Çizgi Roman Türleri

Çizgi romanlar; anlattıkları hikâyelerin konularına, yayınlandıkları ülkelere ve basım şekillerine göre incelenmektedir.

Cantek (2002: 27-28); çizgi romanları doğal gelişimlerinde üretim biçemlerine göre iki farklı türde inceler. Bunlardan ilki “kahraman çizgi romanlarıdır”. Popüler kültürün ilgilendiği çizgi roman türü budur. Yaratıcısının önemi yoktur, çizgi romana has anlatım stilleri kullanılarak bir kahramanın başından geçenler anlatılır. Kahraman çizgi romanları için en iyi örnekler ülkemizde de yayınlanmış olan: Tommiks, Texas, Süperman, X-men vb. çizgi romanlardır. Tamamen eğlenceye dönük oluşları, hiç bitmeyen serüvenlerden serüvenlere koşuşları, oldukça belirgin kötü adamlarıyla kahraman çizgi romanlarının tüm özelliklerini taşırlar. Burada anlatıcı önemli değildir, okuyucu kendisini karakterle özdeşleştirir, kötü adamları alt eder, sorunları çözer ve adaleti sağlar. Kahramanla kendini özdeşleştirme ve başka bir evrene geçiş hem Amerikan çizgi roman ekolünün merkezidir hem de popüler kültürün tüm gereklerini yerine getirmektedir.

İkinci tür çizgi romanlar ise “yaratıcı çizgi romanlardır”. Yaratıcı çizgi romanlar; karmaşık biçemleri ve estetik ölçüleriyle sadece biçimsel bir anlamdan fazlasını içerirler. Daha önce çizgi roman konusu olarak düşünülmeyen konularıyla anlam boyutları da bulunmaktadır. Öyküler daha gerçeğe yakındır, zıtların keskinliği ve aksiyon kurgusu çok fazla yer bulmaz ve gündelik sorunlardan bağımsız değildirler. Günümüzde, özellikle geçen yüzyılın son çeyreğinde “kahraman” ve “yaratıcı” anlatımları birbirine çok yaklaşmıştır. Bu eğilime bağlı olarak, tam bir kahraman çizgi roman Zagor bile kendi doğasından farklı öykülere atılmaya başlamıştır. 60’lı yıllarda özellikle, Marvel Comics’in Stan Lee başkanlığında yarattığı Örümcek Adam vb. günlük yaşam problemleriyle uğraşan karakterler de bu yakınlaşmalara örnek temsil eder.

Çizgi romanlar anlattıkları konulara göre de sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmalar McCloud’un (1994: 152) da dediği gibi; çizgi romanın bir hikâye anlatı formu olarak her tür hikâyeyi başarıyla anlatabilmesinden dolayı uçsuz bir yelpazeyi kapsar. Tüm bu türler, okuyucu isteklerine göre şekillenmişlerdir ve bazı kendine özgü kurallara sahiptirler. Sahip olunan bu kurallar, türün yaşam ömrünü belirler. Bir tür tamamıyla bu kuralların formülasyonu üzerinde ilerlemeye başlarsa okuyucu bu durumdan sıkılarak farklı türlere yönelir, bu yüzden türler yeni yayınlarla gelişir ve ömürlerini uzatırlar (McCloud,2006: 224-225). Ancak başlıca çizgi roman türleri şu şekilde sıralanabilir;

Süper Kahraman: Çizgi romanların belki de en çok bilinen ve popüler kültüre

konu olan türüdür. Gelişmiş yeteneklerini, ihtiyacı olanlara yardım etmek için kullanan kişilerin öykülerini anlatır. 1930’larda savaş zamanında ortaya çıkmışlardır. Genel bir süper kahraman; kostüme, süper güçlere ve gerçek hayatta kullandığı ismini sakladığı için “gizli bir kimliğe” sahiptir. Örnek vermek gerekirse: Superman kostümlüdür, süper güçleri vardır (uçma, X-ray görüş vb.) ve dünyanın sakin görünümlü Clark Kent olduğunu öğrenmesine izin vermez. Tüm süper kahramanlar bu üç özelliğe sahip olmayabilirler. Batman, yaşam boyu süren zor eğitimlerle yeteneklerini geliştirmiş normal bir insandır (Griffin, 1998: 75).

Komik Hayvanlar: Antromorfik, insan özelliği taşıyan hayvanların öykülerini

anlatan çizgi romanlardır. Genellikle komedi ağırlıklı olmakla beraber, çizgi romanların gelişmesi ve daha geniş kitlelere hitap etmeye başlaması ile dram vb. türlerde de uygulanmıştır. Örnek: Donald Duck, Mickey Mouse, Maus ve Blacksad (Griffin, 1998: 74).

Suç: Suçun yansıtılış şekli yüzünden adı en kötüye çıkan çizgi roman türüdür.

Genellikle grafik anlatımlarıyla bilinirler, okuyucularını etkileyecekleri endişesiyle halk tarafından tepkiyle karşılaşmışlardır.

Detektiflik: Kendine adanmış çizgi dergilerin çıktığı ilk türlerdendir.

Dedektiflik hikâyelerinin anlatıldığı tür 1930’larda popüler olmakla beraber günümüzde yerini süper kahraman türüne bırakmıştır.

Eğitsel: Çizgi romanlar; sağlık ve sosyal sorunlarda bilinç sağlamak ve roman

uyarlamaları gibi birçok farklı şekilde kullanılmışlardır.

