Günümüz Modasında Çizgi Romana Bir Bakış

Çizgi roman gibi görselliğe dayanan bir sanat/anlatı türü, kahramanlarının kostümleriyle giyimlerimizi ve giysilerimizin yaratıcıları moda tasarımcılarını da etkilemiştir.

Çizgi romanlar yayınlanmaya başladıkları ilk günden itibaren, sadece basılı formatıyla sınırlı kalmamış, birçok farklı ürüne de yansıyarak okuyucularına sunulmuştur. Özellikle hedef kitlesi olan çocukları etkilemek ve gelir sağlamak için birçok farklı üründe kullanılmıştır. Bir popüler kültür ürünü olan çizgi roman; bu özelliğini kolay uygulanabilir ucuz ürünler ortaya koyarak göstermiştir. Oyuncaklar, kitap defter kalem gibi kırtasiye ürünleri, pul vb. koleksiyon malzemeleri bunlardan sadece birkaçıdır. Hatta günümüzde süt ürünleri gibi gıda mamulleri de bu yan ürünler arasına katılmıştır. Birçok farklı alanda, birçok farklı üründe kullanılan çizgi roman günümüzde giyim ürünlerini de etkilemeye başlamıştır.

Yayınlandığı ilk günden itibaren özellikle çocukların büyük ilgisiyle karşılaşan çizgi roman ve kahramanları, çocuk giyiminde sıklıkla kullanılır hale gelmiştir. Ancak günümüzde türün popülerliğinin artmasıyla etkileri sadece çocuk giyiminde sınırlı kalmamış, yetişkin giyiminde de gözlenmeye başlamıştır. Bu gelişimi belki de en iyi şekilde bu türün okur kitleleri dile getirebilir. Çizgi roman okuru Mat Elfring; 2010 yılında, bir çizgi roman haber sitesinde şöyle yazmıştır:

“Geçmişte birçok çizgi romanla ilgili giyim ürünü sadece çocuklar içindi. Herhangi bir mağazaya girip, çocuk reyonunda Örümcek Adam, Batman, Hulk, Superman ve diğerlerinden esinlenmiş bir sürü t-shirt, ayakkabı ve pantolon bulabilirdiniz. Ancak aynı ürünün yetişkin versiyonunu arıyorsanız şansınız yoktu veya XXXL çocuk ürünlerini alıp çok dar gelmemesi için dua edebilirdiniz.

Son 10-20 yıl içerisinde birçok şey değişti. Çizgi roman daha ana akım haline geldi. Birlikte büyüdüğümüz kahramanları içeren film ve televizyon şovları artık günlük hayatımızın bir parçası. Bu programlar ne kadar izlenirse bunlardan esinlenen ürünler o kadar üretilir. Bu yüzden şu an, bu karakterleri sadece çocuk giysilerinde değil yetişkin giysilerinde de görüyoruz. Amerikan kültürünün bir parçası haline geldiler. Marvel kahramanlarından esinlenerek yapılan kaykay tarzı giysiler bile var. Neredeyse herhangi bir Target, Kohls, veya Walmart mağazasına girip çizgi roman karakterlerinden esinlenilmiş bir veya iki parça ürün bulabilirsiniz” (URL-17, 2010).

Gelişen popülerlikle, ünlü tasarımcılar da koleksiyon ve defilelerinde süper kahramanları kullanmaya başlamışlardır. Dolce & Gabanna, 2005 Sonbahar defilesinde izleyenlere çizgi romandan esinlenilmiş tasarımlar sunmuştur (URL-18, 2005).

Şekil 19. Dolce & Gabanna 2005 Sonbahar

Tüm bu gelişmeler ışığında Metropolitan Sanat Müzesi; 2008 yılı 22 Ekim’inde “Süper Kahramanlar: Moda ve Fantezi” başlıklı bir sergi düzenlemiştir. Sergide; Bernhard Willhelm, Moschino, Jean Paul Gaultier, Julien Macdonald, Giorgio Armani ve Thierry Mugler gibi ünlü modacıların çalışmaları yer almıştır. Sergi daha sonra kitap formatında da basılmıştır. Serginin küratörü Andrew Bolton serginin hazırlanış amacını şu şekilde belirtmiştir:

“Yıllar içerisinde; süper kahramanlar meteforlarla sosyal ve politik gerçekliğimizi fiziki hale getirmek için kullanılmışlardır. Aynı zamanda; idealize edilmiş, obje haline getirilmiş abartılı insan figürüyle cinsellik ve görünürlüğü bizlere sunmak için kullanmıştır. Sürekli olarak; popüler güzellik esaslarıyla yenilenen, yeniden üretilen süper kahramanlar üstünlüğün vücut bulmuş halleridir.

Moda sadece süper kahramanların metaforik değiştiriciliğini paylaşmakla kalmaz süper kahramanların sergilediği; özellikle dönüşümün gücü gibi bazı meteforları benimser ve onlara tepki verir Moda dönüşümü kutlar; vücudu ve kimliği dönüştürmek ve yeniden yaratmak için sınırsız seçenekler sunar. Moda ve süper kahramanlarla bayağılık, sıradanlık ve gündelikten kaçmamızı sağlayacak hayal etme özgürlüğünü kazanırız.”(URL-19, 2008).

Sergi süper kahramanlar ve moda incelemesini; giysileri, değişik özelliklerine göre bedenlere ayırdığı süper kahramanlar üzerinden sınıflayarak yapmıştır. İncelenen vücut tipleri:

Şekil 20. Grafik Vücut

1- İkon ve sembollerin kullanıldığı: Grafik Vücut,

2- Vatansever sembol ve öğeleri taşıyan: Milliyetçi Vücut, 3- Erkeksi, vahşi, kas gücüne sahip: Muktedir Vücut,

4- Özellikle kadın karakterler tarafından kullanılan iyi-kötü tanımlarıyla oynayan ve cinselliği çağrıştıran: Paradoksal Vücut,

5- İnsan, makine ve teknoloji arasındaki bağdan esinlenen: Zırhlı Vücut, 6- Esnek ve hareketli: Aerodinamik Vücut,

7- Farklı dışlanmış: Mutant Vücut

8- Daha karanlık, ahlaki açıdan kararsız, yer yer şiddet içeren: Post-modern

Vücuttur.

Şekil 21. Milliyetçi Vücut

Tüm bu vücutların özellikleri modacıların tasarladığı giysilerde aranmış ve örneklerle izleyicilere sunulmuştur. Sergi; aynı zamanda çizgi romandan uyarlanan filmlerde kullanılan kostümleri sergilemiş, çizgi roman çizer ve yazarlarının katıldığı paneller düzenlemiştir (URL-20, 2009).

Şekil 23. Paradoksal Vücut

Şekil 24. Zırhlı Vücut

Şekil 25.Aerodinamik Vücut

Şekil 26. Mutant Vücut

Şekil 27. Post-modern Vücut

2008 İlkbahar/Yaz, İngiltere Moda Haftasında tasarımcı Luella Bartley düzenlediği defileyle; çizgi roman fanlarının sevdiği karakter ve sembollerini; baskılar, aksesuarlar ve kullandığı parlak renklerle podyumda izleyicilerine sunmuştur (URL-21, 2007).

