Popüler Kültür Ürünü olarak Çizgi Roman ve

Çizgi roman; çağdaş kültürü oluşturan, modern çağda oluşmuş yeni bir sanat türüdür (Cantek, 2002a: 21). Çizgi romanı, ortaya çıkışından beri toplumun tüm kesimlerince ilgi görmesi, popüler kültür ve edebiyatın anlatım ve sunum olanaklarından geniş ölçüde yararlanması nedeniyle bir popüler kültür formu olarak kabul etmek yanlış olmaz (Güngör, 2008: 17).

Çizgi roman da her popüler kültür öğesi gibi belli özelliklere sahiptir. Popüler kültür ürünleri; toplumsal yaşamın genel geçer kuralları, toplumsal etiği, egemen kültürün siyasal ve kültürel yapısının yeniden üretimi için yine toplumsal sistem ve kitle iletişim araçları tarafından üretilmektedir. Popüler kültür ürünleri günümüzde yaygınlaşan kitle iletişim araçlarının da etkisiyle özellikle çocukların çılgınca bir tüketime yönelmesine sebep olmaktadır. Popüler bir kültür ürünü olan çizgi romanların çocukları etkilemesi sebebiyle; bu romanlarda yer alan öğelerin daha sonra başka ürünlere de yansıdığı gözlenmektedir (Cantek, 2002a: 26).

Çizgi romanlar, yüzyıldan kısa bir sürede Amerikan yaşam tarzının bir parçası haline gelmiştir. Gazeteler, kitaplar, televizyon, reklamcılık, ürün ve paketlerle birlikte daha birçok alanda kullanılmışlardır. Bu adaptasyon özellikleriyle dayanıklılık sınavlarını aşmışlardır. Gelişen zamanın da katkısıyla; seri olarak üretilmiş, renklenmiş, hareketlendirilmiş, bazı türlerde kendi medyaları oluşturmuş, video oyunlar sayesinde değiştirilebilir hale gelmiş hatta bir alt kültür meydana getirmişlerdir (Sillberman, 1986: 32). Günümüzde, Allen ve Ellisin görüşleri doğrultusunda çizgi romandan esinlenen filmler ve diziler daha çok popülerleşmiş, popülerliklerini kullanarak etkiledikleri birçok eşya ile etrafımızı sarmışlardır.

Popüler kültür araştırmacılarının çizgi romana gösterdikleri ilginin birçok sebebi bulunmaktadır. Bunlar;

1- Popüler oluşları ve sanatsal yapılarından daha çok kitlelere ulaşabilme yetenekleridir.

2- Modern bir anlatım biçimi olarak; daha kolay ve çarpıcı bir anlatımla, verilmek istenen mesajın iletilmesini kolaylaştırmaktadır.

3- Çizgi roman yaratıcısı dış gerçekliği istediği gibi değiştirebilme gücüne sahiptir ve bu da iktidarların ilgisini çekmektedir. Bu sebeple sayısız propaganda çizgi romanı yapılmıştır (Cantek, 2002a: 26).

Çizgi romanlar 1960’larda, sanat galerilerinde de boy göstermeye başlarlar. Popüler imgelerin kullanıldığı, günlük hayattan eşyaların sergilendiği pop sanat akımı,

canlı renklerin yer aldığı grafik baskılara sahip ve sanat eleştirmenlerince bayağı bulunulan çizgi roman ve kahramanlarını sergilerinde kullanmaya başlarlar.

Şekil 15. Roy Lichtenstein, Bak Mickey, 1961

Şekil 16. Roy Lichtenstein, Ateş Açtığımda, 1964

Çizgi romanların gelişimlerini incelemek için satış tahminlerine de bakmamız gerekir. Kuzey Amerika’da 2010 ve 2011 yılları içerisinde tahmin edilen satış rakamları Tablo.1.de belirtilmiştir. Bu rakamlar, Kuzey Amerika’da en büyük çizgi roman

dağıtımı firması olan Dimond Comics’in aylık tahmin edilen satış rakamlarıdır. Rakamlar; gazete bayileri, kitabevleri ve denizaşırı gibi başka dağıtım kanallarını kapsamamaktadır. Birçok çizgi roman okuru bu kanalı kullandığından, sayıların çizgi romanların perakende düzeyinde ana satışlarını yansıttıkları düşünülmektedir. Günümüzde birçok yayıncı firma; çizgi romanların basılı dağıtımlarının yanında teknolojiyi de takip ederek ürünlerini bilgisayar formatında da sunmaya başlamıştır. Şüphesiz ki çizgi romanların bilgisayar ve teknolojik ürünler kullanılarak satımı; ulaşım sorunlarının önüne geçmesini ve popülerliğini arttırmasını sağlayacaktır.

Tablo.1 Yıllara göre Kuzey Amerika’da Tahmini Çizgi Roman Satışları (URL-13, 2012)

Bir popüler kültür ürünü olarak çizgi roman, bütün çağdaş sanatlarda olduğu gibi üretim koşullarını arz-talep dengeleri üzerine kurmuştur. Bu sınırlayıcı gerçek, üreticileri piyasada var olabilmek için ticari başarı kazanmaya zorlamıştır. Başarısızlık korkusunun yanında; yayıncıların baskısı, sansür ve anlaşılma kaygısı da etkileyici olmuştur. Bunlar üreticinin tam bir egemenliğe sahip olamamasının nedenleridir (Cantek, 2002a: 29).

Yıllar Kuzey Amerika da Tahmini Çizgi Roman Satış Rakamları (Gazete bayi ve kitapevleri satışlarını da

kapsamaktadır)

Kuzey Amerika da Tahmini Çizgi Roman

Satış Rakamları 2000 255-275 milyon $ - 2001 260-285 milyon $ - 2002 300-330 milyon $ - 2003 350-400 milyon $ 310.6 milyon $ 2004 420-480 milyon $ 328.25 milyon $ 2005 475-550 milyon $ 352.33 milyon $ 2006 575-640 milyon $ 395.55 milyon $ 2007 660-700 milyon $ 430 milyon $ 2008 680-710 milyon $ 436.6 milyon $ 2009 650-700 milyon $ 428 milyon $ 2010 660-690 milyon $ 419 milyon $ 2011 660-690 milyon $ 417 milyon $

Çizgi romanların popüler kültür içerisindeki görünümlerini arttıran en önemli etkilerden biri hiç kuşkusuz televizyon, sinema gibi görsel yayın organlarıdır. Özellikle popüler kültürün gelişiminde çok önemli bir yere sahip olan kitle iletişim araçları, çizgi romanların da yaygınlaşması ve görünür kılınmasında önemlidir.

Çizgi roman ve karakterlerinin sinema ve televizyona uyarlanmaları yeni değildir. 1930’lı yıllarda çizgi romanlardan esinlenilmiş radyo programları da yapılmıştır. Birçok çizgi roman; çizgi film veya oyuncularla beyaz perde ve televizyona yansıtılmıştır (Sillberman, 1986: 52). Türk sinemasında da çizgi roman uyarlamaları özellikle 80’li yıllarda oldukça popüler olmuştur.

Francis Lacassin (1972: 11), çizgi roman sinema ilişkisini şu sözlerle aktarır: “Çizgi roman da sinema da 19.yüzyılın sonunda doğmuş ve benzer tepkiler almışlardır: Entelektüellerden küçümseme, eleştirmenlerden düşmanlık ve toplumdan büyük bir alkış.”.

