Moda Resmi (Moda Ġllüstrasyonu) Nedir?

Hayal edilen giyim, kuĢam biçiminin kâğıt üzerinde tasarlanması, çizilmesi, renklendirilmesi ve detaylandırılmasına moda resmi denilmektedir. Moda resmi yapabilmek için geliĢmiĢ bir çizgi anlayıĢı, renk zevki, yaratıcı zekâ ve çağdaĢ düĢünce yapısına sahip olup, gözlemci, çevreye duyarlı, çağın insanının ruhunu ve fizik yapısını kavramıĢ, insani bir kiĢilik yapısına sahip olunmalıdır. Mesleki anlamda duygu ve düĢüncelerinin hayata geçirebilecek tasarımlar olabilmesi için öğrenci dikiĢ, kalıp gibi uygulama yöntemlerini ve teknik alanı bilmelidir (PektaĢ, 1994: 8).

Dünya‟da oldukça yaygın olarak moda çizimleri görülmektedir. Moda resmi, pek çok sektörde kullanılan evrensel bir dildir. Moda, tekstil ve konfeksiyon sektöründe olduğu gibi; moda çizimlerini, moda basınında, televizyonda, film endüstrisi, tiyatro, opera, multimedya, oyuncak, eğlence, yayımcılık ve daha pek çok iĢ alanında bulabilmekteyiz (Riegelman, 2006: 396). YurtdıĢında baĢlı baĢına bir meslek dalı olan moda illüstrasyonu, grafik sanatlar içerisinde de yer almasına

rağmen, daha çok moda tasarımı ile birlikte anılmaktadır, bununla birlikte moda resminin, tasarım eskizi mi, sanatsal nitelik taĢıyan bir resim mi, yoksa reklam amaçlı bir grafik ürünü mü olduğu oldukça fazla dile getirilmekte ve tartıĢılmaktadır.

Moda Tasarımı, Uygulamalı Sanatların bir kolu olan Endüstriyel Sanatların içerisinde yer almaktadır. Moda tasarımı diye genellenerek adlandırılan giysi tasarımı, iĢlevsel, ergonomik ve aynı zamanda da estetik güzelliğe sahip olmak durumundadır. Uygulamalı sanatlarda ilk üretilen biricik yapıt iken sonraki yinelemeler ve seri üretimler aslının birer kopyalarını oluĢturmaktadırlar. Moda resmi ise Görsel Sanatlardan Resmin, Mesleki Resim anlamında bir alt koludur ve temel tasarımın ilke ve elemanlarından oluĢur (Alpaslan, 2003: 2,10). Moda resminde sadece giysi tasarımı çizimi değil, kumaĢ, eĢarp, fular deseni çizimleri ile ayakkabı, çanta, cüzdan, kemer, Ģapka, takı gibi giysiyi tamamlayan aksesuar tasarımı çizimleri de yer alabilmektedir.

Kendi içerisinde bir sanat biçimi olarak görülen moda illüstrasyonu, tasarım araçlarını kullanarak daha yaratıcı ve özgün çalıĢmalar ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Çizgilerin kalitesi, fırça darbelerinin kâğıt üzerinde bıraktığı etki, giysinin algılanıĢını daha önemli ve etkin bir hale getirmektedir. Daha çok anlatımcıdır, tasarımın ya da koleksiyonun tarzını, ruhunu, karakterini yakalar (Seivewright, 2013: 162). Moda illüstrasyonunun amacı modeli çekici hale getirmek ve değerini artırmaktır. Giysi giyildiğinde figür üzerindeki duruĢu ve oranlarını görmek için yapılmaktadır. SatıĢ, tanıtım ve pazarlama amacıyla yapılan illüstrasyonlar giysinin havasını, duruĢunu, siluetini, oranlarını, renklerini dikkat çekici bir Ģekilde ifade ettiği ölçüde baĢarılı olmaktadır. Reklamlarda, kataloglarda, dergilerde, broĢürlerde, kalıp kitapları ve promosyon malzemeleri gibi yerlerde kullanılmaktadırlar (Szkutnicka, 2012: 10).

Ġllüstrasyon, açıklayan, örnekleyen ya da detaylandıran çizimlerdir. Elle veya bilgisayarla hazırlanabilen illüstrasyonlar tasarımcının fikirlerini hızlıca eklemlendirmesine ve görsel olarak tasarım temalarının dile getirilmesine olanak vermektedir (Ambrose, Harris, 2012: 252). Ġllüstrasyonların grafiksel anlamda 4 temel iĢlevi bulunmaktadır: Dekoratif ĠĢlev: Yapılan grafik tasarımın tipografik

etkileĢimini hafifleterek alan espasını dengelemek. Bilgilendirici ĠĢlev: Görsel açıklamalarla metni aydınlatmak. Yorum ve DüĢünce ĠĢlevi: Karikatür gibi düĢünceleri yorumlayarak resmeden illüstrasyonlar. Canlandırma ĠĢlevi: Ġllüstrasyonun en önemli iĢlevi budur, geçmiĢte yaĢanan ya da gelecekte hayal edilen bir Ģeyin canlandırılması (KeĢ, 2004: 110, 111) ve moda illüstrasyonları da bu gruba girmektedir. Ġllüstrasyonlar kullanım amaçlarına göre reklam illüstrasyonları, bilimsel ve teknik illüstrasyonlar olmak üzere üç grupta toplanmaktadır. Bir ürünü ya da hizmeti tanıtım amacıyla yapılan reklam illüstrasyonlarında ayrıntı ön plandadır. Özellikle moda illüstrasyonları da reklam amaçlı illüstrasyonlar arasında yerini almıĢ, yıllardır reklam afiĢlerinde geniĢ kitlelere hitap eden bir tanıtım aracı olarak kullanılmıĢtır (Uçar, 2012: 4).

Mağara resimlerinden bu yana resim sanatıyla birlikte kabul edilen illüstrasyon sanatı, Rönesans‟la ortaya çıkan “yüksek sanat” anlayıĢı neticesinde resim sanatından ayrılmıĢ ve hak ettiği değeri altın çağında bile bulamamıĢtır. Halka hitap eden ve halkla iç içe olan illüstrasyon postmodern dönemde yüksek sanatla kitle sanatının arasındaki sınırların yok olmaya baĢlamasıyla birlikte tekrar gündeme gelmiĢ, çağdaĢ sanatçılar tarafından ele alındığı gibi, endüstriyel ve teknik alanlarda da kullanılmaya devam etmektedir (BaĢkent, 2012: 100, 101).

Moda illüstrasyonu giysilerin doğru sunumundan çok bir tasarımın fikir ve cazibesini iletmeye çalıĢır. Etkileyici yapılan moda illüstrasyonları bakan kiĢiyi tasarımın altında ne yattığını düĢünmeye ya da kiĢisel yorumlamalar yapmaya davet eder biçimde genellikle hiç çaba harcamadan çizilmiĢ gibi görünmektedirler. Ancak hiç kolay olmayan illüstrasyon çizimleri, zamanla uygulama ve deney gerektiren kiĢisel bir süreç içerisinde geliĢmektedir (Hopkins, 2013: 122). Estetik kaygının üst düzeyde olduğu, moda illüstrasyonunda giyilebilir ürün ile grafik öge örtüĢürken, aynı anda illüstrasyonun gerçek güzelliğin ötesinde bir imaj ortaya koyması gerekmektedir (Yöntem: 2017: 37). Moda resmi ile moda illüstrasyonu arasındaki farkı kısaca dile getirmek gerekirse; illüstrasyon tasarıma çok eğilmez, giysinin ruhunu yakalamayı hedeflemektedir. Giysilerin beden üzerindeki duruĢunu, bu giysiyi giyebilecek tipteki insanı, makyajını, ortamın havasını, sahneyi

resmetmektedir. Elbiseyi figürü gerçekçi ayrıntılı ya da detaysız yarım kalmıĢ, eksik resmedebilir. Moda resmi ise düĢüncelerle iletiĢime geçmenin bir yoludur. DüĢünceler hızla kâğıda dökülür, fantastik değil, gerçekçidir. Orantılı ve insan vücuduyla benzerlik gösteren oldukça hızlı yapılan çizimlerdir (Sorger, Udale, 2013: 58, 59). Bazı kaynaklarda moda resmi moda çizimi olarak da geçmektedir.

KeĢ‟e (2001: 97) göre tasarım veya reklam amaçlı dergilerde ve pek çok alanda kullanılan moda illüstrasyonları, baĢarılı bir imaj yaratabilmek için düĢlemi ve abartıyı kullanmaktadır. Özellikle reklam ajansları tarafından kullanılacak illüstrasyonlar daha gerçekçi yapılmaktadır. Ġllüstratör iyi bir alan bilgisi ve çizgi gücüne sahip olmak durumundadır. Kadın, erkek ve çocuk figürleri üzerinde canlandırma yaparken, insan anatomisini, kumaĢı, giysiyi, uygun ölçüleri, vücut Ģekillerini bilerek modele ve istenene uygun pozu, saç stilini, duruĢu, karakteristik özellikleri seçebilmeli, gereken abartılı çizgiyi yakalayabilmeli, modelin durduğu araziyi, caddeyi, arka planı, dekoratif objeleri, modelin ve ortamın ruhunu yakalayarak resmedebilmelidir.

Moda Grafiği olarak da adlandırılabilen moda resmi, aynı zamanda grafiksel bir tasarım iĢidir. Tasarım, doğası gereği her ne kadar yaratıcı bir disiplin olsa da çoğunlukla belli sınırlandırmalar içerisinde bulunmaktadır. Ve moda resmi gibi bir tasarım alanı da anlaĢılabilir boyutta ve düzenlemede olmalıdır (Ambrose, Billson, 2013: 172). Adilj Ġbraim ile yapılan görüĢmede moda resminin üç çeĢit anlatım amacının olduğunu ifade etmiĢtir. Bilgi amaçlı journalist çizimler, amatör çizimler ve belirli akademik eğitim almıĢ kiĢilerin elinden çıkan profesyonel çizimler. Moda resmi ya da illüstrasyonu, Ġngilizcede en çok “fashion drawings”, “fashion illustration” ve “fashion faces” kelime gruplarıyla kalıplaĢmıĢ bir biçimde kullanılmaktadır (KürĢad, 2008: 111).

Moda çizimleri hizmet ettiği alana göre değiĢen özelliklerde resmedilmektedir. Hazır giyim veya kiĢiye özel ısmarlama giyim (Houte Couture) bakımından ele alındığında ısmarlama giyim için yapılan çizimler daha sanatsal, çizgileri artistik, hareketli ve akıcı iken; önemli olan izleyicide ya da alıcıda yaratacağı etkidir ve detaylara fazla girmeye gerek yoktur. Ancak hazır giyim sektörü için kullanılacak

çizimler neredeyse teknik çizime yakın çoğu zamanda teknik çizim özelliğinde detaylı, modelin ayrıntılarını veren, hareketsiz yalın figürler üzerinde gerçekleĢtirilen çizimlerdir.

Güzel sanatlarda figür çizimi anatomi, kemikler, kasların yapısı ve vücudun doğal halini yansıtan klasik bir yaklaĢımdır. Moda çizimi de bu klasik yaklaĢımı temel alır ancak çoğunlukla doğal formları olduğu gibi kullanmak yerine moda idealizminin filtresinden geçirmeyi tercih etmektedir. Realist bir sanatçı kadın figürünü geniĢ kalçaları ile olduğu gibi doğal haliyle çizerken; moda idealizesinde çalıĢan sanatçı gerçek olamayacak kadar uzun, ince ve deforme edilmiĢ bir vücut çizecektir (Abling, 2013: 1).

Her sanat dalında kendiliğinden ya da zoraki biçim bozma bulunmaktadır ve insanlık tarihi kadar eskidir. Yunan heykelciliği bile ideal uğruna biçim bozmaya baĢvurmuĢtur. Örneğin Melos Afroditinde gerçekte kaĢ ve burun asla bu kadar düzgün, göğüsler bu kadar yuvarlak ve yüz bu kadar oval değildir (Read, 1960: 34).

Nesnelerin ve figürlerin resim üzerinde temel biçimlerini kaybettirmeden yapılan deformasyona biçim bozma denilirken, kısaca konturların sadeleĢtirilmesine de stilizasyon denilmektedir. Bir formu, biçimi, figürü stilize etmek kolay değildir, her amatör yapamadığı gibi ortaya zevksiz birtakım iĢler çıkmaktadır. Stilize edilecek forma ileri derecede hakim olup, formun doğru hareket noktasını yakalamak gerekmektedir (Çağlarca, 1980: 121, 123).

“İllüstrasyon yani sunuş çizimleri ürün bittikten sonra yapılır…üretim çizimleri

bile prototiptir. Bittikten sonra gerçek ölçülerde yapılırlar. Ondan sonra üretime girer. Serilemesi yapılır. Üzerinde değişiklikler yapılabilir. İllüstrasyon, sunum ile ilgilidir…” (Uzman 19 ile kiĢisel iletiĢim, 06 Haziran 2017).

“…moda çizimi, teknik çizim ve moda illüstrasyonları arasında büyük bir

ayrım olduğunu vurgulamak gerekmektedir. Moda çizimi, kâğıt üzerinde temel tasarım fikrini aktarmaktır; teknik çizim, endüstrinin veya sunum amaçlarına yöneliktir ve moda resmiyle ilgisizdir ve illüstrasyon, dergiler, reklamcılık veya markalaşma için daha çok daha albenili bir çalışmadır” (Uzman 23

ile kiĢisel iletiĢim, 24 Mayıs 2017). Sanatsal pratiğe dayanan moda illüstrasyonu zaman isteyen yöntemler kullanmasına rağmen hayatta kalmayı baĢarmıĢtır. Modanın temsilinde içeriği illüstrasyon görüntülemektedir ve bir illüstratörün görevi, moda tasarımcısının iĢini, elbisesinin hikayesini anlatmaktır (Blackman, 2007: 261).