Şekil 28. Luella Bartley 2008 Sonbahar/ Yaz Koleksiyonu

2008 yılında ünlü tasarımcı Diane Von Furstenberg, DC Comics’le anlaşarak Wonder Woman’dan esinlendiği bir koleksiyonu satışa sunmuştur. Özellikle karakterin kostümündeki yıldızlardan ve roma/yunan mitolojisine dayanan geçmişinden etkileri giysilerine yansıtmıştır. Yaptığı çalışma hakkında ise: “Wonder Woman kadın gücü, bağımsızlığı ve özgürlüğünün nihai sembolüdür. Warner Bros benimle görüşmek istediğinde, hemen kadın hakkındaki inancım ve bağlılığımı onların güçlendirmesiyle desteklemenin ne kadar eğlenceli olabileceğini düşündüm. Bu koleksiyon, her kadına olmak istediği Wonder Woman olması için ilham verecek.” demiştir (URL-22, 2008).

Şekil 29. Diane Von Furstenberg Wonder Woman Koleksiyonu

İngiliz moda fotoğrafçısı ve tasarımcı Craig McDean; 2009 yıllında Vogue US dergisi için çizgi roman konseptli tasarımlar ve fotoğraf çekimleri gerçekleştirmiştir (URL-23, 2009).

Şekil 30. Graig McDean 2009 Mayıs Vouge

Jean Poul Goultier; 2009-2010 Sonbahar koleksiyonunda kullandığı maskeler, pelerinler ve giyenin vücut hatlarını öne çıkartırken güçlendiren giysi formları ile çizgi kahramanları podyuma taşımıştır (URL-24, 2009).

Şekil 31. Jean Poul Goultier 2009-2010 Sonbahar

Amerikalı moda tasarımcısı Jeremy Scott; 2011-2012 sonbahar/kış koleksiyonunu çizgi roman kahramanlarından etkilenerek hazırlamıştır. Karakterlerin sembollerinin basılı olduğu, kostüm renklerinin de kullanıldığı giysiler hazırlamıştır (URL-25, 2011).

Şekil 32. Jeremy Scott 2011 Sonbahar/Kış

2010 senesinde; Karl Lagerfeld, Balmain, Alexis Mabille, Sonia Rykiel, Lanvin, Roger Vivier ve Pierre Hardy gibi modanın önemli isimleri ünlü Fransız Collete markası işbirliğinde DC Kahramanlarından esinlenen ürünler tasarlamışlardır (URL-26, 2010).

Şekil 33. Collete Markasının 2010 yılı DC karakterlerinden Esinlenen Tasarımları

Ağustos 2011’de Lisa Perry; pop sanatında kullandığı çizgi roman figürleriyle tanınan Roy Lichtenstein’ın çalışmalarının basıldığı özel bir giysi koleksiyonu sunmuştur (URL-27, 2010).

Amerikalı moda tasarımcı Phillip Lim; 2012/2013 Sonbahar öncesi koleksiyonunda çizgi roman ve süper kahramanlardan esinlenerek ürettiği giysileri izleyicilere sunmuştur (URL-28, 2012).

Şekil 34. Philip Lim 2012/2013 Sonbahar Öncesi

22 Ağustos 2011’de moda fotoğrafçısı Clarence Paul Canlas; “First Class” adını verdiği bir çalışma yayınlamıştır. Bu çalışmada Clarence; kullandığı renkler, modelin duruşu ve çekimde kullanılan aksesuarlarla çizgi roman havasını fotoğraflara taşımayı başarmıştır (URL-29, 2011).

Şekil 35. Clarence Paul Canlas “First Class”

2012 yılında tasarımcılığını Anna Plunkett ve Luke Sales yaptığı “Romance Was Born” firması; Avustralya Moda Haftasının açılışını, Marvel karakterlerinden esinlendikleri bir defileyle yapmıştır. Defilede sadece karakterlerin imgeleri kullanılmamış, grafik detaylar, yazı ve çizgilerle çizgi roman teması güçlendirilmiştir (URL-30, 2012).

Şekil 37. Kevin Wada ve Max Wittert’ın Süper Kahramanlardan Esinlenerek Yaptıkları Moda İllüstrasyonlarından Örnekler

2011 Eylül ayında illüstrasyon sanatçıları Kevin Wada ve Max Wittert; ünlü çizgi roman serisi X-Men’in karakterlerini houte coutre’e uygun bir şekilde moda resimlerine yansıtmış, çizgi roman kahramanlarının stilistlikte nasıl kullanılabileceğini gözler önüne sermiştir (URL-31, 2011).