Teknolojinin gelişimiyle beraber; birçok çizgi roman çizgi film/animasyon olarak üretilerek kitlelere sadece basılı olarak ulaşmanın dışına çıkmıştır. Zaten çizgilerden oluşan tür, çizgilerin hareketlendirilmesine dayanan animasyona rahatlıkla uyum sağlamıştır. Birçok firma karakterlerinin animasyon filmlerini yaparak okur kitlesinin de dışında karakterlerin popülerliğini arttırmıştır. Fakat günümüzde gözlenmekte olan çizgi roman popülerliğinin esas sebebi, karakterlerin animasyon uyarlanmaları değil, beyaz perdeye yansıtılmalarıdır. Özellikle teknolojinin gelişmesi, çizimlerle bütçe kaygısı olmadan yaratılmış çizgi evrenlerin sinemaya uyarlanmasına olanak sağlamıştır. Bu uyarlamalar ulaştıkları seyirci sayılarıyla, çizgi romanın popülerliğini korumaktadır. Aşağıdaki tabloda 2000 yılından itibaren yayınlanmış çizgi roman uyarlaması filmler ve hasılatları bulunmaktadır.

Film Gösterim Tarihi

Hasılat Film Gösterim

Tarihi

Hasılat

X-Men 7/14/00 $157,299,717 30 Days of Night 10/19/07 $39,568,996 Ghost World 7/20/01 $6,217,849 Iron Man 5/2/08 $318,412,101 From Hell 10/19/01 $31,602,566 Punisher: War Zone 12/5/08 $8,050,977 Josie and the Pussycats 4/11/01 $14,271,015 The Incredible Hulk 6/13/08 $134,806,913 Spider-Man 5/3/02 $403,706,375 Wanted 6/27/08 $134,508,551 Men in Black II 7/3/02 $190,418,803 The Dark Knight 7/18/08 $534,858,444 Blade II 3/22/02 $82,348,319 Hellboy II: The Golden

Army 7/11/08 $75,986,503 Road to Perdition 7/12/02 $104,454,762 The Spirit 12/25/08 $19,806,188 X2: X-Men United 5/2/03 $214,949,694 X-Men Origins:

Wolverine 5/1/09 $179,883,157 Daredevil 2/14/03 $102,543,518 Watchmen 3/6/09 $107,509,799 Bulletproof Monk 4/16/03 $23,358,708 Surrogates 9/25/09 $38,577,772 Hulk 6/20/03 $132,177,234 Kick-Ass 4/16/10 $48,071,303 American Splendor 8/15/03 $6,010,990 The Losers 4/23/10 $23,591,432 The League of

Extraordinary Gentlemen 7/11/03 $66,465,204 Jonah Hex 6/18/10 $10,547,117 Hellboy 4/2/04 $59,623,958 Iron Man 2 5/7/10 $312,433,331 The Punisher 4/16/04 $33,810,189 Scott Pilgrim vs. the

World 8/13/10 $31,524,275

Spider-Man 2 6/30/04 $373,585,825 Red 10/15/10 $90,380,162 Catwoman 7/23/04 $40,202,379 The Green Hornet 1/14/11 $98,780,042 Blade: Trinity 12/8/04 $52,411,906 X-Men: First Class 6/3/11 $146,408,305 Sin City 4/1/05 $74,103,820 Dylan Dog: Dead of

Night 4/29/11 $1,186,538

Elektra 1/14/05 $24,409,722 Priest 5/13/11 $29,136,626

Constantine 2/18/05 $75,976,178 Thor 5/6/11 $181,030,624 Batman Begins 6/15/05 $206,852,432 Green Lantern 6/17/11 $116,601,172 Fantastic Four 7/8/05 $154,696,080 Captain America: The

First Avenger 7/22/11 $176,654,505 A History of Violence 9/23/05 $31,504,633 Cowboys & Aliens 7/29/11 $100,240,551 V for Vendetta 3/17/06 $70,511,035 The Adventures of Tintin 12/21/11 $77,591,831 X-Men: The Last Stand 5/26/06 $234,362,462 Ghost Rider: Spirit of

Vengeance 2/17/12 $51,774,002 Superman Returns 6/28/06 $200,081,192 The Amazing Spider-

