Seçim dönemlerinde gerek yerel gerekse merkezi seçimlerde belediye ba kan ve milletvekillikleri dahil meclis üyeliklerinin belirlenmesinde demokrasi uygulan yor mu? Yoksa belirli grup veya ki iler mi etkin oluyor genel sorgusu etraf nda görü meler yürütülmü tür. Görü mecilerimizden Seyit Mehmet Bu a adaylar n kendilerini tespit eden ki iye kar kendisini sorumlu gördü ü için ona göre davranmak zorunda oldu unu ifade ederken Konya’da tak m gücünün olmad ifade etmektedir: “Konya kendi dü üncesi yap ndaki insanlar kendi gibi olanlar ba ar hale getirebilmeli. Kendisine tak m olacak kendini destekleyecek insanlarla alt doldurma gibi bir arzu var yani u elemanla kendimi tamamlayabilirim yok. Bu eleman bana hizmet eder unsuru var. imdi tak m olabilme eyi yok. Bunun olu abilmesi için her görü ten insanlar n bir araya gelmesi baz kriterlerin
belirlenmesi laz m. Bu kriterleri belirleyemedi in zaman sizin istedi iniz kriterdeki insanlar n yar kazanan insanlar de il, Ankara’n n tespit ettikleri burada aday oluyor. Dolay yla aday olan kim kendisini listeye koymu sa kendisini ona kar sorumlu görüyor. Halkm onu listeye koyuyor? Hay r, Ankara koyuyor. Dolay yla o ki i tekrar seçilebilmek için kendisini o listeye koyana göre tav r al yor, hareket geli tiriyor.”
Mustafa Güçlü adaylar n tespitinin partilerin genel merkezlerince yap ld
belirtmekle birlikte genel ba kanlar n as l belirleyici güç olduklar ifade
etmektedir: “Bizde milletvekillerini belirleyen genel merkezdir yani genel ba kand r…Bir kere art k demokrasiyi unutacaks n. Demokrasi kelimesini dillerinden dü ürmezler, uygulamada ise kesinlikle demokrasi diye bir ey yok, tamamen o partiye hakim olan gurubun belirlemesidir. Ahbap dost, ahbap çavu ili kisi içerisinde tamamen onlar belirler.”
Aday tespit çal malar nda sivil toplum örgütlerinin tesiri konusunda Konya Sanayi Odas Ba kan Tahir Büyükhelvac gil, STK’lar n aday tespit çal malar nda
çok etkin olamad ifade etmektedir: [Soru: Belediye ba kanlar veya meclis
üyelerinin belirlenmesinde odalar n söz sahibi olamamas hakk nda neler dü ünüyorsunuz?] “Bu konuda aç kças sadece bir ilçe ba kan bu konuda bizden görü ald onun d nda hiçbir kimse gelip bizden görü sormad . Asl nda bunlar yanl uygulamalar, ben çal kan insan n sözünü savunur ve onun arkas nda duran ki i ben olurum. O ki i i inin ehli ve liyakatli birisiyse o ekilde teklif edilir, yanl bir ki iyse sende yanl n demektir. nsanlar n kendi vekillerini kendilerinin seçmesi gerekiyor. Genel ba kan milletvekilini seçti i zaman ülkede bir yere gitmeyecektir
demektir…Belediye ba kanlar , meclis üyelerini siyaset kendi içerisinde bu
isimleri belirliyor. Partiler kendi arkada lar kendileri belirliyor.”
Lütfü Yalman Saadet Partisi te kilatlar nda aday tespiti konusunda bir sorun
olmad ifade ediyor: “…Ço unlukla di er siyasi partilerde imdi MHP aday
belirledi Faruk Bal’ istiyor te kilatlar birinci s rada? Asla. Ömer zgi’yi mi istiyor? Asla. Burada Mustafa Kalayc diye birisini tan mazd bile te kilatlar ama
yukar dan liste yap ld geldi. Ayn ekilde CHP’de de buna benzer yakla mlar
Konya’da var. DYP’de de var. Onun için adaylar demokratik olarak belirlenmiyor diyorum. Bizde en az ndan bizim partimizde ben milletvekili oldu umdan 1995’ten
bu yana sürekli te kilat yoklamalar , kamuoyu yoklamalar dikkate al narak liste belirlendi. Bizim listemizi genel merkez belirlemedi hiçbir zaman. Fakat kamuoyuna bir baksan öyle bir yakla m var, Saadet Partisi’nde Erbakan ne derse o olur listeleri o yapar. Hay r, listeleri Erbakan Hoca 1995’ten bu tarafa sadece onaylad , te kilatlar belirledi burada listeleri.”
