PDÖBD’nin haftalara ayrılması ve sıralanması

PDÖBD tasarlanırken tüm aşamalarda olduğu gibi dersin haftalara ayrılışı ve sıralanışına da uygulama öncesi süreçte başlanmış ve uygulama süreci tamamlanana kadar devam edilmiştir. Uygulama öncesinde dersin genel, özel amaçları ve Öz-Bakımın Çok Boyutlu Yapısı ile paralel olarak üniteler ve haftalar oluşturulmuştur. Dersin kaç haftadan oluşacağına karar verirken Anadolu Üniversitesi “Önlisans ve Lisans

Eğitim-94

Öğretim ve Sınav Yönetmeliği” dikkate alınmış ve buna bağlı olarak ders 14 haftaya bölünmüştür. Dersin haftalara ayrılmasında program geliştirme ilkeleri göz önünde bulundurulmuştur. Haftaların sıralanışında program geliştirme ilkelerinden özellikle ardışıklık ilkesine uygun hareket edilmiştir. Ders genel hatlarıyla haftalara ayrıldıktan sonra her bir dersin amacı, kazanımları ve içeriği tasarlanarak geçerlik ve güvenirlik komitesine sunulmuştur. Bu süreçte geçerlik ve güvenirlik komitesi 23.03.2016 ile 19.01.2017 tarihleri arasında 13 kez toplanmıştır. Uygulama öncesi süreci içeren bu bir yıllık süreçte araştırmacı devam ettiği alanyazın taraması, University of North Carolina at Greensboro’da (UNCG) gerçekleştirdiği gözlemler ve geçerlik güvenirlik komitesinin görüşlerine bağlı olarak bazı haftaların hem isminde ve içeriğinde hem de sıralanışında değişiklik yapma gereği duymuştur (Araştırmacı günlüğü, 15.10.2016, s. 15). Geçerlik ve güvenirlik komitesinde programın daha işlevsel hale getirilebilmesi için gerek görüldüğünde programda değişikliğe gidilebileceği belirtilmiştir (10. Geçerlik ve güvenirlik Komitesi Toplantısı, 24.10.2016). Buna bağlı olarak taslak program tasarlandıktan sonra dersler içerik, isim ve sıralanış açısından yeniden değerlendirilmiştir.

Sonuç olarak uygulama öncesi süreçte PDÖBD, Tablo 4.1’de görüldüğü gibi 14 haftaya ayrılmıştır.

Tablo 4.1. Psikolojik Danışmanlarda Öz-Bakım Dersi 14 haftalık taslak programı

Haftalar Haftanın Konusu

1 Psikolojik Danışmanlık Mesleğinin Doğası ve Stres

2 Psikolojik Danışmanların Psikolojik Sağlığı: İyilik Hali, Tükenmişlik, Dolaylı Travma

3 Psikolojik Sağlık ve Öz-Bakım İlişkisi: Öz-Bakımın Tanımlanması, Öz-Bakım Türleri

4 Öz-Bakım Konusunda Öz-Farkındalık: Kişiliğinin ve İhtiyaçlarının Farkında Olma 5 Fiziksel Öz-Bakım: Beslenme Alışkanlığı, Uyku Düzeni, Egzersiz, Düzenli Doktor

Kontrolü

6 Bilişsel-Duygusal Öz-Bakım: Davranışların Duyguları Yönlendirme Gücü, Hayatımıza Yön Veren Davranışlarımız Ne Kadar İşlevsel?

7 Bilişsel-Duygusal Öz-Bakım: Düşüncelerin Duyguları Yönlendirme Gücü, İç Sesin Genelde Yapıcı mı Yoksa Yıkıcı mı?

8 Bilişsel-Duygusal Öz-Bakım: Olup Bitenin Şimdi ve Burada Farkında Olarak Yaşama 9 Manevi Öz-Bakım: Yaşamın Anlamı ve Yaşam Doyumu

10 İlişkisel Öz-Bakım: Yakın İlişkilerin ve Sosyal Destek Ağının Önemi

11 Profesyonel Öz-Bakım: Başarı ve Doyumun Ölçüsü, Psikolojik Danışma ile İlgili İnançları Gözden Geçirme

95

12 Profesyonel Öz-Bakım: Empati Dengesi ve Profesyonel İlişkide Sınırlar Oluşturma 13 Profesyonel Öz-Bakım: Kişisel ve Profesyonel Gelişimi Sürdürme Konusunda Aktif

Çaba Harcama ve Profesyonel Destek Alma

14 Yaşamda Denge ve Veda: İhtiyaçlar Arasında Denge ve Zaman Yönetimi Becerileri

Uygulama aşamasına geçildiğinde haftaların sıralanışında ve sayısında bazı değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Haftaların sayısında değişikliğe gitmeye ihtiyaç duyulmasında uygulamadaki somut koşullar ve ders içeriklerinden kaynaklı çeşitli faktörler etkili olmuştur. İlk değişiklik gerekçesi dönem sonu sınavları hariç 14 hafta olan bir öğretim döneminin fiili olarak bu sayıda işlenmesinin mümkün olmamasıdır. Çünkü ekle sil haftasında öğrencilerin büyük bir bölümü derse katılmamaktadır. Ekle sil haftaları resmi olarak derslerin başlangıcı olarak kabul edilse de öğrencilerin seçtikleri dersi bırakma ya da ders seçimini bu haftaya bırakma gibi hakları olduğu için bu haftalarda derslere katılım düşebilmektedir. Nitekim uygulama sürecine gelindiğinde resmi olarak ilk ders olan 07.02.2017 tarihinde kayıtlı 20 öğrenciden 10’unun derse gelmediği görülmüştür (Araştırmacı Günlüğü, 07.02.2017, s. 29). Bunun yanında ara sınav haftası da resmi olarak bu 14 haftanın içinde yer almaktadır. Dolayısıyla bir öğretim döneminde fiili olarak ortalama 12 hafta ders işlenebilmektedir. Bu nedenle uygulama öncesi süreçte 14 hafta olarak tasarlanan PDÖBD taslak programının 12 haftaya düşürülmesi planlanmıştır (14. Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi Toplantısı, 17.02.2017).

Haftaların sayısında azaltmaya gitmenin bir başka gerekçesi ise bazı haftaların ayrı birer ders olarak işlenmesinin işlevsel olmayacağıdır. Uygulama öncesi süreçte taslak programda 4. Hafta olarak yer alan “Öz-Bakım Konusunda Öz-Farkındalık” konusunda araştırmacı henüz tasarlama sürecinde bazı tereddütler yaşamıştır. Öz-farkındalık konusu psikolojik danışmanlar için ortaya konulan öz-bakım stratejileri arasında çok büyük bir öneme sahiptir (Malinowski, 2014; Norcross ve Guy, 2007; Skovholt, Grier ve Hanson, 2001). Bu nedenle araştırmacı tarafından PDÖBD’nin içerisinde mutlaka yer verilmesi gerektiği düşünülmüştür. Bu nedenle araştırmacı tarafından ayrı bir hafta olarak tasarlanmış ve komitenin görüşlerine sunulmuştur. Komitede de öz-farkındalık konusunun PDÖBD içerisinde mutlaka yer alması gerektiği konusunda görüş birliğine varılmıştır (7. Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi Toplantısı, 23.06.2016). Uygulama sürecine gelindiğinde geçerlik ve güvenirlik komitesinde araştırmacı aslında öz-farkındalığın bütün öz-bakım alanları içerisinde yer aldığını, bu nedenle ayrı bir hafta

96

olarak değerlendirmek yerine tüm programın içerisinde yer almasının daha işlevsel olacağını belirtmiştir. Komitede öz-farkındalık konusunun ayrı bir hafta olarak yer almasının işlevsel olmadığı gerekçesiyle programdan çıkarılmasına karar verilmiştir (15.

Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi Toplantısı, 24.02.2017).

PDÖBD taslak programında yer alan öz-farkındalıkla ilgili haftanın yanında bazı derslerin birleştirilmesi ihtiyacı ortaya çıktığı için de haftaların sayısında değişiklik gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamdaki ilk değişiklik taslak programda arka arkaya tasarlanan “Psikolojik Danışmanların Psikolojik Sağlığı: İyilik Hali, Tükenmişlik, Dolaylı Travma” ile “Psikolojik Sağlık ve Öz-Bakım İlişkisi: Öz-Bakımın Tanımlanması, Öz-Bakım Türleri” isimli iki haftanın birleştirilmesiyle gerçekleştirilmiştir. Bu iki dersin merkezinde yer alan ortak amaç öğrencilerin öz-bakımları ile ilgilenmelerinin önemini keşfetmeleri olduğu için bu iki dersin tek bir haftada arka arkaya işlenmesinin daha işlevsel olacağına karar verilmiştir (14. Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi Toplantısı, 17.02.2017). Dersten sonra bu kararın isabetli bir karar olduğu görülmüştür. Çünkü öğrencilerin öz-bakımın bir ihtiyaç olduğunun farkına vardıkları ve öz-bakımları ile ilgilenme konusunda motivasyonlarının arttığı dikkati çekmiştir (Araştırmacı Günlüğü, 21.02.2017, s. 35).

Bir başka birleştirme işlemi taslak programda üç ayrı hafta olarak tasarlanan profesyonel bakım haftalarında gerçekleştirilmiştir. Taslak programda profesyonel öz-bakımın ilk iki haftası olan “Profesyonel Öz-Bakım: Başarı ve Doyumun Ölçüsü, Psikolojik Danışma ile İlgili İnançları Gözden Geçirme” ve “Profesyonel Öz-Bakım:

Empati Dengesi ve Profesyonel İlişkide Sınırlar Oluşturma” başlıklı haftalar içeriklerinin yoğun olduğu düşünülerek iki ayrı hafta olarak tasarlanmıştır. Ancak uygulama sürecine gelindiğinde iki haftanın birbirlerini tamamlayan ve örtüşen özellikleri nedeniyle iki ayrı hafta yerine tek bir hafta olarak işlenmesinin daha işlevsel olacağı düşünülmüştür (Araştırmacı Günlüğü, 04.04.2017, s. 50). Dolayısıyla bu iki ders “Profesyonel Öz-Bakım I: Profesyonel İlişkide Başarı ve Doyumun Ölçüsü; Empati Dengesi ve Sınırlar Oluşturma” başlığıyla birleştirilmiştir (20. Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi Toplantısı, 31.03.2017).

PDÖBD taslak programında hafta sayılarında birleştirme nedeniyle azaltmaya gidilmesinin yanında derslerden birisini ikiye ayırma ihtiyacıyla birlikte bir artış da meydana gelmiştir. Taslak programda son hafta olarak tasarlanan “Yaşamda Denge ve Veda: İhtiyaçlar Arasında Denge ve Zaman Yönetimi Becerileri” başlıklı haftasında

97

“yaşamda denge” konusunun başlı başına yoğun bir hafta olduğu ve “veda” konusunun da tüm ders sürecinin baştan sona değerlendirmesini içereceği için çok zaman alacağı düşünülmüştür. Dolayısıyla bu dersin ayrı iki hafta olarak yeniden tasarlanması gerekli görülmüştür (21. Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi Toplantısı, 07.04.2017). Buna paralel olarak bu hafta araştırmacı tarafından iki ayrı hafta olarak tasarlanarak geçerlik ve güvenirlik komitesinin onayına sunulmuştur. Bu kapsamda programda “Yaşamda Denge:

Yaşam Alanları Arasında Denge Sağlama, Zaman Yönetimi” (23. Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi Toplantısı, 19.04.2017) ile “Genel Değerlendirme” başlıklı iki ayrı hafta oluşturulmuştur (24. Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi Toplantısı, 28.04.2017).