Çizgi romanlar, ayrıca ünlü moda şovlarında da kullanılarak kendilerine dikkat çekmiş ve medyanın ilgisini arttırmıştır. 2009 senesinde geleneksel olarak düzenlenen ve tamamen çikolatadan hazırlanıp, yenilebilen kostümlerin sunulduğu New York Çikolata Show’unda; konu olarak çizgi roman ve süper kahramanlar işlenmiş, konunun popülerliği arttırılmış ve kullanılmıştır (URL-32, 2009).

Şekil 38. Çizgi Roman Kahramanlarından Esinlenilmiş Yenilebilir Giysiler 85

Ünlü iç giyim firması Victoria’s Secret da 2011’de iç çamaşırlarını sunduğu yıllık gösterisinde; konu olarak çizgi roman ve süper kahramanları seçmiş, iç giyim ürünlerinde bu etkileri izleyicilerine sunmuştur (URL-33, 2011).

Şekil 39. Victoria’s Secret Moda Show’undan Örnekler

Yaeger Lynn; Vouge sitesi için yazdığı “Süper Kahramanca: Sonbaharın, Güçlü Vücudunun Farkında Şıkı” adlı yazısında, 2011 sonbahar defilelerini değerlendirmiştir. Yazısında sonbahar koleksiyonlarında; dar pantolonlar, uzun çizmeler, geniş ve dik omuzlar gibi bedeni ortaya çıkaran ve biraz daha sert/keskin bir görüntü kazandıran giysilerin çizgi kahramanlardan etkilendiğine değinmiş, kadın vücudunun gücünü ortaya çıkardığını belirtmiştir (URL-34, 2011).

Çizgi romanların modada kullanılmaları, en çok hedef kitlesi olan gençlerde görülmektedir. “Yüksek modada” kullanımı görünmekle beraber, çizgi roman en çok “sokak giyimi” olarak adlandırılan gündelik giysilerde kendini göstermektedir. Halkın kültürü, genel beğeni olarak tanımlanan popüler kültürün; kendisini halkın en rahat ve en çok kullandığı giysilerde göstermesi şaşırtıcı değildir. Çizgi roman; genellikle baskı tekniği kullanılarak, hazırlanan t-shirt, ayakkabı, çanta gibi ürünlerde yer almaktadır.

Çizgi karakterlerin giyim ürünlerinde kullanılması ülkemizde de dikkat çekmiştir. “Erkekler Eric Cartman’ı Kızlar Emily The Strange’i Üzerinden Çıkarmıyor” başlığıyla, 2006 yılında Hürriyet gazetesinde verilen haberde; özellikle lise ve üniversite

öğrencisi gençlerin giyimlerinde çizgi kahramanları kullandıkları anlatılmıştır. Haberde kendisi de çizgi kahraman baskılı tişört ve svetşörtler yapan “Crazy” adlı şirketin sahibi Tuncay Ergene gençler ve çizgi kahramanlar ilişkisini şu şekilde anlatmaktadır:

"Gençler, çizgi kahramanlarla kendilerini özdeşleştiriyor. Bu tişörtleri giyerek çevreye mesaj veriyorlar. Evli erkekler Homer Simpson, gençler Bart, Sünger Bob, Eric Cartman tişörtleri giyiyor. South Park fanatiği olan birisi Simpsonlar, Batman seven de Superman tişörtü giymiyor"(URL-35, 2006).

Yine Hürriyet gazetesi, 2009 yılında türün moda üzerindeki etkisini, “Çizgi Karakterler Büyüklerin Kıyafetlerine Sıçradı” başlığıyla duyurmuş ve bu karakterlerin ürünlere uygulanmasından sorumlu, Warner Bros. Tüketici Ürünleri (WBCP Italia) Genel Müdürü, Maurizio Distefano’yla röportaj yapmıştır.