ki dönem Konya’da Büyük ehir Belediye Ba kanl yapan ve Ak Parti Konya Milletvekili olarak mecliste bir dönem bulunan Halil Ürün ise siyaset ve adayl k sürecini önemli bir halkla ili kiler faaliyeti olarak görmekte ve bu alanda ba ar olabilmek için parti üst yönetiminde bulunan ki iler ile sa lanacak diyalogun önemine temas ediyor: “…Halk size oy vererek sizi seçecektir ama sizi o vasata götürecek olanda sonuçta o siyaset kurumunun ba nda olan ki ilerdir. Bunlar genel ba kan, yönetim kurulu üyeleri, il ba kanlar vesaire bunlar olmadan da olmuyor.” [Soru: Neden ikinci dönem milletvekili olamad z?] Bir olay ya ad m biliyorsunuz, bas na yans yan e imle ilgili. Bunu bahane gösterdiler. Gerçek sebep bu muydu? Tabii asl nda o bahane gösterilmemeli idi ama bizim sesimiz solu umuz fazla
kmad için maddi gücümüz olmad için benim mal varl m yönetim kurulu
üyeli imdeki mal varl n ayn r. Kimseye hesap verecek halde de ilim. Daha
do rusu herkese hesap verecek haldeyim o kadar rahat m…Siyasette para çok önemli tabii en önemli eylerden birisi para. Her tarafta önemli, Konya’da da yani gücünüzü paradan al yorlar. Paras olan da kolay harcayam yorlar, arka plana atam yorlar. Ama para yoksa sen kenara çekil diyebiliyorlar.”
Halil Ürün’ün üçüncü kez Belediye ba kanl na aday gösterilmeyip yerine
Mustafa Özkafa’n n gösterildi i 1999 yerel seçimi ile ilgili Ali Güneri bir enstantaneyi anlat yor. Güneri, kendisinin Allah için çal n Erbakan taraf ndan bilindi ini, kendisinin aday tespitinde Erbakan taraf ndan desteklendi ini söylüyor: “Bir ara Halil Ürün'ü belediye ba kan yapmad k, yak nlar toplu olarak Erbakan’ n yan na gittiler. O’da dedi ki, otuz be senedir Konya'n n i ine kar yorum onu Ali Güneri yap yor, ondanda çok memnunum bir ikayetiniz varsa gidin onunla görü ün
dedi. Neden? Çünkü benim Allah için çal biliyor. [Soru: Saadet Partisi
adaylar belirlerken sizden görü al yorlar m ?] Ben sözü geçen ki iyken bile bu leri tamamen te kilata b rak rd m onlar bana ismi gönderirdi. Bende onu genel merkeze kabul ettirmeye çal rd m. Benim elimden giderse, genel merkez öyle bir
bakard Ali Bey bunu sarraf terazisinde tartm r, bunun için vakit kaybetmeyelim koyun aynen derler ve koyarlard .”
Ahmet Sorgun, aday tespitleri konusunda u ekilde konu maktad r: “…Konyal lar çok fazla öne ç kmay sevmez, bugünkü tabloda aç kças bunun bir
göstergesidir…Bugün ki i önemli de il ama Meram Belediye Ba kan n
de tirilmesi [Refik Tuzcuo lu’nun tekrar aday gösterilmemesi] halk n burada
aç kças tepkisidir. Ba ka denklemlerle birlikte yani yerel siyasi iradenin, ilçe te kilatlar n etkileri vard r ama bu halk n bir tepkisidir. Bir k m kanaat önderleri, hizmet gruplar çal ma gruplar n veya milletvekillerinin gerek aday adaylar n gerekse adaylar n belirlenmesinde ve öne ç kar lmas nda katk lar olabiliyor. Birde bunun yan nda ki inin kendi müktesebat yani bunlar n hepsinin karmas ortalamay
kar r”
Sanayi ve ticaret alan nda Konya’da önde gelen bir ba ka görü mecimiz adaylar n tespitinde ili kilerin önemli oldu unu belirtirken öyle konu uyor: “Ben milletvekili adayl sürecince Ak Parti l Ba kan [Faruk Dügen’i kastediyor] ile
17’den sonra görü tüm. l Ba kan bana milletvekili adaylar n aday adaylar
aras ndan kimler olabilece ini sordu, yani benden bir tahminde bulunmam istedi. Bende kendisine isim isim olabilecekleri söyledim. Bana dedi ki yapma yav, bunlar kesinlikle olamaz, bu sayd n ço u isim listeye giremeyecek dedi. Bende o zaman kendisine, iyi saat 17’den sonra görü elim dedim. Ve aynen benim dedi im gibi kt . Bunun sebebi udur ben bu ba lant lar bilen bir ki iyim. Bir milletvekilinin Ankara’da veya stanbul’da veya burada kimlerle ba lant , kimlerle görü üyor, kimlerle dirsek temas nda ben bunlar biliyorum. O yüzden benim tahminlerim do ru
km r.”
