Ortağın Ölümü

2.4.2.3.1. Kollektif, Komandit Şirket ve Donatma İştirakinde Ortağın Ölümü

Kollektif şirkette ortağın ölmesi halinde mirasçılarla şirkete devam edilip edilemeyeceği mevzusu m. 253’te düzenlenmiştir.

Öncelikle kollektif şirket ortaklarından birinin ölümüyle mirasçıların onun yerine geçerek şirkete devam etmeyi kabul etmeleri halini değerlendirmek gerekirse, sağ kalan ortakların muvafakatinin alınması koşuluyla mirasçılara seçim hakkı tanınmıştır. Mirasçıların ortaklık sıfatını devam ettirme imkânıyla beraber ortaklıktan ayrı hareket etme imkânı da vardır. Mirasçıların şirkete devam etmeme kararıyla mirasçılar, ölen ortağın payını devralmayı kabul etmemiş ve şirket borçlarından sorumluluğu da reddetmiş olmaktadırlar. Şirkete devam eden mirasçıların, şirkete girme tarihinden önce meydan gelmiş olsalar dahi şirket borçlarından diğer ortaklarla müteselsilen ve tüm malvarlığı ile sorumluluğu devam ederken, ölen ortağın şirketle ilişkisini koparan mirasçılar açısından artık unvanın miras bırakanın adıyla kullanılmasına müdahale etme imkânları söz konusu olmayacağı ileri sürülen görüşlerdendir¹⁹⁶ (TTK m. 236, m. 253). Ancak doktrinde diğer görüşe göre, mirasçılardan en az birisinin miras bırakanın yerine geçerek şirkete devam kararı alması, unvanın olduğu gibi kalacağı sonucuna götürmemelidir. Çünkü şirkete devam etmeyen mirasçıların da unvanın aynen kalması konusunda muvafakatleri gerekir.

Unvanın aynen kalması için mirasçıların oybirliği ile hareket ederek yazılı muvafakat vermeleri veya ortaklığa devam etmeleri gerekmektedir¹⁹⁷.

195 Karayalçın, s. 387, Dipnot 44.

196 Bu görüşte ticaret unvanı miras bırakanın şirketteki payı ile ilişkilendirilmektedir. Boyacıoğlu, Unvanın Sürekliliği, s.81. Diğer görüşe göre, şirkete devan kararı alan ortakların unvanın aynen kalmasını zımnen kabul ettiği varsayılacak, şirkete devam etmeyen mirasçıların unvanın aynen kalması için yazılı muvafakatleri gerekecektir. Ülgen, Teoman, Helvacı vd, s. 328.

197 Ülgen, Teoman, Helvacı vd, s. 327.

82 Diğer bir seçenek ölen kollektif şirket ortağının mirasçıları ile şirkete devam edilmesidir. Şirketin, ölen ortağın mirasçılarıyla diğer ortaklar arasında kollektif şirket olarak devam edeceği hakkında şirket sözleşmesinde hüküm varsa, mirasçılar kollektif sıfatıyla şirkete devam edip etmemekte serbesttirler. Mirasçıların şirkete devam etmeyi istemeleri halinde diğer ortakların bunu kabul etme mecburiyeti vardır (TTK m. 253/2). Ancak şirkete devam etmek isteyen mirasçı kollektif sıfatıyla devam etmek istemiyorsa, ölen ortağın payından kendisine düşen tutar ile komanditer olarak şirkete kabul edilmesini önerebilir. Diğer ortaklar bu öneriyi kabul etmek zorunda değildir. Mirasçıların şirkete kollektif ortak veya komanditer olarak girip girmeyeceklerini ortağın ölüm tarihinden itibaren üç ay içinde şirkete bildirme mecburiyeti vardır (TTK m. 253/2). Durumun şirkete ihbarına kadar, mirasçılar şirkette komanditer olarak kalmış sayılırlar. Bu süre içinde ihbarda bulunmamış olan mirasçılar, sürenin sona ermesinden itibaren kollektif ortak sıfatını alırlar. Bu ihtimaller dahilinde de unvanda adı bulunan ölen ortağın ad ve soyadı unvanda korunabilir.

Ölen kollektif şirket ortağının yerine mirasçıların tamamı kollektif şirket ortağı olarak girmek istemeleri ve bu hususun diğer ortaklarca kabul edilmesi halinde veya ölüm tarihinden itibaren 3 aylık sürenin hiçbir bildirim yapılmadan geçirilmesi halinde mirasçılar şirkete kollektif şirket ortağı olarak gireceklerinden ticaret unvanı aynen kullanılacaktır (TTK m. 253/2).

Kollektif şirket ortakları arasındaki değişiklikler, komandit şirket ortakları arasındaki değişiklere kıyasen uygulanacaktır (TTK m. 328). Bu nedenle kollektif şirket ortaklarından birinin ölümü halinde mirasçıların durumu, hakları ve unvanın alacağı şekil konusunda yaptığımız açıklamalar komandit şirket ortağının ölümü halinde de geçerli olacaktır. Özellikle değinilmesi gereken bir konu, ölen ortağın şirketteki tek komandite ortak olmasıdır. Bu durumda şirketin devam etmesi için mirasçılardan yalnızca bir tanesi komandite, diğerleri komanditer ortak olarak şirkete devam etmeli ya da hepsi komanditer olarak girip mevcut ortaklardan biri veya şirkete yeni alınan ortaklardan biri komandite olmalıdır¹⁹⁸. Ancak böyle bir ihtimalde

198 Boyacıoğlu, Unvanın Sürekliliği, s. 81.

83 unvanın varlığı devam edebilecektir. Çünkü en az bir komandite ortağın şirketin devamını sağlaması, ölen ortağın ad ve soyadının unvanda muhafazasıyla doğrudan bağlantılıdır¹⁹⁹.

Komandit şirkette komanditer ortağın ad ve soyadı unvanda bulunamaz (TTK m.42/2). Bu yasağın ihlali halinde, adı şirketin unvanında bulunan komanditer, üçüncü kişilere karşı komandite ortak gibi sorumlu sayılmaktadır (TTK m. 320). Adı unvanda bulunan komanditer ortağın ölümü halinde de mirasçılar şirket borçlarından dolayı komandit ortak gibi sınırsız sorumlu olmaya devam edecektir²⁰⁰.

Donatma iştirakinde müşterek donatanların ölümü veya değişmesi halinde genel olarak iştirak devam etmektedir (TTK m. 1078, 1085). Ölüm halinde mirasçılar, miras taksim edilene kadar miras ortaklığı nedeniyle, mirasın taksiminden sonra ise donatma iştirakine katılmayı kabul etmeleriyle, ölen müşterek donatanın yerine geçerler. Donatma iştirakine devam etmek isteyen tek bir mirasçının varlığında dahi donatma iştiraki devam edeceğinden, unvan da kendisini muhafaza etmiş olacaktır. Kollektif şirkette olduğu gibi burada da müşterek donatan olarak devam etmek istemeyen, iştirakle bağlantısı kalmamış mirasçıların ticaret unvanıyla ilgili karar vermesi hakkaniyete uygun düşmeyeceği doktrinde ileri sürülen görüşlerdendir²⁰¹.

Mirasçıların kollektif, komandit şirketle ve donatma iştirakiyle devam edebilmesi ve unvanın muhafaza edilebilmesi mirasın reddedilmemesine bağlıdır.

Aksi takdirde reddeden mirasçının miras bırakanın adını içeren unvan için söz hakkı olmadığı doktrinde ileri sürülmektedir²⁰².

Ölen ortağın tek mirasçısının olması halinde, unvanın bu durumdan nasıl etkileneceği açıklığa kavuşturulmalıdır. Ticaret unvanında adı geçen miras bırakanın tek mirasçısı şirkete girmeyi kabul ederse sıkıntı olmayacak ve unvan devam edecektir. Mirasçı şirkete girmeyi reddederse, unvanda miras bırakanın adının yer

199 Boyacıoğlu, Unvanın Sürekliliği, s. 81.

200 Boyacıoğlu, Unvanın Sürekliliği, s. 82.

201 Boyacıoğlu, Unvanın Sürekliliği, s. 82; karşı görüş, Ülgen, Teoman, Helvacı vd, s. 328.

202 Bilgişin, s. 189.

84 alabilmesi ancak mirasçının muvafakatiyle mümkün olabilecektir²⁰³. Tek mirasçının kaldığı bir durumda, şirket şahıs şirketi olarak devam etiği sürece sorumluluğu sınırlanmayan ortak bulunacağından unvan bu durumdan etkilenmeyecektir. Ancak iki ortağın kurduğu ve her iki ortağın isminin de unvanda yer aldığı bir komandit şirkette, ortaklardan biri ölür ve tek mirasçı da komanditer ortak olarak şirkette devam kararı alırsa şirkette sağ kalan ortak dışında komandite ortak bulunmadığından, mirasçının rızasına rağmen ölen komandite ortağın ismi unvandan çıkarılmalı ve unvan değiştirilmelidir. Aksi takdirde unvan yanıltıcı bilgiler içerir hale gelmiş olacaktır²⁰⁴.

Yukarıdaki açıklamalar doğrultunda, TTK m. 47/2’de mirasçıların miras bırakanın yerine geçmeleri ibaresinin, mirasçıların tamamı için değil en az birisinin miras bırakanın yerine geçmesi halinde geçerli olacağı ve ortaklığa devam etmeyen mirasçıların unvan için söz söyleme hakkı bulunmayacağı ileri sürülse de ortaklığa devam etmeyen mirasçıların da unvanla ilgili muvafakatleri gerekmektedir. “Şirkete girmemekle beraber bu hususta izinlerini yazılı şekilde bildirirlerse” açıklaması ise hiçbir mirasçının devam kararı almaması sonucuna yönelmektedir. Ölen ortağın adının unvanda yer alması için şirkete girmeyen tüm mirasçıların muvafakati gerekecektir²⁰⁵. Muvafakat beyanı yazılı olarak sunulmalıdır (TTK m. 47/2).

2.4.2.3.2. Limited, Anonim Şirket ve Kooperatiflerde Ortağın Ölümü Adı limited, anonim veya kollektif şirket firmasında bulunan ortağın ölümü halinde, şirketin unvanının aynı şekilde muhafaza edilebileceği hakkında açık hüküm kanunda yer almamaktadır. Bu şirketler için unvanda adın kullanılması ihtiyari mahiyettedir, ihtiyari ektir. Donatma iştiraki, kollektif, komandit şirket için kanunda öngörülen hükmün kıyasen burada da geçerli olacağını kabul eden görüşler mevcuttur²⁰⁶. Ancak hükümlerin kıyasen uygulanmasını hakkaniyete uygun bulmayan görüşler de vardır²⁰⁷. Kollektif şirkete ilişkin hükümlerin kıyasen uygulamasını doğru bulmayan görüşte, kanunda miras bırakanın adının unvanda

203 Ülgen, Teoman, Helvacı vd, s. 327.

204 Boyacıoğlu, Unvanın Sürekliliği, s. 83.

205 Ülgen, Teoman, Helvacı vd, s. 328.

206 Karayalçın, s. 386.

207 Boyacıoğlu, Unvanın Sürekliliği, s. 83.

85 kalmasına yönelik bir mecburiyet olmaması temel gerekçe olarak öne sürülmektedir²⁰⁸.

Genel olarak ifade etmek gerekirse mirasçılardan biri veya birkaçı yahut tamamı şirket ile ilişkilerini devam ettirirlerse unvan olduğu gibi kalabilecektir.

Ancak mirasçıların tamamı şirkete girmeme yönünde karar almışlarsa, unvanın aynen muhafazasına muvafakatlerinin olmadığını belirli bir süre içinde bildirmek zorundadırlar. Şirkete böyle bir bildirimin yapılmaması halinde ise unvanın aynen kullanılmaya devam edileceği kabul edilmelidir. Şirketin piyasaya açılan penceresi olan unvanla ilgili olarak mirasçılar, muvafakatlerini bildirmedikleri takdirde unvanın aynen kullanılmasını kabul etmiş sayılmalıdırlar²⁰⁹.

Diğer mevzu miras bırakanın ad ve soyadının unvana sonradan dahil edilip edilmeyeceği meselesidir. Adın unvana girebilmesi için böyle bir talebin ileri sürüldüğü tarihte şirket ile miras bırakan arasında bir ilişki mevcut olmalıdır.

Unvanın kullanılmaya başlandığı anda mutlak anlamda gerçeklik ilkesi aranmaktadır²¹⁰. Ayrıca limited, anonim şirket ve kooperatiflerde gerçek kişi ad ve soyadının unvanda yer alması ihtiyari mahiyettedir ve yer aldığı takdirde şirketin nevini gösteren ibareler kısaltılmadan yazılacaktır, dışarıdan bakıldığında yanlış anlaşılmalara neden olacak algıların önüne geçilecektir. Sonuç olarak, miras bırakanın adı unvana işlendiği tarihte şirketle miras bırakan arasında bir irtibatın olması yeterlidir ve bu irtibatın ölüm gibi nedenlerle zedelenmesi yanlış anlaşılmalara neden olacak mahiyette değildir.