Psikolojik Öğeler: Bütüncül/Analitik Stil, Beyin Yarıküreleri Tercihleri ve Düşünce Biçimi Unsuru (The University of North Carolina, 2008;

Hein ve Budny, 1999).

Dunn ve Dunn’a (1979) göre insanlar ısıya farklı şekilde tepki gösterirler; kimi ortamı ılık hissederek daha verimli çalışabilirken, diğerleri ise konsantre olmak için daha serin bir ortama ihtiyaç duyar. Bilindiği üzere sıcak ve soğuk görecelidir ve bireyler ısıyı kendi kişisel tepkimelerine göre tanımlarlar. Đnsanlar ışık miktarına da farklı tepki gösterirler. Kimi az aydınlık ortamda daha iyi düşünürken diğerleri aydınlatma parlak olmadıkça uykulu olabilmektedir. Ses için de durum farklıdır; kimi insan kesinlikle sessiz ortamda konsantre olabilmektedir, ancak kimi insan sesle motive olmaktadır. Benzer şekilde şekilde duygusal, sosyolojik ve fiziksel öğelerin her birinin her insanın ihtiyacına göre kullanım açısından farklılık gösterdiğini görebilmekteyiz. Güven (2004:32-38), her bir öğeyi daha ayrıntılı ifade etmektedir:

Çevresel Koşullar; dört etmeni içerir. Bunlar ses, ısı ve ışık durumu ile seçilen ortamla ilgili koşullardır. Modele göre öğrenci öğrenirken bu koşullardan birini tercih etmektedir. Bu koşullar şu şekilde açıklanabilmektedir:

Tablo 2.2. Çevresel Koşullar

Ses düzeyi Sesli bir çalışma ortamı Sessiz bir çalışma ortamı Işık durumu Parlak ışıklı bir çalışma ortamı

Loş ışıklı bir çalışma ortamı Isı durumu Serin bir çevre

Sıcak bir çevre

Ortam Düzenli bir çalışma ortamı Düzensiz bir çalışma ortamı Kütüphanede çalışma

Sandalye, yatak yer, minder ya da halı üzerinde çalışma Mutfak ya da oturma odasında çalışma

Duyuşsal Özellikler, öğrencilerin öğrenmeye güdülenmesi, çalışmada süreklilik, öğrenme sorumluluğu ve öğrenmede yapılanmışlık gibi özelliklerle ilgilidir. Duyuşsal özelliklerin alt basamakları tablo 2.3.’de açıklanmaktadır:

Tablo 2.3. Duyuşsal Özellikler

Güdülenme Güdülenmiş olma

Güdülenmemiş olma

Sorumluluk Sorumlu olma

Sorumlu olmama Uyum sağlama Uyum sağlamama

Birşeyler yapma düşüncesi Birşeyler ile ilgilenmeme Süreklilik Çalışmada süreklilik

Çalışmada sürekli olmama Görevini tamamlama Görevini yarıda bırakma

Öğrenmede Yapılanmışlık Belli ödev ya da belli kurallarla yapısallaşmamış öğrenme ortamında olma

Az yapısallaşmış öğrenme ortamında olma Belli yönlendirmeleri tercih etme

Kendi kararlarını tercih etme

Güven’e (2004:35) göre kimi öğrencilerin öğrenmeleri için içten güdülenmeleri önem taşırken kimi öğrenciler buna gereksinim duymamaktadır. Kimi öğrenciler sürekli ve düzenli bir çalışma biçimini tercih ederken, kimileri böyle bir çalışma biçiminden uzak olabilirler. Kimi öğrenciler yapılanmış bir öğrenme biçiminden hoşlanırlar. Ödevleri zamanında yapar ve istenilen kurallara uyarlar. Kimi öğrenciler ise, böyle yönlendirmelerden çok, kendi kararlarını tercih ederler.