Ahmet Köseo lu, Konya’n n sa görüntüsünden kaynaklanan bir yap ile
farkl görü ve dü ünceye sahip insanlar aray p bulmaya gerek duymad için
tan mad bilmedi i ki iler üzerinde çal lmad ve dost ahbap ili kisi içerisinde adaylar n tespit edildi ini belirtmekle birlikte kendi adayl k dönemi ile ilgili ya ad temayül yoklamas nda ba ndan geçen bir hat ray nakletmektedir: “Burada sivil
toplum kurulu lar n böyle birazda cemaat yap lar n ve dini cemaat i lev
gören…gruplar aç ndan bu listelere müdahillikleri söz konusu gibi alg lamak
son 20 y ld r,…iktidar partileri Konya gibi yerleri çözdükleri için listeleri kendileri yap yor. Yani sivil toplum kurulu lar na ve cemaatlere fazla kulak vermiyorlar. Bunun temel sebeplerinden birkaç tanesinden biride, sa ve sa n sa na gönül verenler yo unlukta oldu u içindir. Aday konusunda gerek partinin il merkezi gerekse genel merkezi çok rahat hareket ediyorlar. De ilse Konya’da parçal bir demografik yap olsa ve sürekli bir de kenlik göstermi olsa ve sivil toplum kurulu lar kendi varl klar kabul ettirmi olsa müthi bir al veri in olaca
kanaatindeyim”. [Soru: AKP’den aday adayl z olmu tu. Oradan de erlendirecek
olursan z aday olman n kriterleri nelerdir ve bu kriterler nelerdi de siz seçilemediniz?] “…ki iler hemen yan ba nda gördükleri ile amel ediyorlar gibi geliyor. Bilmedikleri ve tan mad klar adam onlar aç ndan yakla lmamas gereken adamlard r. Bu çok sa kl bir seçimi ortaya ç kartm yor böyle olunca. Tamam yanl de il seçilenlerin ama daha sa kl daha evrensel kriterlerle bunlar seçilebilir diye dü ünüyorum.”
Genel merkez ve belirli güç odaklar n aday tespitlerinde etkin oldu unun alt çizen bir di er görü meci Nurettin K ç, Konya veya farkl bir ehir olsun aday tespitlerinin bu çerçevede yürüdü ü görü ündedir. K ç kendi adayl k sürecinde ya ad klar da aktarmaktad r: “Siyasi partilerde merkeziyetçi bir üslup hakim. Konya'n n milletvekilleri veya belediye ba kanlar tespit edilirken halk n büyük ço unlu unun isti aresi ve mü averesi sonucu tespit edilmiyor. Bu Elaz 'da da, Konya'da da böyledir.”
Konya’da güçlü sivil toplum örgütlerinden olan ve görü me yap ld esnada
Müstakil Sanayici ve adamlar Derne i Ba kanl yürüten Selçuk Öztürk aday
tespit çal malar ndaki tutumlar aç klamaktad r: “Aday belirleme süreçlerinde siyasete bu kadar girme yani en az ndan bu dönem için Müsiad olarak çok müdahil olmak istemiyorum…Ahmet, Mehmet seçilmesi konusunda e er sivil toplum örgütü çok müdahil olmaya ba larsa bence gelecek için yap lacak icraatlar n etkisini azaltma faktörleri olacakt r. Çünkü siz a yerine b’yi talep ediyorsan z ve b olmuyor a oluyorsa bu size belli ölçüde mesafede koyacakt r, bunu siyasi partiler için de il bütün kurumlar için söylüyorum…Bundan önceki milletvekili seçimlerinde CHP
milletvekili aday adayl nda bir tanesi ikinci s rada aday oldu seçimlerde
müracaat yapt ktan sonra ilk toplant yap yor, kendisi il ba kan . l ba kanl rak p CHP’nin aday aday olmu tu; toplant da diyor ki arkada lar ben seçim çal malar na ç kaca m, ilk olarak Müsiad’ ziyarete gidece im. imdi Müsiad’a gitti imi duyarsan z imdi bu adama ne oluyor demeyin. Ben gerçekten onlar n sivil toplum örgütü oldu una inan yorum ve gerçekten bana destek olabileceklerine inan yorum. Buraya geldi görü tük. Bana öyle bir ey söyledi. Senden oy isteyecek de ilim sen beni, ben seni tan yorum. Ama benim birinci s rada ikinci s rada ç kmam için destek olman z gerekir e er ilk s ralarda ç karsam ve milletvekili olursam Konya’ya daha iyi hizmet ederim diye dü ünüyorum. Bunun için destek istemeye geldim. Ve çok makul ve mant kl idi. Bu yakla mda hiçbir yanl k yoktu.”