Man 7/3/12 $262,030,663 Ghost Rider 2/16/07 $115,802,596 Marvel's The Avengers 5/4/12 $623,357,910 TMNT 3/23/07 $54,149,098 MIB 3 5/25/12 $179,020,854 Spider-Man 3 5/4/07 $336,530,303 The Dark Knight Rises 7/20/12 $447,796,919 Fantastic Four: Rise of the

Silver Surfer 6/15/07 $131,921,738 Dredd 9/21/12 $13,414,714 300 3/9/07 $210,614,939

Tablo 2. 2000 Yılından İtibaren Yayınlanmış Çizgi Roman Uyarlaması Filmler ve Hasılatları (URL-14, 2012)

Şekil 17. Çizgi Roman Uyarlaması Filmlerden Örnekler

Milyon dolarlarca paranın kazanıldığı sektör; ayrıca birçok dalda ödül alarak çizgi roman uyarlaması filmlerin devamını sağlamıştır. Önümüzdeki yıllarda yayınlanması kesinleşmiş birçok çizgi roman filmi bulunmaktadır. Bunlardan birkaçı: The Avengers 2, Thor 2, Ironman 3, Antman’dir.

Sektör, popülerliğini televizyon dizisi uyarlamalarıyla da arttırmaktadır (Mutant X (2001–2004) , Smallville (2001–2011), Birds of Prey (2002–2003), Blade: The Series (2006) vb. ). Ayrıca çizgi roman okur sayısını arttırmak için de televizyon dizilerini kullanmaya başlamıştır. Çok izlenen, yayınlanmış ve yayınlanmakta olan dizileri kendi formatında yayınlayarak, çizgi roman okuru olmayan televizyon izleyicilerini de çizgi romanla tanıştırmaktadır (Heroes (2006–2010), Buffy the Vampire Slayer (2007 –2011), Angel (2007 – 2011,) Supernatural (2008-2011 )vb .).

Şekil 18. Dizilerden Uyarlanan Çizgi Romanlar

Geçtiğimiz sene ülkemizde de bir dizi, çizgi romana uyarlanmıştır. Ülkemizde popülerliğini koruyan “Muhteşem Yüzyıl” adlı dizi “Muhteşem Yüzyıl: Zafer Yolunda” adıyla çizgi romana aktarılmıştır. Yazarlığını dizinin senaristi Meral Okay üstlenirken, çizerliği Koray Kuranel yapmıştır. İnternet üzerinden yayınlanmakta olan çizgi roman hakkında dizinin yayımcısı Timur Savcı şunları söylemiştir:

“Dizimizin reytingleri zaten çok iyi gidiyor. Bu çizgi roman da dizimizin broşu, kıymetli bir yan ürünü. Ben zaten çocukken de çizgi romanlara meraklıydım. Harçlığımı çizgi romanlara verdiğim için az fırça yemedim. Teksas, Tommiks ilk göz ağrım. Sonradan Demir Maskeli Adam, Örümcek Adam ve Süpermen gibi kahramanlara hayranlık duydum. ‘Zafer Yolunda’nın farkı sadece görsel olmaması; ses ve efektler bambaşka bir deneyime dönüştürüyor çizgi romanı” (URL-15, 2011).

Çizgi romanların etkilediği bir alan da geliştirilen bilgisayar ve konsol oyunlarıdır. Popüler karakterler günümüzde artık oyuncuların parmakları ucundadır. Özellikle gençler bu oyunlarla; okuduğu, sinema ve televizyonda izlediği karakterleri olma, onların hikâyelerini paylaşma ve etkileme fırsatını yakalamıştır.

Tüm bu veriler, çizgi romanın eskiden anlaşıldığı gibi sadece çocukları ve küçük bir çevreyi ilgilendiren bir hobi olmaktan çıkıp farklı alanları etkileyecek güçte bir sektör haline geldiğini göstermektedir. Popüler kültür ürünü olması sebebiyle, doğrudan çizgi roman okumayan insanlar da türün etkisini yaşamlarında gözlemleyebilmektedir.