Project Other Ways (Başka Yöntemler Projesi) Allan Kaprow

Altmışların sonlarında, California Berkeley'de, okulların bulunduğu bir bölgede Carnegie kurumunun hibesiyle “Project Other Ways” adlı bir eğitim projesi, eğitimci Herbert Kohl ve Allan Kaprow'un yardımlarıyla, gerçekleştirilir. Amaçları sanatı kamu

433 _{A.g.e, s.34} 434 _{A.g.e, s.34} 435 _{A.g.e, s.34}

okullarının müfredatında merkezi bir rol haline getirmekti. Proje, okul yöneticileri ve öğretmenleriyle birlikte öğrencileri, genç şairler, öykü anlatıcısı, heykeltıraş, mimar, fotoğrafçı gibi davranmalarına aracılık etmeye çalışır. Zorunluluk olmayan bu süreçte, bazıları sadece atölye çalışmalarına katılır, bazıları da dönem projelerine odaklanarak çalışmıştı. Proje için verilen alan gelip geçenlerinde görebildiği, giriş katında bulunan camekanlı bir yerdi, bu sayede çalışmaların çoğu kentin yakınındaki diğer liselere kadar ulaşma olanağı bulmuştu.436 Allan Kaprow ve Herbert Kohl öğrencilerin sınıf dışında deneyimleyebilecekleri basit eğlenceli görevlerin yer aldığı bir etkinlik kitapçığı hazırladılar ve altı olağan Happening organize ettiler. Ögrenciler sokaklarda sergileyecekleri bu basit eylemler için puan topladılar. Örneğin “Pose” adlı happening'de bir sandelye şehirde dolaştırılacak farklı yerlerde üzerine oturulup fotoğraflar çekilecekti ve süreç böyle devam edecekti. Pedagojik olarak bu happeningler John Dewey'in “Yaparak Öğrenme” kavramının örneklerini oluşturmaktaydı.437

Resim 66: No.0-5958. Pose-Carrying Through the city-sitting down here and there-photographed- pix left on spot-going on. https://www.beatbooks.com/pages/books/35672/allan-kaprow/no-0-5958-pose-carrying-through-the-city-sitting-down-here-and-

there-photographed-pix-left-on-spot/?soldItem=true

436 _{Suzanne Lacy, Mapping The Terrain New Genre Public Art, Bay Press, s.152}

437 _{Constance Lewallen and Karen Moss, State of Mind: New California Art circa 1970, University of}

Resim 67: No.0-5958. Pose-Carrying Through the city-sitting down here and there-photographed- pix left on spot-going on. https://www.beatbooks.com/pages/books/35672/allan-kaprow/no-0-5958-pose-carrying-through-the-city-sitting-down-here-and-

there-photographed-pix-left-on-spot/?soldItem=true

Amaçları okuma, yazma, matematik, gibi öğeleri sanatsal topluluk çalışmalarıyla öğretmeye odaklanmıştı, sanatın eğitimi besleyebileceğine inanıyorlardı. Projenin yapıldığı dönemde Berkeley, Oakland ve San Francisco toplu ayaklanmalara sahne olmaktaydı. Etrafta silahlı güçler bulunuyordu. Çalışmaların göz yaşartıcı gazın gerginliğini ve kokusunu görmezden gelemediği anlar oluşuyor ve deneyler bazen toplumsal sınırlara yaklaşıyordu.438

Oakland okullarından birinde, altıncı sınıfa gelmelerine karşın hala okuma yazma bilmeyen çocuklar vardı. Öğrencilerin okulda geçirdikleri günler, eğitimden ziyade büyük ölçüde bir disiplin denetimi meselesiydi.439

Allan Kaprow ve Herbert Kohl, bir başka happening için çocuklara sevdikleri şeylerin fotoğraflarını çekmek üzere, bir sürü ucuz polaroid kamera-film verirler ve yürüyüşlere çıkarlar. Birbirlerinin yüzlerini, gölgelerini, havadaki helikopterleri, ordu tanklarını ve polislerin fotoğraflarını çekerler. Çoğunlukla da binaların kaldırımlarında ve duvarlarındaki

438 _{Suzanne Lacy, Mapping The Terrain New Genre Public Art, Bay Press, s.152} 439 _{A.g.e, s.152}

