Nikopolis ? Hadrianus 123/124 ya da 129/

376_{Price,(İktidar) s .403-448.}

377_{Bernard d’Orgeval, I’Empereur Hadrien, Oeuvre Legislative et Administrative, Paris, Domat} Montchrestien, 1950, ss. 100-111.

378

Şimdiye kadar yapılan araştırmalarda Anadolu dışında İmparator Hadrianus dönemine ait neokoros unvanı verilen başka bir tapınak kaydedilmemiştir379. Bu da Hadrianus adına tapınak yapma ve kültünü yönetme anlayışının, Anadolu’ya ait bir özellik olduğunu kanıtlamaktadır. Neokoros unvanı Roma imparatorluk dönemi boyunca, Anadolu’da yaklaşık otuza yakın kente çeşitli defalar (1., 2., 3, hatta 4. kez ) verilmiştir380. Fakat inşa edilen tapınaklara bakıldığında en büyükleri imparator Hadrianus döneminde yaptırılanlardır. Bu da hem Hadrianus döneminin ekonomisinin ne denli güçlü olduğunu, hem de imparatorun Anadolu’ya verdiği değerin büyüklüğünü göstermektedir.

3.3.2. Antinous, Mısır ve Yerel Kahraman Kültleri

Hadrianus, kendisiyle bağlantılı imparatorluk kültüne ait tapınaklar dışında başka kültlerle ilgili tapınakların da inşaasına katkıda bulunmuştur. Nil’de boğularak ölen sevgilisi Antinous için, öldüğü yere yakın bir bölgede Antinoopolis adıyla bir kent kuran Hadrianus, Anadolu’da Antinous kültü için Claudiopolis (Bolu) de bir tapınak inşa ettirmiştir381. Antinous kültü, Hadrianus döneminde, Mısır ve Akdenizde yaygınken, Anadolu’da Bolu’daki tapınak dışında başka bir tapınak ve kült alanı bilinmemektedir. Fakat Ephesos’da Hadrianus, kentin mitolojik kurucusu olan Androklos’la Antinousu eşleştirerek halk tarafından kabulünü sağlamıştır382. Ayrıca Ephesos’da Androklos’a ait Vedius Gymnasionu’ndan ele geçen heykelin portresindeki Antinous’a olan benzerlik dikkat çekicidir383. Bir savaşçı ve heros olarak betimlenmesine karşın bu heykelde Antinous Androklos’la bütünleşmiştir384. Hadrianus’un Ephesos’a duyduğu hayranlık, bu kültün kentte yayılmasında önemli bir rol oynamış, imparatorun ölümüyle de önemini bütün Anadolu’da olduğu gibi hızla yitirmiştir.

379_{Burrell, (Neokoroi) xix, (map of Neokoroi cities)} 380 Burrell, (Neokoroi) 381_{Hahland, s. 76.} 382_{Hahland, ss. 56-76.} 383_{Hahland, ss. 56-76.} 384 Hahland, ss. 56-76.

Mısır kültlerinde Hadrianus döneminin en önemli iki merkezi Ephesos385 ve Pergamon’dur386. Pergamon’daki Serapis Tapınağı’nın inşaası Hadrianus’un Asklepieion’daki çalışmalarıyla aynı döneme denk gelmiştir387. Ayrıca Anadolu’da Mısır kültlerinin Antinous kültünden daha yaygın olduğu anlaşılmaktadır.

Mimari açıdan bakıldığında Hadrianus ile bağlantılı kültlerin Anadolu’nun imarlaşmasında önemli bir rolü vardır. Fakat Mısır ile Antinous kültlerinin mimari yapıları, Neokoros ve Panhellenia yapılarıyla karşılaştırıldığında, daha sınırlı sayıdadır.

Hadrianus, Anadolu’da Panhellenia düşüncesini canlandırmak için sadece tanrı ve tanrıçalara değil, aynı zamanda Anadolu’nun yerel kahramanlarına ait yapılarına da değer verdiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle Hadrianus yerel kahramanların anıtlarını onartarak, bu unutulmuş kültlerin yeniden canlanmasını sağlamıştır. Bu yapılar içerisinde Troia’daki Akhileus ve Hektor’un anıt mezarları ile Phrygia’daki (Melisia) Alkibiades388 anıtı, onarım geçiren yapılardan en önemlileridir. Böylece Hadrianus, bu kültleri hem canlandırmış hem de yenilerini ekleyerek Anadolu halkını Panhellenia felsefesi etrafında toplamayı bir idea olarak hedeflemiştir. Anadolu’da buna en güzel örnek Ephesos’da Hadrianus öncesi kutlanan Balbilleia ve Olympia bayramlarının yanı sıra Hadrianeia bayramlarının da kutlanmaya başlanmasıdır389. Ayrıca daha önce Erythrai’de Epibateria olarak adlandırılan oyunların Megala Hadrianeia Epibateria olarak değiştirilmesi geçmiş oyunlara duyulan saygının da bir ifadesidir.

3.3.3. Anadolu’da Kutlanan Bayramlarla İlgili Düzenleme Çalışmaları

İmparator Hadrianus’un Anadolu’da yerel kültlere duyduğu saygının yanı sıra kendi adına düzenlenen şenliklere de büyük önem verdiği anlaşılmaktadır.

385_{Peter Scherrer, Das sogenannte Serapeion in Ephessos: ein Mouseion ? Ägyptische Kulte und} Ihre Heiligtümer Im Osten Des Römischen Reiches, 2003, ss. 109-138.

386

Adolf Hoffmann, Die Rote Halle in Pergamon, Ägyptische Kulte und Ihre Heiligtümer Im Osten Des Römischen Reiches 2003, ss. 3-20.

387_{Marcel Le Glay, Hadrien Et L’Asklepieion De Pergame, BCH 100, Paris, 1976, s. 350.} 388_{Boatwright, s. 111, tablo.6.2.}

389

Aleksandreia Troas kazılarında ele geçen ve 134 yılına tarihlendirilen 88 satırlık uzun yazıt, imparatorun Anadolu’daki şenliklerinin nasıl yapılacağı konusunda izlenecek yöntem ve kıstasları anlatılması açısından önemlidir390. Bu yazıt, Hadrianus onuruna yapılan yarışmalarla ilgili önemli konulara açıklık getirmektedir. Şenliklerin ne zaman yapılacağı, hangi kentin yarışmalara önce başlıyacağı, yarışmalarda verilecek cezaların nasıl uygulanması gerektiği, yarışmalarda birinci gelenlerin nasıl ödüllendirileceği, ölen atletlerin masraflarının nasıl karşılanması gerektiği ve şenlikler için ayrılan paraların başka amaçlarla kullanılamayacağı gibi hususlarda ayrıntılı bilgiler verilmiştir391.

Bu yazıttaki en önemli ayrıntı yarışmacıların cezalandırılması konusundaki imparator tutumudur. Eğer gerek görülürse yarışmacıların kamçılanabileceğini fakat bu kamçılamanın yarışmacıya zarar vermeyip sadece uyarı niteliğinde olması gereğini belirtmektedir.

Yazıttan anlaşılan başka bir nokta da bu oyunların her kentte yapılamayacağı, Hadrianus tarafından onay almayı başarmış sadece Panhellenia birliğine üye kentler arasında yapılabileceği bilgisidir. Adı geçen kentler Miletos, Khios, Ephesos, Smyrna, Pergamon, Nikomedia, Laodikeia, Hierapolis, Philadelpheia, Tralleis ve Thyateria’dır. Kentlerde Hadrianus’un isteğiyle bu yazıtın benzerlerinin dikilme olasılığı çok yüksektir. Özellikle Smyrna’daki yarışmaların hem Pergamon hem de Ephesos’dan daha önce başlaması, Smyrna’nın Polemon döneminde edindiği ayrıcalığın da bir göstergesidir392. Böylece Hadrianus’un Anadolu’daki kentler arasında da bir ayrıma veya hiyerarşiye gittiği de anlaşılmaktadır. Özellikle Smyrna bu üç kent içinde Hadrianus dönemi ayrıcalıklarında en fazla yararlanan kenttir.

390

George Petzl & Elmar Schwertheim, Hadrian und dionysischen Künstler, Drei in Alexandreia Troas neugefunden Briefe des Kaisers an die Künstler-Vereinigung, Asia Minor Studien Band 58, 2006.

391_{Schwertheim,( dionysischen Künstler) bkz. yazıtın Türkçesi için ss.105-108.} 392

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM