Feza Gürsey Bilim Merkezi

1992 yılında Ankara Büyükşehir Belediyesi’nden resmi bir heyetin Kanada’ya yaptığı ziyareti sırasında, Toronto’da bulunan, dünyanın en büyük bilim merkezlerinden birisi olan Ontario Science Centre (OSC) ziyaret etmesiyle, Türkiye’deki bilim merkezi uygulamalarının ilk adımı atılmıştır. 1992 yılında yapımı devam eden Altınpark inşaatında bulunan Tiyatro ve Sergi Binası’nın bilim merkezi olarak düzenlenmesine karar verilmiştir. OSC yetkilileri ile yapılan anlaşma gereği Ankara’da anahtar teslimi şeklinde yapılmasına karar verilen bilim merkezine, toplam 2 milyon 300 bin dolara mal olan 48 adet deney paketi alınmıştır.

Bilim merkezinin kuruluş sürecinde ODTÜ’deki öğretim elemanlarından bir komisyon kurulmuş; özellikle temel bilimler konusundaki setlere ağırlık verilerek ve Türkiye’deki eğitim ihtiyaçları ve ders programlarını göz önünde bulundurarak deney ve sergi birimlerinin seçimi yapılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı'nın 25 Ocak 1995, B.08.0.TTK.0.01.04.05-378 sayılı kararı ile bilim merkezini ilköğretim ve ortaöğretim öğrencilerine tavsiye etmesi, deney birimlerinin seçimlerin ne kadar isabetli olduğunu göstermektedir.

İlk ismi Ankara Bilim Merkezi olarak düşünülen merkezin ismi, 1992 yılında vefat eden uluslar arası üne sahip, Türkiye’nin ve dünyanın önde gelen fizikçilerinden Feza Gürsey’in isminin yaşatılması için Feza Gürsey Bilim Merkezi olarak değiştirilmiştir. Türkiye’nin ilk ve tek bilim merkezi olan Feza Gürsey Bilim Merkezi, Ankara Büyükşehir Belediyesi’nin katkılarıyla 23 Nisan 1993 tarihinde hizmete girmiştir. ANFA Ankara Altınpark İşletmeleri Ltd. Şti. tarafından işletilmekte olan bilim merkezini 1994 - 2005 yılları arasında toplam 1 milyon 200 binin üzerinde kişi ziyaret etmiştir.

1000 metrekare deney alanı olmak üzere toplam 2000 metrekare alana sahip bu merkezde 7 personel ile sayısı 10 ila 20 arasında değişen rehber görev yapmaktadır. Bilim merkezinde görev yapan rehberler gerek part-time gerekse ücretli olarak çalışan fizik, kimya, biyoloji, fen bilgisi, astronomi, matematik, bilgisayar ve jeoloji alanlarından mezun olmuş ya da hala öğrenim gören üniversiteli gençlerden oluşmaktadır.

Randevu sistemi ile çalışan bilim merkezi Ankara merkez ve ilçelerinden gelen öğrencilere ücretsiz hizmet vermekte olup, yetişkinlere ve çevre illerden gelenlere ücret karşılığı hizmet vermektedir. Ankara Büyükşehir Belediyesi de bilim merkezine gelecek okullara ücretsiz servis imkanı sağlamaktadır.

Feza Gürsey Bilim Merkezi, bilimin temel prensiplerini tanıtmak, sevdirmek, deney yaparak kavratmak, eğlenceli bir ortamda öğrencilerin özellikle fen derslerinde teorik olarak gördüklerini anlama ve uygulamada yardımcı olmak amacıyla hizmet vermektedir. Bu nedenle birimlerin her biri ziyaretçilerin bireysel olarak deney ve gözlem yapabilecekleri şekilde dizayn edilmiştir.

Bilim merkezinde Elektrik Gösterisi ve Sıvı Azot Gösterisi gibi gösteri deneyleri yapılmakta olup önemli deney setleri; sıcak hava balonu, X ışınları, plazma topu, fısıltı tabakaları, karadelik modeli, insan modeli, insan kalbi ve akciğeri, mikroskoplar, refleks ölçen aletler olarak sıralanabilir.