grafitileri tercih etmiş görünüyorlardır. Kaprow, neden okuyamadılarını merak ederken bir yandan da onların cinsel içerikli sözcüklere karşı çok ilgili olduklarını görür ve nedenini merak eder. Çocuklara erkeklerin ve kadınların kamusal tuvaletlerindeki grafitilerin fotoğraflarını çekmeyi teklif eder. Çocuklar bunun mükemmel bir fikir olduğunu düşünür. Şehir etrafındaki istasyonları ve motel tuvaletlerini dolaşarak birçok fotoğraf çekerler. Çocukların belirli çizimleri ve dört harfli kelimeleri net bir şekilde anladıklarını görür Kaprow ve pek de cahil olmadıklarını düşünür. Çocuklar için ofislerinin duvarlarını kağıtlarla kaplamaya karar verirler. Keçeli kalemler, boyalar ve fırçalar ayarlayıp çocukları davet ederler ve çektikleri fotoğrafları masaya koyarlar. Gördükleri grafitilere benzer çektikleri fotoğrafları ya da istedikleri çizimleri kullanarak grafiti yapmalarını isterler. İlk önce tereddütlüydüler gülüşüyorlardı der Kaprow ancak kurallar olmadığını ve ayıp sözler veya çizimler yaparlarsa cezalandırılmayacaklarını duyan çocukların cesaretlendiğini söyler sanatçı. Duvarların her yerinde fotoğraflar vardır. Çizilmiş ve boyalı çizgiler, çemberler, kesikler, cinsel organlar ve tanıdıkları yerel kişilerin, (bölge çete lideri ya da çiftçilerin lideri gibi) adları vardır. Bu isimler büyük harflerle boyanmıştı. Bazen muhalefet isimlerinden sonra “kötü, berbat” gibi kelimeler yazmışlardı. Sonrasında çocuklara yardım edilerek kendi isimleri de resimlere eklenir. Daha sonra çocuklardan, yaptıklarını gördüklerini hikayeleştirmeleri, anlatmaları istenir, daha iyi yazabilen öğrencilerin işlerinin ise baskıları alınır.440 Bunlar iki ya da üç kelimeyi geçmeyen cümlelerdir, çok nadir cümle oluşturabilen öğrenciler mevcuttur. Fakat bir hafta sonra bu çekingen tavırlar değişir, okuyup yazabileceklerine karşı bir ışık doğmuştur.441 Kaprow'un deyimiyle modası geçmiş Dick ve Jane okuma (Cin Ali okuma kitapları gibi) kitaplarını yeniden yazıp yeniden resimlemek istiyorlardı. Bu kitapların cinsiyetçi ve ırkçı olduğunu düşünen Kaprow ve arkadaşları bu kitapların kaldırılmasını savunuyorlardı. Fakat bunun için bölge pekte istekli görünmüyordu çünkü bu duyarlılık, çoğunluğunu siyahların ve İspanyol asıllıların oluşturduğu toplulukların sorunlarını tartışmaya açacak bir platform oluşturacaktı ve kitaptaki tüm metinlerin değişmesi gerekecekti.442

440 _{A.g.e, s.153}

441 _{A.g.e, s.154} 442 _{A.g.e, s.154}

Kaprow ve Kohl, çocuklarla kitabı tamamen başka bir şekle dönüştürürler, espirili, eğlenceli bir kitap çıkar ortaya. Tüm bu çalışmaların sonunda okul yetkilileri çocukların üzerindeki etkinin farkına varır.443

Sanatçılar uyguladıkları bu projeye verilen destek sonucu neredeyse imkansız denilecek değişiklikleri deneyimleme ve gözlemleme ayrıcalığına sahip oldular. Eğitim felsefesinin ve öğretmenlik tekniklerinin köklü bir değişikliğe ihtiyacı olduğunu deneyimlediler. 444

Kaprow, bu çalışmanın başarılı olup olmadığını söylemek için hangi kriterlere başvurulmalıdır diye sormaktadır. Project Other Ways'in amacı sanatı, okuma, yazma, matematik vb. eğitimlerle birleştirmeyi amaçlıyordu. Japon gutai, çevre, happenings, yeni gerçekçilik (nouveau realisme), fluxus, olaylar, gürültü müziği, şans şiiri, yaşam tiyatrosu, eylemler, bodyworks, toprak işleri, konsept sanat, bilgi sanat ve daha birçokları gibi günün yenilikçi sanat akım modelleri hedeflerine ulaşmalarını sağlamıştı.445 Kaprow'a göre, halk ve sanat profesyonelleri bu ilginç oluşumları bildikleri sanatlarla karşılaştırdıklarında çok az benzerlik bulabildiler. Sanat camiası içindeki bu hareketlerin bu kimlik problemi, bu hiçbir şeyle karşılaştırılamayacak karmaşık potansiyeli anlamlandırmanın yolu, eğitim camiasıyla birlikte olabileceğini de vurgular. Yeni sanatlar, çerçevelerini belirlerken sanat ve yaşam arasında oluşmuş bulanıklıkla uğraşıyorlardı ve bir taraftan da yaptıklarının sanat olarak adlandırılmasını istiyorlardı. Bunların sanat olarak kabul edilmesi içinde sanat kurumlarının kendi sınırları içinde tartışmaları gerekiyordu ve en sonunda da bu tastik ve kabul gelir, yeni sanatlar koleksiyonerler, galeriler ve diğer mecralarda da geniş ölçüde yer bulur ve desteklenir.446 443 _{A.g.e, s.154} 444 _{A.g.e, s.154} 445 _{A.g.e, s.154} 446 _{A.g.e, s.155}

Kaprow, yaptıkları eğitsel deneyimli projelerinin kişisel olarak okur yazarlığı arttıran bir sanat çalışması olduğunu düşündüğünü, fakat hiçbir zaman yayınlanmaması ve sergilenmemesi sebebiyle de o dönem için oyunun kuralları dışında kaldığını ve sanat olarak sayılmadığını ifade eder. Aradan geçen yirmi beş yıl sonra, bu çalışmanın sanat kitabı içerisinde konu edilmesinin ardından, sonunda sanat olacak mı diye de sormaktadır sanatçı. Eğer öyle olacaksa bu iyi bir sanat mı?447

“Happeninglerle ve 60'ların kuşağıyla ilgili yazılarım da ve düşüncelerim de bu karmaşık etkenlerle ilgili, bu kimlik belirsizliğine güçlü vurgulara yer vermiştim: Sanat eserinin statüsü mümkün olduğu sürece belirsizliğini sürdürmüştü. Bu standartlarla Project Other Ways deneyimi arkadaşlar arasında kalan bir söylenti olarak iyi bir sanattı. Benim yol haritam basitti: Yaşamı sanat olarak sınıflandırmak için acele edilmemeliydi, bu oyunu zayıflatabilirdi”448

Bu koşulda bugün yapılan etkinliklerin faydalı dedikodular olarak yayılmasını bekleyecek zamanımız var mı? Bir grup çocuğa okuyup yazabilmeleri için farklı, ilgi çekici yöntemlerle yardım edilmişti. Ancak bu iyi bir eğitim örneği miydi? Kaprow'a göre, burada yine zorluklar ortaya çıkıyor. Bazı kontroller ve tedbirler alınmalı çocuklarımızı terk ettikten sonra olanlara ne oldu? Bu sorular cevaplanmalıdır. 449

“Onlar, oldukları yere geri döndüler. Sürekli eğitim ve büyüme, kalıcı değer için gerekliyse, ki öyle olduğuna inanıyorum, tüm yapılanlar eğitici bir şaşırtma olmuştur. En iyisi ise çocukları eğlendirildi. Yüzeysel olarak, sanatın yapabileceği şey budur. Deneysel sanat ve deneysel eğitim, ortak yararlar için daha sağlam bir şekilde birleşebilir mi? Belki de, çoğu yeni sanatta olduğu gibi, bu tür araştırmalar sadece bir laboratuvar, model oluşturma seviyesinde olabilir ve olmalıdır.”450

Kaprow'a göre, bu şüpheci görünse de bazı durumlar da profesyonel bir düzeyde sanattan yoksun akademik ortamlara, devlet okullarına bir ışık tutabilir. Dertli bir dünyada sanatçılar kendi alanlarını daha özel ve ayrıcalıklı bulurlar. Önemli olan uzun vadede olup bitendir. 451 Showlar, konserler, oyunlar, şiir okumaları bunların herbiri eğlenceli bir yaratıcılık içinde saygın bir şekilde sunulur. Onlar yetişkinler için sergiler yapar, kamu okulları için günlük bir eğitmen olamazlar, bu yüzden eğitimin merkezinde 447 _{A.g.e, s.155} 448 _{A.g.e, s.155} 449 _{A.g.e, s.156} 450 _{A.g.e, s.156} 451 _{A.g.e, s.156}

duran bu marjinal sanata olan ön yargılı yaklaşımları sürpriz değildir. Gerçek eğitim her gün devam etmektedir, sanat tatil günlerinde, kutsal günlerde, gerçekleşir. 452

Project Other Ways okul programının ana konularını ciddiyetle ele alıp sanatın eğlence merkezli kavramını düzeltmeyi denemişti. Kaprow: “Umudum tam zamanlı öğretmenleri eğiterek okul sistemine katkıda bulunmaktı.” diyor. Ancak yeterli fonun bulunamaması ve siyasi karışıklıklar sebebiyle proje iki yıl sürer. Bu etkinliğin etkili sonuçlarının alınabilmesi için on yıla ihtiyaçları olduğunu düşünmekteydi Kaprow.453 Sanatçının artık sanat çalışmasında birincil etkisi diğeri ile başkaları ile etkileşim kurmaktır. Bazen okul çocuklarıyla, bazen hükümetle ya da kurumsal yapılarla sanat çalışması anlam yaratan bir etkileşim süreci olur. 454

Kaprow'a göre, sanat geleneksel modellerden ayrıldığında, toplumun günlük tezahürleriyle birleşmeye başladığında yeteneklerini otorite olarak görüp, sadece sanat olduğu için değerli olduğunu söyleyemez. Nitekim çoğu zaman bunu söylemeye cesaret etmektedir. Birgün Amerika'da “önemli” olan kamusal sanat, sıradan yaşam mekanlarında bir varlık gösterebilirse, o zaman durum gerçekten deneysel olabilir. Allan Kaprow, Robert Filliou'nun bir sözünü hatırlatır; “Sanatın amacı, hayatın ne kadar ilginç olduğunu ortaya çıkartmaktır.” Çağdaş deneysel sanatçıların görevi bu paradoksu günbegün, tekrar tekrar araştırmak olmalıdır.455

452 _{A.g.e, s.157}

453 _{A.g.e, s.157} 454 _{A.g.e, s.158} 455 _{A.g.e, s.158}

12. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ -ENDİŞELER VE