafından Karadeniz kıyılarında Kilyos’ta kullanılan Tahlisiye Sandalı, 6,8 metre uzunluğundaki Boğaziçi Gezinti Kayığı, birçok markanın 30’un üzerinde Kıçtan Takma Motor Koleksiyonu, 93m uzunluğunda ve 2,400 ton ağırlığındaki 1944 yapımı TCG Uluçalireis Denizatlısı, hem denizde hem de karada gitme özelliğine sahip 1961 Amphicar ile sıra çıpa, telegraf, dürbün, makaralar gibi yüzlerce gemi donatım malzemesi, sekstant, oktant, kum saatleri ve göstergeler gibi dekoratif denizcilik aletleri gelmektedir.

e) Mühendislik

Müzenin bu bölümünde geçmiş dönemlere ait mühendislik harikalarının örnekleri sergilenmektedir. 1911 yılında İngiltere, Newcastle-upon-Tyne'da

Wallsend Slipway and Engineering Company tarafından imal edilen ve Boğaziçi vapuru Kalender'de kullanılan üç pistonlu buhar makinesi, Ege sahillerinde yer alan Bademli’deki gerçek bir zeytinyağı fabrikasının parçalarından oluşturulan Zeytinyağı Fabrikası, 1872 yılında İngiltere’deki Britannia Iron Works'de William Marshall & Co. tarafından imal edilen Buharlı Çekme Traktörü, 1867 yılında Frank ve William Crosley kardeşler tarafından kurulan Crossley şirketinin ürettiği Crossley Motoru, İskoçya’daki bir çelik mühendisliği şirketi olan P&W Mac Lellan (1822-1979) tarafından üretilen ve hala kullanılabilen Hızar ve İngiltere’de 1900 yıllarında üretilen ve denizcilikte kullanılan Birleşik Buhar makinesi bu bölümün en ilgi çeken sergilerindendir.

f) İletişim

İletişim araçlarının ilk örneklerinin sergilendiği bu bölümde göze çarpan en önemli koleksiyonlar, 1920 yılında İsveç’de Ericsson tarafından yapılan Türkiye’ye ithal edilen Çevirmeli Telefon, 1903 yılında Amerika'da Edison Company tarafından imal edilen ve sesin bir disk yerine balmumu bir silindir üzerine kaydedildiği Fonograf, 1876 yılında Thomas Edison tarafından yapılan telgraf ile semboller yerine harflerin gönderildiği bir model, 1936 yılında ABD'de Western Electric tarafından üretilen ve ses sistemlerinin hepsinin tek bir kutuda durduğu Valve Ampfilikatör ve 1935 yılında İngiliz William Horner tarafından icat edilen ve modern sinema makinesinin öncülerinden olan Zoetrop’tur.

g) Bilimsel Aletler

Geniş bir koleksiyon yelpazesine sahip olan müzenin bu bölümündeki en önemli ve ilgi çeken bilimsel aletler, Birmingham ve Dublin’deki Philip Harris & Co. tarafından üretilen ve elektrostatik jeneratörün eski bir modeli olan Wimshurst makinesi, 19. yüzyıla ait Gezegen Modeli, İskoçya’da David Stalker tarafından yapılmış olan ve hareket ve derecedeki değişikliklere rağmen denizde zamanı doğru şekilde göstermeye yarayan Deniz Kronometresi ve Fransa, Strasbourg'daki bir kulede kullanılan Strasbourg Turret Saati olarak sıralanabilir.

h) Modeller ve Oyuncaklar

Birçoğu Lengerhane binasında ve küçük bir bölümü de Hasköy Tersanesi’nde sergilenmekte olan zengin bir koleksiyona sahip müzenin bu bölümünde otomobil, kamyon, gemi, yat, lokomotif ve at arabaları modellerinin yanı sıra sabit çalışan motor modelleri de mevcuttur. Öne çıkan model ve oyuncakların başında, 1841’de Josiah Evans tarafından yapılan “Fire King” Buharlı Lokomotifi modeli, 1947 yılında Sir James Laing & Sons of Sunderland tarafından inşa edilen ‘Sussex Trader’ buharlı gemisinin ana makinesini temsil eden Buharlı Gemi makinesi, 1922 model, asfalt yollar üzerindeki asfaltı düzeltmede kullanılan, bir Aveling&Porter Buharlı Silindiri ve uzunluğu 1.3 metreden fazla olan Queen Mary gemisinin modeli gelmektedir.

ı) Dene-Öğren

Müzenin bu bölümünde çocukların eğlenerek öğrenmelerine imkan veren çeşitli eğitici etkinlikler bulunmaktadır. Bu etkinliklerden en önemlileri; kasanın ayrıntılarının yanında motorun ve şanzımanın çalışmasının da görülebildiği Fiat Palio'ya ait otomobil kesiti, kokpite oturarak uçağın kumandalarını kullanmaya olanak sağlayan gerçek bir Bellanca Uçağı, bazı mekanik ve fiziksel prensipleri göstermek üzere özel olarak tasarlanan bir grup deneyin yer aldığı Bilimsel Deneyler stantları ve her biri çalışan mekanizmalar ve koordineli olarak çalışan lambalarla saydam hale getirilmiş veya kesiti alınmış ev aletleri stantı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Adres : Rahmi M. Koç Sanayi Müzesi, Hasköy Cad. No. 27, 34445 Hasköy/ İstanbul

İletişim : +90 212 369 66 00-01-02 E-mail : rmkmuseum@koc.com.tr Web : http://www.rmk-museum.org.tr Giriş : Ücretli

Açık Olduğu Saatler : 10:00 _{- 17:}00 Tatil Günü : Pazartesi