1. Feza Gürsey Bilim Merkezi’ndeki Gösteri Deneyleri

a) Elektrik Gösterisi :Elektrik hakkında ön bilgi verilikten sonra Van de Graaff jeneratörünün çalışma prensibi anlatılır. Yüklerin ne gibi etkileşimleri olduğu gösterilir. İnsanlar yüksek voltajda durgun halde bulunan elektrik ile temas haline geçirilir. Bu yüksek voltajın şehir elektriğindeki kadar yüksek akım taşımadığı için herhangi bir zararı söz konusu değildir. Statik Elektrik ile ilgili olan bu gösteride 500.000 Volt civarında bir potansiyel farkı oluşturularak etkileri gözlenir.

b) Azot Gösterisi : Sıcaklığı -196 °C olan sıvı azotun özelliklerinin anlatıldığı gösteride çeşitli deneyler de yapılmaktadır. Özellikle sıvı azotun canlı hücrelere etkisinin anlatıldığı deney çok ilgi çekici ve öğreticidir.

c) Astronomi Slaytı : Uzay ve onun içinde gizlediği sırlarının bazılarının kısmen tanıtılmaya çalışıldığı slayt gösterisidir.

2. Feza Gürsey Bilim Merkezi’ndeki Deney Setleri

a) Sıcak Hava Balonu : Sıcak hava balonunun çalışması, hava-ısı ilişkisi ve balonlar hakkında bilgi vermek amaçlanmıştır. Bir tüp vasıtasıyla hava ısıtılarak balonun yükselmesi sağlanır. Balonun içerisindeki hava ısıtıldığında genişler. Genişleyen havanın yoğunluğu düşer ve soğuk havadan daha hafif olur. Böylece balon yükselir. Balon, içindeki ve dışındaki hava aynı sıcaklıkta oluncaya kadar yükselmeye devam eder. İçindeki hava soğuduğu zaman balon alçalır.

b) X Işınları: Elektromanyetik spektrumun görünür bölgesi dışında kalan X- ışınları özellikleri hakkında bilgiler ve bu ışınlardan faydalanılarak gerçekleştirilen Röntgen filmi çekiminin tanıtımı, bu sergi biriminin amacını oluşturur. Röntgen filmlerinden yararlanılarak hazırlanmış 20 farklı resim, alttan aydınlatılan saydam bir yüzeyin üzerinde incelenebilmektedir. Bunlar kafa tasından mumyaya, eklem iltihabından bağırsak içindeki paraya kadar çok çeşitli ve ilgi çekici röntgen filmleridir.

c) Fısıltı Çanakları : Odak noktasında oluşturulan ses dalgalarının tamamı, birbirine paralel şekilde yansıtılır. Diğer tabağa gelen bu ses dalgaları insan kulağı ile duyulamayacak kadar zayıftır. Bununla beraber ikinci yansıtıcının parabolik şeklinden dolayı bütün sesler odak noktasında toplanır ve işitilebilecek kadar kuvvetli hale gelir.

d) Karadelik Modeli : Bu sergi biriminde ziyaretçilere uzayda bulunduğu bilinen karadelikler hakkında bilgiler verilmekte ve bir karadeliğin çekimine

yakalanmış gezegenlerin yaptıkları hareketi ve karadelikler tarafından nasıl yutulduğunu inceleyebilmeleri sağlanmaktadır.

e) İnsan Modeli : Plastikten yapılmış ve iç organlarının sökülüp takılabildiği bu anatomik insan modelinde iskelet, kas, dolaşım, lenf, solunum, sindirim, hormonal, boşaltım ile üreme sistemleri bütün ayrıntısı ile incelenebilmektedir. Organ sistemlerin iç yapısı yanında, bunların vücutta bulundukları yerlerde kolayca öğrenilebilmektedir.

f) İnsan Kalbi ve Akciğeri : Kadavradan alınmış ve özel olarak korunarak bozulması engellenmiş kalp, damar ve akciğer örneklerinin sergilendiği bu bölümde, insan kalp, damar ve akciğerleri hakkında genel bilgiler sunulmaktadır. By-pass ameliyatlarında kullanılan yapay damarlardan 2 adet örnek sergilenmektedir. Ayrıca sigara içen ve içmeyen insanların akciğerleri de karşılaştırılmaktadır.

