Okul Ġkliminin Belirlenmesi

2.1.3.4.1. Halpin ve Croft (1966)’a göre okul iklimi boyutları. Halpin ve Croft‟un yaptıkları çalıĢma sonunda geliĢtirdikleri örgüt iklimi boyutları dördü öğretmen ve dördü de yöneticilerin davranıĢlarını betimlemek üzere oluĢturulan toplam sekiz alt boyuttan ve 64 maddeden oluĢmaktadır (Thomas, 1976, s.446).

Öğretmen davranıĢları

Okul ikliminin açıklık ve kapalılık düzeyini belirleyen öğretmen davranıĢları ve bu davranıĢların göstergesi olan eylem örnekleri aĢağıda verilmiĢtir.

Çözülme: Öğretmenler birlikte iyi çalıĢamazlar. Göreve göre çözümleri farklı yönlerde ararlar; kendi aralarında anlaĢamazlar. Sürekli sızlanır ve çekiĢirler. Öğretmenler okuldan ayrılma ya da nakil hakkında konuĢurlar.

Engellenme: Öğretmenler müdürün, kendilerine rutin görevler, kurul üyelikleri ve gereksiz iĢ yükü olarak yorumladıkları görevleri yüklediğini hissederler. Öğretmenler, müdürü çalıĢmalarını kolaylaĢtırmaktan çok engelleyen birisi olarak algılarlar. Öğretmenlerin dersleri dıĢında çok fazla sorumlulukları vardır.

Moral: Öğretmenler, sosyal ihtiyaçlarının karĢılandığını ve aynı zamanda iĢlerinde bir baĢarı hissinin yaĢandığını düĢünmektedirler. Öğretmen toplantılarında, 'bir Ģeyler yapalım' duygusu vardır.

Samimiyet: Öğretmenler birbirleriyle dostane sosyal iliĢkiden yararlanırlar. Bu boyut, zorunlu görev baĢarısıyla iliĢkili olmayan bir sosyal ihtiyaç memnuniyetini açıklar. Öğretmenler özel yaĢamları hakkında diğer personele konuĢurlar.

Yönetici davranıĢları

Halpin ve Croft‟a göre okul ikliminin açıklık ve kapalılık düzeyini belirleyen yönetici davranıĢları ve bu davranıĢların göstergesi olan eylem örnekleri aĢağıda verilmiĢtir.

Yüksekten bakma (uzak durma): Müdürün sergilediği davranıĢlar resmi ve kiĢisel olmaktan uzak olarak nitelenir. Müdür Kitaba göre davranır ve öğretmenlerle gayri resmi, yüz yüze bir durumla uğraĢmak yerine kurallar ve politikalar tarafından öğretmenleri yönlendirmeyi tercih eder. Kendisini en azından duygusal olarak, personelinden uzak tutar. Yüksekten bakma, yöneticiler ile çalıĢanlar arasındaki psikolojik uzaklığı ifade eder. Öğretmenlerle her gün sadece müdür talep ettiğinde temasa geçilmektedir.

Yakından kontrol: Müdür davranıĢlarının personelin yakın gözetimi olarak algılandığı ortamı tanımlar. Son derece yönlendirici ve görev odaklıdır. Müdürün iletiĢimi sadece tek yönlü olma eğilimindedir ve çalıĢanlarından gelen geri bildirimlere karĢı duyarlı değildir. Müdür, öğretmenlerin tam kapasitelerini sergilediklerinden emin olmak ister.

İşe dönüklük: DavranıĢın Ģekli, öğretmenlerin yakından gözetilmesiyle değil, müdürün Ģahsen sergilediği örnekle öğretmenleri motive etme giriĢimi olarak belirlenir. Öğretmenlere kendi istekleriyle verdiklerinden fazlasını öğretmenlerinden istemez; müdürün davranıĢları, açıkça, görev odaklı olsa da öğretmenler tarafından olumlu olarak görülür. Okul müdürü, karĢılaĢtığı yeni fikirleri öğretmenlere anlatır.

Anlayış gösterme: Öğretmenler tarafından insancıl davranma eğilimi olarak karakterize edilen, insani özelliklerinden dolayı onlar için fazladan bir Ģeyler yapmaya çalıĢan davranıĢlardır. Müdür, öğretmenler için daha iyi koĢullar sağlamaya çalıĢır.