Uygulama sürecine gelindiğinde taslak programda yer alan haftaların sayısının yanında sıralanışında da bazı değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Taslak programda haftaların hangi sırayla işleneceği konusunda göz önünde bulundurulan program geliştirme ilkelerinden ardışıklık ilkesi, uygulama sürecine gelindiğinde fiziksel öz-bakım haftasının sırasında değişiklik yapılmasında da etkili olmuştur. PDÖBD’nin amaçları ve taslak programı, uygulama sürecine gelindiğinde tekrar incelenmiş ve öz-bakım alanlarını oluşturan diğer tüm haftaların bilişsel-duygusal öz-öz-bakımın üzerine inşa edilmesi gerektiğine karar verilmiştir. Çünkü psikolojik danışman adaylarının fiziksel, ilişkisel, manevi, profesyonel ve yaşamda denge öz-bakım alanlarının tamamında işlevsel olan ve olmayan düşünce ve davranışlarını iyilik hallerine katkısı açısından sorgulaması ve gerektiğinde her ikisinde de değişikliğe gitmek için çabalaması, PDÖBD’nin özünde yer almaktadır. Bu kapsamda öğrencilerin öncelikle düşünce, davranış, duygu ve bedensel tepkiler arasındaki ilişkiyi keşfetmeleri gerekmektedir. Bu nedenle taslak programda bilişsel-duygusal öz-bakım haftalarından önce yer alan fiziksel öz-bakım haftası, ardışıklığı sağlamak ve bütünlüğü bozmamak için “Yaşamda Denge” haftasından önceki haftaya yerleştirilmiştir (15. Geçerlik ve Güvenirlik Komitesi Toplantısı, 24.02.2017).

Sonuç olarak uygulama süreci tamamlanana kadar uygulamadaki somut koşullar ve ders içerikleri nedeniyle PDÖBD’nin tüm tasarlanma sürecinde olduğu gibi haftalara ayrılışı ve sıralanışında da değişiklikler gerçekleştirilmiştir. Bu süreç sonunda ulaşılan 12 haftalık PDÖBD’nin haftalık konu başlıkları Tablo 4.2.’de görülmektedir.

98

Tablo 4.2. Uygulama sürecinin sonunda elde edilen 12 haftalık PDÖBD

Ders No Haftanın Konusu

1 Psikolojik Danışmanlık Mesleğinin Doğası ve Stres

2 Psikolojik Danışmanlarda İyilik Hali ile Tükenmişlik ve Dolaylı Travma: Stresin Etkilerine Karşı Öz-Bakımın Aracılık Rolü

3 Bilişsel-Duygusal Öz-Bakım I: Davranışların Duyguları Yönlendirme Gücü, Hayatımıza Yön Veren Davranışlarımız Ne Kadar İşlevsel?

4 Bilişsel-Duygusal Öz-Bakım II: Düşüncelerin Duyguları Yönlendirme Gücü, İç Sesin Genelde Yapıcı mı Yoksa Yıkıcı mı?

5 Bilişsel-Duygusal Öz-Bakım III: Olup Bitenin Şimdi ve Burada Farkında Olarak Yaşama 6 Manevi Öz-Bakım: Yaşamın Anlamı ve Yaşam Doyumu

7 İlişkisel Öz-Bakım: Yakın İlişkilerin ve Sosyal Destek Ağının Önemi

8 Profesyonel Öz-Bakım I: Profesyonel İlişkide Başarı ve Doyumun Ölçüsü; Empati Dengesi ve Sınırlar Oluşturma

9 Profesyonel Öz-Bakım II: Kişisel ve Profesyonel Gelişimi Sürdürme Konusunda Aktif Çaba Harcama, Profesyonel Destek Alma, Destekleyici Bir İş Ortamı Oluşturma

10 Fiziksel Öz-Bakım: Beslenme Alışkanlığı, Uyku Düzeni, Egzersiz, Düzenli Doktor Kontrolü 11 Yaşamda Denge: Yaşam Alanları Arasında Denge Sağlama, Zaman Yönetimi

12 Genel değerlendirme ve Veda