Mustafa Kemal’in İzmit’te Yaptığı Basın Toplantısı

Mustafa Kemal İzmit şehrine ilk defa 18 Haziran 1922 tarihinde gelmiş ve ikinci defa gelişi de 16 Ocak 1923 tarihinde olmuştur. Kurtuluş hareketinin başlangıcından itibaren, kaleme aldıkları yazılarla bu hareketin yanında duran birkaç çeşit İstanbul gazetesinin başyazarları, Mustafa Kemal Paşa ile mülakat talebinde bulunmuştur. Bu talep üzerine Mustafa Kemal Paşa, İzmit şehrinde bir matbuat toplantısı yapma kararı almıştır.

İzmit yolculuğu sırasında Mustafa Kemal, kayda değer bağlılık tezahüratlarıyla karşılaşmış ve kendisini görmeye gelenlerle kısa muhabbetler etmiştir. İzmit’e varıncaya kadar belirli durak yerlerinde gerek halk ile gerek esnaflık ve tüccarlık yapan insanlarla bu şekilde kısa diyaloglar meydana gelmiştir. Öte yandan Mustafa Kemal Paşa’nın geleceği terminalde de ummalı karşılama merasimi hazırlıkları yapılmış ve heyecanlı bekleyiş başlamıştır.410

Mustafa Kemal’in Batı Anadolu’ya gerçekleştirdiği yolculuk esnasında, Başkumandanlık Refakat Zabiti Mahmut Bey, Bolu Mebusu Cevat Abbas Bey, Tabur Komutanı İsmail Hakkı Bey, Cevdet ve Rıza Bey, Yaverleri Muzaffer Bey, Erkan-ı Harbiye'den Tahsin Bey, Hidayet ve Matbuat, Hakimiyet-i Milliye Gazetesi Müdürü Recep Zühdü Bey, Diş Tabibi Ahmet Şevki Bey, Kalem-i mahsustan Menduh Bey,

409 _{Tevhid-i Efkar Gazetesi, 20 Kasım, 1338-1341.}

410 _{Selami Kılıç, Mustafa Kemal (Atatürk) Paşa’nın Batı Anadolu Gezisi ve Karşılama Törenleri, s. 192,}

Fotoğrafçı Esat Bey gibi şahıslar kendisine eşlik etmiş ve önemli sayıda asker de bu yolculuğa katılmıştır.411

Nihayet İzmit’e varılmış ve 16-17 Ocak 1923 tarihinde ve saat 9:30’da İzmit Kasrı’nda İstanbul gazetecileriyle basın toplantısı gerçekleştirilmiştir.412 _{Bu toplantıya} katılan gazeteciler şunlardır: "Vakit gazetesi başyazarı Ahmet Emin Bey, İleri gazetesi başyazarı Suphi Nuri Bey, Tevhid-i Efkar başyazarı Velid Bey, Tanin gazetesi yazarı İsmail Müştak Bey, İkdam gazetesi başyazarı Yakup Kadri Bey, İleri gazetesi yazarı Kılıçzade Hakkı Bey, Akşam gazetesi yazarı Falih Rıfkı Bey.

Basın toplantısının başlangıcında Mustafa Kemal, konuşulması gereken asıl konuların hangileri olduğunu ve ilk olarak onların belirlenmesi gerektiğini söylemiş, ardından bilmek istediğiniz noktalar hangileridir şeklinde gazetecilere bir soru yönelterek toplantının gündemini belirlemek istemiştir. Bu soru üzerine toplantıya katılan gazeteciler Atatürk’ün cevaplaması isteğiyle değişik konuları gündeme getirmeye başlamışlardır.413 _{Meseleler henüz ayrıntı kazanmadan, Mustafa Kemal, bu} toplantıda dürüst ve yalın bir şekilde fikir alışverişlerinin olacağı, konuşulacak olan meselelerin şu an için gizli tutulacağı ancak zamanı gelince ve ortam müsait olunca paylaşılabileceği doğrultusunda gazetecilere karşı kısa bir ifade de bulunmuştur. "414

Görüldüğü gibi bu toplantıda görüşülenlerin gizli kalması istenmekle birlikte gazetecilerin ilgili konularda yorum yapmaları ve yazı yazmaları hususunda bir yasak ve sınırlama söz konusu olmamıştır. Toplantının ilerleyişi sırasında dikkati çeken önemli bir husus da Atatürk’ün sorulan sorulara cevap verirken söylediklerini teyit ettirmesidir. Nitekim "İlk Hükümet-i Milliye’nin Tarz-ı Teşekkülü" ve "Muhaliflerin Hilafet Hakkındaki Nokta-i Nazarları" konularında açıklama yaparken zaman zaman toplantıda bulunan Ankara Hükümetinin İstanbul’daki siyasi temsilcisi olan Adnan Adıvar Bey’e hitaben "değil mi Adnan Bey Efendi" diyerek söylediklerini teyit ettirmiştir.415

Bu basın toplantısında gündemdeki meselelere temas edilmiş ve halifelik sorunu, Kurtuluş Hareketi’nin amacı, Lozan barış müzakereleri, TBMM’deki mevcut

411 _{Vakit Gazetesi, 17 Ocak, 1341.} 412 _{Selami Kılıç; a.g.e, s. 192}

413 _{Osman Akandere, Atatürk’ün İzmit Basın Toplantısı ve Bu Toplantıda Verilen Önemli Mesajlar, (16-} 17 Ocak 1923), http://dergipark.gov.tr/download/article-file/178147, [Erişim Tarihi: 24 Ocak 2017], s.129

414 _{Selami Kılıç; a.g.e, s. 192} 415 _{Osman Akandere; a.g.e, s. 130}

düşünceler, seçimler ve Halk Fırkası, yeni Türkiye Devleti ve din, gibi çok fazla konu ile alakalı Mustafa Kemal Paşa detaylı açıklamalar yapmıştır. Toplantıda özellikle yeni Türkiye devleti ve din meselesi ile ilgili anlamdı sorular sorulmuştur. Bu doğrultuda sorulan sorulardan bir kaçı yeni devletin dininin olup olmayacağı ve yine devletin bir dine bağlı kalıp kalmayacağı sorularıdır. Mustafa Kemal Paşa özellikle bu soruya detaylı cevap vermek istemiş, devletin dininin İslam olduğunu ve dine bağlı kalıp kalmayacağı konusunda bir bilgisinin olmadığını söylemiştir.

Bu konuşmadan da anlaşılacağı üzere Mustafa Kemal Paşa, sorulan sorulara karşı büyük bir titizlikle cevap vermiştir. İlerleyen süreçte Mustafa Kemal Nutukta, yeni devletin dini olacak mı sorusuyla karşılaştığını fakat bu soruyla karşılaşmayı daha öncesinden hiç istemediğini, cevap olarak devletin dininin olmayacağını söyleyemediğini ve bunun yerine vardır şeklinde cevap verdiğini, akabinde buna benzer birkaç soru daha yöneltildiğini ve kendisinin konuya son vermek istediğini ancak maalesef konunun kapanmadığını ifade edecektir.416

Ele alınan konu ve meselelerle ilgili olarak ana hatlarını vermeye çalıştığımız bu basın toplantısı yukarıda da ifade ettiğimiz gibi 16 Ocak 1923 Salı günü saat 21.30’da başlamış ve 17 Ocak sabahı saat 3’e kadar devam etmiştir. Toplantıya katılan gazetecilerden biri olan Vakit gazetesi başyazarı Ahmet Emin Bey, anılarında "O akşam konuşması gece 3:30’a kadar devam etti" diyerek toplantının oldukça uzun bir toplantı olduğunu belirtmiştir. Yalman devamla ertesi günü sabahleyin tekrar toplandıklarını belirtmiş ve "… Daha ziyade Gazinin söylediği önemli sözleri dinlemek suretiyle üç saat daha geçti" demiştir. Ancak İzmit Basın Toplantısının tutanaklarının verildiği eserleri yazmış olan ne Arı İnan ne de İsmail Arar 17 Ocak sabahleyin gazetecilerle Mustafa Kemal Paşa’nın tekrar bir araya gelerek görüşmeleri sürdürdüklerine dair bir bilgi ve kayıt vermemişlerdir. Öyle ki böyle bir görüşme sürdürülmüş olunsaydı, mutlaka bu görüşmenin de zabıtları tutulurdu. Yalmanın anılarında belirttiği bu görüşme ya Mustafa Kemal’in gazetecilerle yaptığı sabah kahvaltısı veya öğle yemeği esnasındaki bir sohbet esnasındaki konuşmadır ya da Mustafa Kemal’in 19 Ocak 1923 tarihinde İzmit’te sinema salonunda gerçekleştirdiği konuşma hatırlanmıştır.417