Sosyal Tercihler, öğrenme grupları, otorite görüntüsü ve öğrenmenin çeşitli yolları biçiminde sıralanabilir. Başka bir deyişle sosyal tercihler, öğrencilerin nasıl

bir sosyal ortamda öğrenmek istemeleriyle ilgilidir. Sosyal tercihlerin alt basamakları şöyle sıralanabilir:

Tablo 2.4. Sosyal Tercihler

Öğrenme Grupları Kendi kendine öğrenmeyi tercih etme Bir akranla öğrenmeyi tercih etme

Gizli düşünme, karar verme ve bütünleştirme Otorite Görüntüsü Yetişkinle öğrenmeyi tercih etme

Yetişkinle öğrenmeyi tercih etmeme Öğrenmenin Çeşitli Yolları Çalışma programı

Sosyal grupların çeşitliliği

Sosyal özellikler açısından bakıldığında Güven (2004:36), kimi öğrenciler kendi başlarına, kimileri de arkadaşlarıyla çalışmayı tercih ettiklerini ifade etmektedir. Ona göre kimi öğrenciler bir yetişkinle öğrenmeyi tercih ederken, kimi öğrenciler yetişkinlerle öğrenmeyi tercih etmemektedirler. Kimi öğrenciler bir program ile çalışırken, kimi öğrenciler çeşitli gruplarla bir araya gelerek çalışmayı tercih ederler.

Fiziksel Özellikler, öğrencilerin öğrenme için duyu organı ve zaman dilimi seçme, öğrenme sırasında yiyecek ve harekete ihtiyaç duyup duymama ile ilgili özeliklerdir. Bunların alt basamakları ise şu şekilde sıralanabilir:

Tablo 2.5. Fiziksel özellikler

Duyma Görme Dokunma Devinsel Duyusal tercihler

Dinleme Okuma Ellerini Görüşme Ders anlatma Şekiller kullanma Gerçek Tartışma Gözlerini Altını çizme yaşam Kayıt etme kapatarak Not alma deneyimleri yineleme Drama Ziyaret Oyun oynama Yiyecek Yiyecek ve içecek eşliğinde çalışma

Bunlara gereksinim duymama Günün zamanları Sabahın erken saatleri

Öğleye doğru Öğleden sonra Akşam saatleri Hareket Hareket gereksinimi

Güven (2004:37-38), öğrencilerin öğrenme amacıyla duyu organlarını seçmede farklılık gösterdiklerini ifade etmektedir. Örneğin, kimi öğrenciler işitme ya dokunma duyularını işe koşarken, kimi öğrenciler öteki duyu organlarını kullanırlar. Kimi öğrenciler sabahın erken saatlerinde, kimi öğrenciler öğleye doğru, kimi öğrenciler öğleden sonra, kimileri ise akşam saatlerinde çalışmayı tercih ederler. Kimi öğrenciler çalışırken hareket gereksinimi duyarken, kimileri hareket etmezler. Dunn ve Dunn bu çevresel koşulların, sosyal tercihlerin, duyuşsal ve fiziksel özelliklerin bireylerin öğrenme stillerini etkilediğini söylemektedir.

Modelin temelinin biliş ve beyin yerleşim teorisi oluşturmaktadır. Bireylerin beyinlerinin bir kısmını daha baskın şekilde kullandıklarını açıklayan beyin yerleşim teorisine göre beyin, zihinsel etkinlikler açısından A, B, C, D olarak dört çeyreğe ayrılmaktadır. A çeyreğinin olgusal, analitik, mantıksal ve eleştirel düşünmeyi…, B çeyreğinin organize, planlı, disiplinli, kararlı düşünmeyi…, C çeyreğinin kinestetik, insanî ilişkilere önem veren ve sembolik karakterleri…, D çeyreğinin ise görsel, yenilikçi, yaratıcı, sezgisel karakterleri… temsil ettiği ileri sürülmektedir (Kaya ve Akçin, 2002).

Dunn öğrenme stili envanterinin, Dunn tarafından okullarda başarısız öğrencilerin öğrenme tercihleri araştırılırken geliştiği belirtilmektedir. Aynı kaynakta Dunn Öğrenme stillerinin uygulama ilkeleri aşağıdaki gibi sıralanmaktadır: