129an oluşan utançtan dolayı kendilerini ifade edememe durumunu yaşıyor

olabilirler.

“Anlaşmazlık yaşayan öğrenciler empati kurarken ne tür zorluklar ya- şıyorlar?” sorusuna erkek arabulucu öğrenciler ağırlıklı olarak “zorluk yaşamadıkları” yönünde bir cevap verirken kız arabulucu öğrenciler ise “empati kuramıyorlar” olarak belirtmişlerdir. Empati becerisi kolay ka- zanılan bir beceri değildir. Sosyalleşme sürecinde ve özellikle ailede em- pati kurmadan ve kendisi ile empati kurulmadan yetişen gencin aldığı arabuluculuk eğitimi sonrasında empatik olmasını beklemek zordur. Ta- nımadıkları bir duygu ve davranışın içselleştirilmesi için zamana ihtiyaç olduğu değerlendirilebilir. Diğer taraftan empati davranışların karşı taraf üzerindeki etkisini görme ve anlamaya çalışmayı da içerdiği için bunu görmek ve yaşamak istememekte empati kurulmasının zorlaşmasına ne- den olabilir.

Erkek arabulucu öğrencilere göre anlaşmazlık yaşayan öğrenciler istek- lerini, gereksinimlerini ve nedenlerini belirtirken zorluk yaşamamaktadır- lar. Kız arabulucu öğrencilere göre ise, “isteklerini kabul zorluğu” yaşan- maktadır. Gerek kız gerekse erkek arabulucu öğrencilerin vurguladıkları ortak zorluk çatışma yaşayan tarafl arın birbirlerini “dinlememe”leridir. Dinlemek hem anlamak hem e çözüm üretebilmekte en temel davranışlar- dan biridir. Dinleme olmadığında karşı tarafın isteklerini, gereksinimlerini ve bunların nedenlerini anlamak imkansızlaştığı için çözüm üretebilmek- te zorlaşabilmektedir. Bunun nedeni, sosyalleşme sürecinde söyledikleri dinlenmeyen gencin kendisine yapılan ve mutlu olmadığı davranışı oto- matik olarak yapar konumda olması olabilir. Ayrıca dinlemek anlamaya çalışmanın ön adımıdır ve pasif olarak gerçekleşir. Dinleme sürecindeki pasifl iğin gençler tarafından güçsüzlük olarak tanımlanıyor olması, dinle- menin önündeki en büyük engellerden biri olarak değerlendirilebilir.

Gerek kız gerekse erkek arabulucu öğrenciler “Anlaşmazlık yaşayan öğrenciler her iki tarafın kazanacağı çözüm seçeneklerini üretirken ne tür zorluklar yaşıyorlar?” sorusuna cevap verirken önceliği “zorluk yaşama- dılar” olarak oluşturmuşlardır. Çatışan öğrencilerin çözüm seçeneği üre- tirken yaşadıkları deneyime ilişkin arabulucu öğrencilerin görüşlerinde de olduğu gibi öğrenciler ikinci yoğunlukta “sıklıkla kendi yararlarına çözüm seçeneği üretme eğiliminde”olarak görünmektedirler. Bu yanıtlar “empati kurabilme” ile birlikte değerlendirildiğinde öğrencilerin adil çö- züm üretebilme düzeyleri ortaya çıkmaktadır. Birbirlerini doğru anlamak- sızın, soruna birbirlerinin penceresinden bakmaksızın, ötekinin zararını ve acısını görmeksizin adil, yapıcı ve barışçıl çözüm üretilmesi de güçtür. Doğaldır ki empati kuramayan ve kurmaya karşıda direnç gösteren bu öğ-

130

rencilerin birbirlerinin yararına adil çözüm seçenekleri üretmelerinin ne kadar gerçekçi olabileceği de değerlendirilmesi gereken önemli bir konu olarak tanımlanmalıdır.

Kişilerarası anlaşmazlık çözme becerileri öğrenilebilir, geliştirilebilir ve uygulanabilir becerilerdir. Bu becerilerin oluşturulması yada geliştiril- mesi sürecini destekleyen akran-arabuluculuk tekniği teorik bilginin pra- tikte kullanılabilirliğini göstermesi açısından uygulamada kullanan kişi- lere önemli katkılar sağlamaktadır. Akran arabuluculuk kişilere sorunu yaratabiliyorsan çözümü de başarabilirsin mesajını vermektedir. Böylece, bir yetişkinin yaratacağı ve içselleştirilmesi çoğu zaman imkansız olan çözümler yerini giderek artan sayıda sorunun tarafı olan kişilerin kendi çözümlerini oluşturabilmelerine bırakmaktadır. Bu da kişisel anlamda öğ- renilmiş güçlülük demektir. Akran arabuluculuk uygulaması kişisel far- kındalığı artırıcı ve yapabileceklerimizi geliştirici özelliklere sahiptir.

Buna ek olarak, araştırma örneklemini oluşturan arabulucu öğrenciler istisnaları olmakla birlikte ağırlıklı olarak okul ve öğrencilik yaşamlarında öğretmenleredaha sık güçlük çıkaran, yıkıcı davranışları daha sık göste- ren ve bu özelliklerinden dolayı okul yönetimlerinin ve öğretmenlerinin- rahatsız olduğunu dile getirdiği öğrencilerdir. Bu öğrencilerin kolaylıkla başarabildikleri ortak eylem noktaları arkadaşlarını örgütleyebilmeleri ve bir amaç etrafında toparlayabilmeleri ve genellikle grup liderliği göstere- bilmeleridir. Ancak bu özellikler okulda ağırlıklı olarak kişiler arası anlaş- mazlıkların ve çatışmanın yaratılması ve sürdürülmesi için kullanılırken, akran-arabuluculuk ile aynı özellikler zamanla pozitif bir içeriğe bürün- müştür. Çatışarak ve şiddet kullanarak sorun çözmeye çalışan bu öğrenci- ler, arabuluculuk eğitimi ve uygulamaları ile uzlaşarak ve uzlaştırarak çö- züme ulaşılabileceğini ve sorunun tarafı olunabileceği gibi çözümün tarafı da olunabileceğini öğrenmiş ve uygulamaya başlamışlardır. Bir diğer ifa- de ile arabuluculuk öncelikle şiddetin tarafı olan öğrencileri zamanla uz- laşının ve barışın tarafı haline getirmekte ve en büyük değişim, dönüşüm arabulucu öğrencilerin davranışlarında yaşanmaktadır. Yaşam becerisi olarak kazanılan ve dönüştürülen olumlu, yapıcı ve barışçıl sorun çözme becerileri, sadece okul içerisinde değil hayatın tüm noktalarında öğrenci- lerle beraber taşınan, kullanılan ve aktarılan nitelikler haline gelmiştir.

131

KAYNAKÇA

Bell, K. S., Coleman, K. J., Anderson, A. & Whelan, P. J. (2000) “The Effectiveness of Peer Mediation in a low-ses Rural Elementary School” Psychology in the Schools,

37 (6), 505-516.

Bickmore, K. (2002)“Peer Mediation training and Program Implementation in Elementary Schools: Research Results” Confl ict Resolution Quarterly, 20 (2), 137- 160.

Burrell, A. N., Zirbel, S. C. & Allen, M. (2003)“Evaluating Peer Mediation Outcomes in Educational Settings: A Meta-Analytic Review”. Confl ict Resolution Quarterly, 21 (1), 7-26.

Cantrell, R. , Parks-Savage, A. & Rehfuss, M. (2007) “Reducing Levels of Elementary School Violence with Peer Mediation” Professional School Counseling, 10 (5), 475-481.

Çetin, C., Türnüklü, A. ve Turan, N. (2014) “Anlaşmazlıkların Çözümünde Akran Arabuluculuk Modelinin Dönüştürücü Etkileri: Arabulucu Öğrenciler Gözünden bir Değerlendirme” Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Dergisi, 16 (3), 383-411.

Johnson, D. W. & Johnson, R. (2001) “Peer Mediation in an Inner Elementary School” Urban Education, 36 (2), 165-178.

Johnson, D. W. & Johnson, R. T. (1996, d) “Peacemakers: Teaching Students to Resolve their Own and Schoolmates’ Confl icts” Focus on Exceptional Children,

28, (6), 11 (1), 1-12.

Johnson, D. W. Johnson, R. T. , Mitchell, J. , Cotton, B. , Harris, D., & Louison, S. (1996) “Effectiveness of Confl ict Managers in an Inner-city Elementary School”

Journal of Educational Research, 89 (5), 280-287.

Kaçmaz, T. ve Türnüklü, A. (2011)“Akran Arabulucuların Perspektifi nden Çatışan Öğrencilerin Arabuluculuk Sürecinde Yaşadığı Zorluklar” İlköğretim Online, 10(3), 798-811.

Karip, E. (1999) Çatışma Yönetimi, Ankara: Pegem Yayıncılık.

Messing, J. K. (1993) “Mediation: An Intervention Strategy for Counselors”

Journal of Counseling & Development, 72 (1), 67-73.

Miles, B. M. & Huberman, M. (1994) Qualitative Data Analysis: An Expanded

Sourcebook: Thousand Oaks, CA: Sage Publication, Inc.

Moriarty, A. & McDonald, S. (1991)“Theoretical Dimensions of School-Based Mediation” Social Work in Education, 13 (3), 176-185.

Smith, S. W. , Daunic, A. P. , Miller, M. D. & Robinson, T. R. (2002) “Confl ict Resolution and Peer Mediation in Middle Schools: Extending the Process and Outcome Knowledge Base” Journal of Social Psychology, 142 (5), 567-586. Şahin, G. H. (2008)Arabuluculuk Ankara: Mentis Yayınları.

Thompson, S. M. (1996) “Peer Mediation: A Peaceful Solution” School Counselor, 44

132

Türk, F. ve Türnüklü, A. (2013)“Akran Arabuluculuk Eğitiminin Lise Öğrencilerinin Çatışmaları Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi” Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Sosyal

Bilimler Enstitüsü, Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (5), 55-68.

Türnüklü, A. , Kacmaz, T. , Turk, F. , Zengin, F. , Kalender, A. ve Sevkin, B. (2009) “Helping Students Resolve Their Confl icts through Confl ict Resolution and Peer Mediation Training Confl icts” Procedia Social and Behavioral Sciences, 1 (2009), 639-647.

Türnüklü, A. , Kaçmaz, T. , İkiz, E. ve Balcı, F. (2009, a) Liselerde Öğrenci Şiddetinin

Önlenmesi: Anlaşmazlık Çözümü, Müzakere ve Akran-Arabuluculuk Eğitim Programı Ankara: Maya Akademi.

Türnüklü, A. , Kaçmaz, T. , İkiz, E. ve Balcı, F. (2009, b) Liselerde öğrenci şiddetinin

önlenmesi: Anlaşmazlık Çözümü, Müzakere ve Akran-Arabuluculuk Eğitim Programı Öğrenci Etkinlik Kitabı Ankara: Maya Akademi.

Türnüklü, A. , Kacmaz, T. , Sünbüli, D. ve Ergül, H. (2009) “Does Peer-mediation Really Work? Effects of Confl ict Resolution and Peer-mediation Training on High School Students’ Confl icts” Procedia Social and Behavioral Sciences, 1 (2009), 630-638.

133