Çocuk: Saf ve komik çizgi romanlar, ilk kez gazete sayfalarında ortaya

çıkmışlardır. Yetişkin dünya ile çocukların etkileşimini anlatırlar.

Bilim Kurgu: Çizgi romanda bilim kurgu oldukça geniş bir türdür. Birçok

alanda etkin olmakla beraber, özellikle teknoloji ve bilim hakkında fantezilerden oluşur. Hikâyeler, uzaylı istilasından akıllı makinelere kadar farklılık gösterir.

Fantezi veya Kılıç ve Büyü: Fantastik dünyalarda geçen; kılıç ve zırhlı

kahramanların, güçlü büyücü ve yaratıkların hikâyelerini anlatan çizgi romanlardır. Örnek olarak Conan gösterilebilir.

Savaş: Savaşın hayat ve ölümselliğini gözler önüne seren türdür. Bazı örnekleri

karakter ve savaşları kahramanlaştırsa da bazıları savaşın faydasızlığını gözler önüne serer.

Genç Gülmece: Süper kahraman türüyle beraber, altın çağdan beri devam eden

ikinci önemli türdür. Hikâyeleri genellikle; çıkmaya başlama, para kazanma, araba elde etmeye çalışma vb. kendini bulma konularını anlatır. Süper kahraman türünün aksine hedef kitlesi daha çok bayanlardır.

Romantik: Genç gülmece eserlerin aksine, duygusal ilişkilere ciddiyetle

yaklaşan bir türdür. Hedef kitlesinin çoğunluğunu bayanlar oluşturur. Tür özellikle II. Dünya Savaşı sonunda geleneksel aile rollerin yerleştiği döneminde ortaya çıkmış ve ilerleyen 20 yılda çizgi romanın önemli bir türü olarak kalmıştır.

Korku/Gerilim: Doğaüstüyle karşılaşma hikâyelerinin anlatıldığı bu çizgi

romanlar; yaratıklar ve hayatta kalım gerilimlerini kullanmışlardır. Kullanılan grafik dil sebebiyle toplum baskısıyla karşılaşan bir diğer türdür (Duncan ve Smith, 2009: 202- 217).

Çizgi romanlar, üretildikleri ülkelere göre de incelenmektedir. İtalya’da “fumetti”, Belçika’da “bande-dessine”, Amerika’da “comics” ve Japonya’da “manga” olarak adlandırılan çizgi roman ülkelere göre farklılıklar göstermektedir. Bu özelliklere, çizgi romanın tarihi gelişimi başlığı altında değinilmiştir. Bu çalışmada; özellikle popüler kültüre yaptıkları etkiler sebebiyle, Amerikan süper kahraman türü çizgi romanlar incelenmiştir.

Şekil 13. Yayınlandıkları Ülkelere göre Çizgi Romanlar

Çizgi roman, zaman içindeki gelişmesiyle farklı şekillerde okuyucularına sunulmaya başlanmıştır. Bu sunu teknikleri iki şekilde incelenmektedir: Çizgi roman (comic); genellikle bir öykü içinde (tipik olarak 18-24 sayfa uzunluğunda) bir ya da grup halindeki karakterlerin anlatıldığı; kısa, kapsama alanı dar, magazin veya broşürdür. 1980’lerin sonundan beri ise çizgi romanlar için yeni bir basım yolu daha bulunmuştur: Grafik Roman (graphic novel). Grafik roman, endüstride kitap uzunluğunda ya da bu uzunluğa gelecek şekilde birleştirilmiş çizgi romanlardır (Hatfield, 2005: 4).

Grafik Roman terimi; Eisner’in 19782’de ortaya çıkardığı “Tanrıyla Sözleşme” adlı 178 sayfalık çizgi romanını tanımlamak için kullanılmıştır. Eisner; 40 yıl boyunca dergi formatında yayınlanan çizgi romanlarından sonra bu kitap görünümündeki eserini tanımlamak için çizgi roman terimini kullanamamış ve grafik roman terimi ortaya çıkmıştır (McCloud, 2000: 28).

Geleneksel olarak çizgi roman (comic); sıralanmış bir öyküyü ya da birden fazla öyküyü, aylar ve yıllar içerisinde anlatan basılmış, magazin benzeri bir üründür. Terim; sözcük ve resmi bir arada kullanarak bir öykü anlatan ve basım şekli ve basım sürelerini de kapsayarak her tür formatı içine alacak şekilde genişlemiştir. Bunun sonucunda her grafik roman (graphic novel) çizgi romandır; ama her çizgi roman grafik roman değildir (Lyga, A ve Lyga, B, 2004: 162).

Grafik roman, daha çok kendine ait basım takvimi olan geleneksel romana benzer. Aylık dergilere göre daha uzun olup, genellikle tamamlanmış bir öykü anlatır. Grafik romanlar, tipik çizgi romanlara göre genellikle daha kaliteli baskıya sahiptir. Örnek olarak karton kapaklı veya sert kapaklıdırlar. Genellikle kendilerine ait tek bir hikâye anlatsalar da devam eden ya da limitli seriler halinde bir öyküyü veya ilgili öyküleri anlatabilirler (A.g.e.: 162-163). Çizgi roman ve grafik roman arasındaki farklılığın önemiyse; saklanabilme ve korunma olanaklarının artmasıyla kütüphanecilik ve koleksiyonerlik alanlarında kalıcılığı arttırmasında gözlenmektedir.

Şekil 14. Grafik Roman Örnekleri