4.10.Yerli Konyal k ve Siyaset
Yerel siyasette insanlar n bulunduklar ehre aidiyetlerini gösteren önemli kavramlardan bir tanesidir “yerlilik”. Konya siyasetinde yerli Konyal olman n siyasette etkinlik düzeyi ara lmaya çal lm ve görü mecilerimize bu konudaki görü leri sorulmu tur. Mustafa Kabakc “yerli Konyal ” tabirini bir asalet ça
yapt ifade etmekle birlikte bunun statü kazanmak amaçl kullan lmas na kar oldu unu ifade etmektedir: “Yerli Konyal k çok konu ulur ama ne derece etkilidir
bu konuda emin de ilim. Konya bir milyon nüfusu a bir ehirdir ve bütün
Konyal lara ait bir ehirdir. Yerlilik bir asaleti ön plana getirmelidir. Asalet davran lar ile ispat edilecek bir durumdur…Yoksa asalet bir tak m söz ve imtiyazlar, statüler elde etmek için kullan lan bir ey ise bu çok ay p bir eydir.
nsanlar bir tak m statüler kazanmak için yerlili i, da , oval veya u
cemaati, bu cemaati kullanarak statü kazan yorlarsa bu o cemaat, ehir ve insanlar için büyük bir kay pt r.”
Nurettin K ç yerli Konyal k ifadesini “Konyac ” olmak tabiri ile izah etmekle birlikte bunun ayr mc k olarak baz durumlarda kar lan bir olgu oldu unu ifade etmektedir: “…selçuki bir yap ya sar p bir insan u ilçeli, bu illi diye yarg lamak ve d lamak gelecek aç ndan riskli ve tehlikelidir. Maalesef buda Konya’da vard r. Bu di er ehirlerde vard r tabi ama büyük ehirlerde olmamas gerekir. Memleketim Elaz küçük bir ehir olmas na ra men bu kadar yoktur”
Mustafa Arslan gerek belediye ba kanl gerekse milletvekilli i süreçlerinde yerli Konyal n önemli bir faktör oldu unu kabul etmektedir: “Belki kendime bile itiraf etmeden saklayarak uygulad m bir soruyu soruyorsunuz siz. Yerli Konyal
olmak illaki siyasetin formel ili kileri içerisinde olmak aç ndan de il ama
görülmeyen belirleyicilikler aç ndan önemli bir argümand r…Ama nüfuz edilmesi zor olan bir aland r yerli Konyal k alan .”
Lütfü Yalman yerli Konyal olman n siyasette önemli de ildir denilecek bir konu olmad görü ündedir: “Konya siyasetinde yerli olmak önemli midir sorusuna önemli de il diyemeyiz. Çünkü Konya’da Necati Çetinkaya’y DYP aday yapt inad na bize [Konya ehrini kastediyor] verdiler, Mehmet Gölhan’ aday yapt yine inad na bize verdiler ondan sonra eski Konya Valisi Ziyaeddin Akbulut’u yapt lar inad na bize verdiler, büyük tepki gösterdiler. Ama birde u var Konya’ya gelmi otuz y ll k Konyal olmu bütün i i gücü burada art k Konya’ya yerle mi insanlar var bunlarda k smen ha bunun asl Ankaral , Kayserili, Adanal diye konu ulur, ama bunlar n siyasetin içerisinde olmas çok önemli de il, ama çokta önemsiz de il demiyorum.”
Hüseyin Üzülmez, Konya’n n faydas na olacaksa illa yerli Konyal olunmas na
gerek olmad görü ündedir: “Yerli Konyal olman n önemli olmas gerekir ama
siyasette son noktaya gelindi inde Kemal Unak tan’ veya Kür at Tüzmen’i Konya’dan aday yapmak Konya’n n daha çok menfaatine gelir. Hizmet etme anlay na bak ld zaman yerli Konyal olmas iyidir ama istenilen seviyede olmas gerekir.”
Ali Güneri bir Yahudi veya bir Arap milletvekili olaca m dese ba z üstüne deriz derken yerli Konyal n kendi hareketleri için önemli bir faktör olmad
görü ündedir: “…bir Yahudi veya Arap milletvekili olacam dese ba z üstüne
deriz. Allah insanlar kabile kabile, grup grup olarak birbirleriyle karde olsunlar diye yaratt , yoksa birbirinize dü man olun harp edin diye de il.”