2.1.3.4.2. OCDQ-RE Hoy ve Tarter, (1997)’a göre okul ikliminin boyutları. OCDQ‟nun üç çağdaĢ sürümü vardır. Biri ilkokul, biri ortaokul ve sonuncusu da liseler

içindir. OCDQ-RE tarafından ölçülen altı boyut aĢağıda tanımlanmıĢtır (Hoy & Miskel, 2010, s.187).

Destekleyici müdür davranışı: Öğretmenler için temel bir ilgiyi yansıtmaktadır. Okul müdürü öğretmenleri dinler ve önerilere açıktır. Öğretmenlere gerçekçi ve sık övgüde bulunulur. EleĢtirileri yapıcıdır.

Emredici müdür davranışı: Okul müdürü otokratik davranıĢlar sergiler. Katı ve sıkı bir gözetim vardır. Bu tür davranıĢta müdür, en küçük detaylara kadar bütün öğretmen ve okul etkinliklerini yakından ve sürekli takip etmektedir.

Kısıtlayıcı müdür davranışı: Müdür öğretmenin iĢine yardımcı olmaktan daha çok engel olmaktadır. Öğretmenlere gereksiz kırtasiye iĢleri, komite gereklilikleri, rutin görevler ve yoğun iĢler yüklemektedir.

Meslektaşlar arası işbirlikçi öğretmen davranışı: Öğretmenler, kendi aralarındaki mesleki davranıĢları desteklerler. Öğretmenler hırslı, kabul edici, birbirlerine yardımcı ve meslektaĢlarının profesyonel yeterliliğine saygılıdır.

Samimi öğretmen davranışı: Okul içerisindeki güçlü ve yakın sosyal destek ağını yansıtmaktadır. Öğretmenler birbirlerini çok iyi tanımakta, yakın arkadaĢlıklar kurmakta ve sık sık bir araya gelmektedir.

Umursamaz öğretmen davranışı: Anlama ve profesyonel etkinliklere odaklanma eksikliğini yansıtmaktadır. Öğretmenler, sadece zaman doldurmaktadır. DavranıĢları olumsuzdur ve meslektaĢlarını eleĢtirirler.

2.1.3.4.3. Thomas ve Slater, (1970)’a göre okul ikliminin boyutları. Thomas ve Slater (1972) Güney Avustralya'daki 72 ilköğretim okulundan elde edilen veriler üzerinde analizler yapmıĢ ve bu analizler doğrultusunda ikisi müdürün davranıĢına ve ikisi de öğretmenlerin davranıĢlarına iliĢkin dört boyut belirlemiĢlerdir. Bu boyutlar Ģöyle açıklanmaktadır (Thomas, 1976, s.449):

Müdür DavranıĢları

Destekleyici: Destekleyici davranıĢ müdürün lider davranıĢının bir ölçütüdür. Destekleyici müdür, öğretmenlerinin kiĢisel ve profesyonel refahıyla ilgilidir. Müdür görülebilir, ulaĢılabilir ve tartıĢmaya açıktır. Destekleyici müdür, okulun iĢleyiĢinde yer alır ve kendi rolü derecesine göre bir örnek oluĢturur. Müdürün desteği, okuldaki öğretmen katılımı ve memnuniyeti ölçüsünde gözlemlenebilir.

İş Odaklı: DavranıĢ, müdürün liderlik davranıĢının bir ölçütüdür. Okula karĢı ilgisi aslında egoisttir. Müdürün liderlik tarzı otoriterdir; okulu etkileyen kararları kendi kendine alır. Okulun iĢlevsel yönlerine olan ilgisi ve yakın gözetimi, öğretmenler için can sıkıcıdır.

Öğretmen DavranıĢları

Samimiyet: Öğretmenler arasındaki sosyal uyumluluğun bir ölçütüdür. Okul çalıĢanları birbirleriyle samimi kiĢisel iliĢkilerin tadını çıkarırlar. Okulda bu davranıĢlar özellikle öğretmenlerin görevlerini yerine getirmeleri için iĢbirliği Ģeklinde gözlenmektedir. Okulun ötesinde, bu tür iliĢkiler tatmin edici sosyal aktiviteler olarak ta görülür.

Uyumsuzluk: Okul içindeki öğretmen etkileĢiminin bir ölçütüdür. Grup anlaĢmazlığı, uyuĢmazlık ve bölünme biçiminde ortaya çıkar ve olması beklenen tutarlı mesleki iliĢkilerin eksikliğini yansıtır.

2.1.3.5. Okul Ġkimi Türleri. Literatürde iklim çalıĢmalarının genellikle