Distefano; karakterlerin cinsiyetsiz oluşlarının karakterleri ve giyim ürünlerini sahiplenmeyi kolaylaştığını belirtirken, karakterlerin kullanım sebeplerini ise şu şekilde açıklamıştır:

“50-60 yıl önce ilk yaratıldıklarında ana fikir çocukları eğlendirmekti. Son 25 yıldır ürünlerde de kullanılıyorlar, amaç yine aynı. Bunun ötesinde bir anlam yükleniyorsa, bizim tarafımızdan ortaya atılmıyor. Warner Bros’un arkasında basit bir eğlence faktörü var. Biz bu basitlik yüzünden bu kadar popüleriz” (URL-36, 2009).

Boyner grubuyla anlaşma imzalanarak, ülkemizde de çizgi karakterlerin yer aldığı tasarımlar yapılması sağlanmıştır. Kurulan ekip; bebek, çocuk, erkek yetişkin ve kadın yetişkin olmak üzere dört ürün grubu oluşturmuştur (A.g.e.). Ülkemizde birçok marka çizgi kahramanlardan esinlenen tasarımlar sunmuştur. Mango, Zara gibi markalarla birlikte, Collizone, LC Waikiki, T-Box, Rodi Mood, Bershka, Pull&Bear mağazaları da bu ürünlere vitrinlerinde yer vermiştir.

Şekil 40. Koton, Mango ve Rodi Mood’dan Örnekler

Şekil 41. Pull& Bear’dan Örnekler

19 Kasım 2011’de Forum İstanbul alışveriş merkezinde, iki gün boyunca Fashion Weekend başlığıyla; ünlü markaların çizgi karakterlerden esinlenilmiş çocuk ve genç giyim ürünleri defilelerle sergilenmiştir. Defilelere ek olarak; ünlü moda blog yazarları seçtikleri süper kahramanlara uygun yaptıkları düzenlemeleri sergilemiş, çizgi roman kapak sergisi ve çocuk tasarım atölyesi gibi etkinlikler düzenlenmiştir (URL-37, 2011 ).

Şekil 42. Forum İstanbul Fashion Weekend ve Blog Yazarlarının Kahraman Yorumları

Özellikle çocukların büyük ilgisini çeken türün, çocuk-moda ilişkisine etkileri hakkında; Sektörel dergisinin 44. Sayısında: “Çocukların Tercihini Moda Değil, Çizgi Film Karakterleri Belirliyor” başlıklı bir yazı yazılmıştır. Çocuk ve gençlerin giyim ürünlerinde; daha çok çizgi karakterleri, müzik grupları, sinema filmleri ve oyuncak karakterlerini kullandıkları belirtilmiştir. Bu yazı daha önce Ezgi Asçı’nın (2006) ülkemizde yaptığı tez çalışmasının sonuçlarını destekler gözükmektedir (URL-38, 2012).

Özellikle; giyenlerin kendilerini anlatabildikleri baskılı t-shirtler, çizgi romanın modada kullanım şekillerinde önemli bir yer kaplamaktadır. Sembol ve ikon halini almış kahramanlar, bu t-shirtleri süslemektedirler. Yenilikçi tasarımların hızla uygulanabildiği, sürekli giyilebilen ve ucuzluğuyla gençlerin rahatlıkla ulaşabildiği t-shirtler bu akımın en sık ve kolaylıkla uygulandığı giyim ürünleri olmuşlardır.