g) Plazma Topu : Maddenin pek bilinmeyen ama evrende en yaygın olan dördüncü hali, yani plazma hali ziyaretçilere tanıtılmaktadır. Alev, yıldırım ve kutuplarda görülen Kuzey Işıkları’nın, maddenin plazma haline dair örnekler olduğu anlatılmaktadır.

h) Mikroskoplar: Gözlerimizle göremediğimiz mikro dünyanın nasıl bir ortam olduğu ziyaretçilere tanıtılmaktadır. Bilim merkezinde bulunan üç adet mikroskop ile meyve sineğinden balık pullarına, yılan derisinden gazete kağıdına kadar 25 çeşitten oluşan örnekler gösterilmektedir.

ı) Bernoulli Üfleyicisi : Akışkanlar mekaniğinin temel ilkelerinin verilmeye çalışıldığı bu sergi biriminde, ziyaretçiler bizzat deneyerek alçak basınç yüksek basınç bölgeleri ve uçakların aerodinamik özellikleri ile ilgili bilgiler verilmektedir.

j) Bisiklet Jeneratörü : Mekanik enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesinin gösterildiği deney setidir.

k) Sarkaç : Sarkacın bıraktığı kumdan izlerle oluşan şekilleri görmeleri ve sarkaç hakkında bilgi edinmeleri sağlanır.

Bu deney setlerinin yanı sıra; Bir gölgenin bile fotoğrafının çekilebileceğini kanıtlayan gölge tüneli; iki ayrı uyaran ile konuşmak gibi basit bir olayın bile ne kadar zor olduğunun anlatıldığı ses geciktirici; her değişik sesin farklı bir dalga boyuna dolayısıyla frekansa sahip olduğunun anlatıldığı ses değiştirici; bir ve iki gözle görmenin farkı ve cismin şekli/gölge durumu ile nasıl aldatıcı olabileceğinin gösterildiği yamuk pencere; pedallar çevrildiğinde yükselen topun yardımıyla yaklaşık kaç watt gücünüz olduğunu gösteren aerodinamik bisiklet; ziyaretçilerin dengede kaldıkları süreyi ölçmeleri sağlayan denge aleti; ayağın gaz pedalından çekilip frene basılması için geçen sürenin ölçüldüğü sürücü reaksiyon testi; kırmızı, mavi ve yeşil ana renkleri kullanılarak; ara renklerin ve beyaz ışığın elde edildiğinin ispatlandığı renkli gölgeler; Başak Burcu Kümesi'nde (Virgo Cluster) bulunan galaksi ve yıldızlar yakından incelenebildiği galaksi araştırması; büyüklüğü, ağırlığı, yüksekliği, kalınlığı eşit iki disk yardımıyla enerji ve korunumu hakkında bilgi verilen ağırlık merkezi; olasılık dağılımlarından birisi olan normal dağılımı (Gauss dağılımını) anlatan olasılık oyunu; Topoloji bulmacalarından, çizgi filme hatta algı yanılmalarına kadar pek çok deneyin yapıldığı deney masası ve vücudunuzun beyin olarak görünüşünü temsil eden, her bir parçanın, kendisinin duyu ve hareket görevlerini kontrol eden beyin bölgesinin hacmi ile orantılı büyüklükte yapılan ve bilim merkezinin girişinde bulunan küçük adam modeli bulunmaktadır.

Adres : İrfan Baştuğ Caddesi No:142 Altınpark 06140 Ankara. İletişim : +90 (312) 317 99 19

E-mail : info@bilimmerkezi.com

Web : http://www.bilimmerkezi.com

Giriş : Ankara merkez ve ilçelerinden gelen öğrencilere ücretsiz hizmet vermekte olup yetişkinlere ve çevre illerden gelenlere ücret karşılığı hizmet vermektedir. (Not : Ankara Büyükşehir Belediyesi Ankara'daki metropol ilçelerdeki M.E.B.'na bağlı resmi okullara ücretsiz servis sağlamaktadır.)

(http://www.bilimmerkezi.com/rezervasyon)

Açık Olduğu Saatler : 09:00 _{- 18:}00 _{(Gruplar 1.5 saatlik seanslar halinde} alınmaktadır)

Tatil Günü : Yok