Günümüzde markalar; çizgi roman firmaları ile yaptıkları anlaşmalarla karakterlerin sembol, imge ve ikonlarını t-shirtlerinde kullanarak genç nesle ulaşmaktadırlar. Çizgi roman esinli t-shirtler çoğu mağazada bulunabilmekle beraber, gelişen sektör ve teknolojilerinde katkısıyla internet ortamından yüzlerce farklı tasarıma erişmek sadece bir tık uzaklıktadır. Ülkemizde de 2011 Kasım ayından itibaren devreye giren “KahramanlarBurada.com” adlı site, üyelerine çizgi roman tasarımlı giysi ve aksesuarların yanında dergi ve oyuncaklarda sunmaktadır.

Şekil 43. Kahramanlar Burada İnternet Sitesi

Günümüzde çizgi romanının moda da kullanım alanı; sadece giysilerle sınırlı kalmamış, yan ürün olan aksesuarlar ve reklam kampanyaları gibi farklı alanlarda da kullanılmıştır. Çizgi roman çizeri James Jean; 2008 ilkbahar koleksiyonunda Prada ile çalışmıştır. Çizimleri ve renk paleti, fiyatları 2200 doları bulan ipek organze elbiselerde ve değişik boyutlarda çantaları süslemiştir (URL-39, 2008).

Toka, kemer, küpe, şapka gibi aksesuarlarda da çizgi romanın etkileri gözlenebilir. Dc firması, özellikle gençlerin sıklıkla kullandığı Converse ayakkabı firmasıyla yaptığı anlaşma sayesinde çizgi roman özelliklerinin gözlendiği converseler üretmeye başlamıştır (URL-40, 2013).

Şekil 44. DC Kahramanlarından esinlenilmiş Converseler

Prada markası da 2011-2012 İlkbahar/Yaz koleksiyonunda müşterilerine “Süper Kahraman” adını verdikleri bir ayakkabı koleksiyonu sunmuştur (URL-41, 2012).

Şekil 45. Prada 2011-2012 Sonbahar/Yaz Ayakkabı Koleksiyonu

İç giyim ürünleri de çizgi roman etkilerinin gözlendiği bir alan olmuştur. Japon firması Amerifeel 2011’de Dc Comic’le anlaşarak “Kahramanları Seviyoruz” adıyla bir 91

koleksiyon hazırlamış ve çizgi roman etkilerini iç giyim ve mayolarda kullanmaya başlanmıştır (URL-42, 2011).

2011 Aralık ayında Diesel firması da çizgi roman karakterlerinden esinlenerek erkeklere özel iç çamaşırları üretmiştir (URL-43, 2011).

Çizgi roman sadece giysilerin üstüne kullanılan baskılarla sınırlı kalmamış, sektörde pazarlama alanında da kendini göstermiştir. Spor giyim markası Perry Ellis; 2006 yılında mağazalarının reklamlarını birçok firma gibi giysilerini giyen modellerle değil, yayınladıkları çizgi romanlarla yapmışlardır (URL-44, 2006).

Moda dünyasında etkisi sadece giyim ve aksesuarlarla sınırlı kalmayan çizgi kahramanlar, kozmetik ve parfüm firmalarında da kullanılmıştır. Kozmetik markası M:A:C 2011 bahar döneminde tamamıyla Wonder Woman’a adanmış bir seri piyasaya sürmüştür. En çok tanınan kadın süper kahramanlardan olan Wonder Woman, feminist bir ikon olarak da popüler kültürün bir simgesidir. Marka kozmetik ürünleri yanı sıra, Wonder Woman baskılı t-shirtler de üretmiştir. Ürün ambalajları ve kısa bir çizgi öyküyle yapılan reklam kampanyasının çizimlerini, çizgi roman çizeri Mike Allred yapmıştır (URL-45, 2011).

Black Phoenix Alchemy Labs firması tarafından Witchblade karakterinden (URL-46, 2010) ve DIESEL firması tarafından Ironman karakterinden esinlenen parfümler piyasaya sürülmüştür (URL-47, 2010). Tüm bu etkenler çizgi romanın görünürlüğünün artmasında ve çizgi roman ürünlerinin tüketimini göstermede önemlidir.