KürĢad (2008: 212), moda tasarımcısı ve illüstratör olan Tansu Suay ile yaptığı görüĢmede, Suay moda tasarımcılığı ve moda illüstratörlüğünün birbirinden faklı meslekler olduğunu, ancak bir araya geldiklerinde son derece etkili sonuçlar doğurduklarını ifade etmiĢtir. Her moda tasarımcısı illüstrasyon yapamazken, her illüstratör de üstün bir giysi tasarımı becerisine sahip olamaz, Ģeklinde görüĢlerini bildirirken; okullarda verilen moda resmi ve illüstrasyonu derslerinin moda tasarımı öğrencisini mesleğe atılmadan önce illüstrasyon konusunda yetiĢtirilmesinin ve eğitilmesinin çok önemli olduğunu vurgulamıĢtır.

Moda resminin ve illüstrasyonunun konusunu sadece giysi tasarımı oluĢturmamaktadır. Vücut üzerine giyilebilen ya da bir kiĢi tarafından taĢınan, kullanıcıdan tamamen bağımsız nesne (Lau, 2014: 10) olarak tanımlanan aksesuar da moda resminin konuları arasındadır. Çanta, ayakkabı, mücevher ve Ģapka olarak dört ana grupta toplayabileceğimiz aksesuar tasarımı, giysilerin tamamlayıcısı olarak veya tek baĢına düĢünülüp tasarlanabilmekte, fikirlerin kağıda aktarılmasında ve tasarımın görselleĢtirilmesinde yine moda çiziminden ve moda resmi bilgilerinden faydalanılmaktadır.

Tasarım illüstrasyonlarının tasarımcı için pek çok fonksiyonu bulunmaktadır. Tasarım fikirlerini sınıfta veya iĢyerinde iletirken üst düzey iĢleri çekebilmekte, karĢıdakileri etkileyen heyecan verici bir portfolyonun parçası olabilmektedirler. Basın kitlelerine hitap ederken, alıcılara ve tasarım direktörlerine sunum yaparken öne çıkmayı sağlayan bir etki yapmaktadır (Hagen, 2011: 5). Ünlü moda illüstratörü Downton moda illüstrasyonunun son on yılını Ģöyle değerlendiriyor: “Moda

illüstrasyonu tanınmanın ötesinde çok değişti. Kuralları, kısıtlamaları, önerilen bir çalışma şekli ya da çok yaygın veya geçerli bir tarz yok. Elle çizim ve dijital çalışma aynı oranda kabul görüyor. Moda illüstrasyon pazarı, külup broşürlerinden CD kapaklarına, galeri sergilerine, gazete ve dergileri de kapsayacak şekilde genişledi.

Moda illüstratörü olmak için bundan daha iyi ya da kafa karıştırıcı bir zaman hiç olmamıştır” (Seivewright, 2013: 168). Moda endüstrisi açısından her ne kadar elle ve

bilgisayar yazılımlarıyla yapılanlar bir tutulsa da hatta çoğunlukla sektörde hız amaçlı olarak bilgisayar çizimleri tercih edilmektedir. Ancak bunun temeli mutlaka el çizimi ile atıldıktan sonra bilgisayar kullanımına geçilmektedir. Hem buna alt yapı sağlaması hem de moda illüstratörlüğü açısından düĢünüldüğünde el ile yapılan çizim daha çok aidiyet, tekillik hatta mülkiyet hakkına sahip bulunmaktadır. Editoryal, reklam ve tanıtım, hatta dekorasyon için yapılabilecek bu tür illüstrasyonlar tarihi olarak değerinin artabileceği ve orijinalitesi olan çizimlerdir.

Toparlamak gerekirse moda çizimi (fashion drawing) evrensel anlamda tüm moda çizimi türlerini içine alan bir adlandırmadır. Moda illüstrasyonu (fashion illustration), daha stilize, daha artistik, anın ve tasarımın ruhunu ve duygusunu yakalayan sanatsal çizimlerdir. Tasarımın üretiminden önce veya sonra yapılabilirler. Moda resmi daha TürkçeleĢmiĢ ve dilimize oturmuĢ bir ifadedir. Daha çok tasarımcının hayalinde beliren tasarımı siluet üzerinde çizip renklendirmesi ile elde edilen daha teknik ayrıntılardan baĢlayarak daha gerçekçi çizilebileceği gibi daha illüstratif ve sanatsal bir tarza doğru da kayabilmektedir. Moda illüstrasyonları giysi dikilip bittikten sonra daha çok sunum ve reklam amaçlı çizilirken; moda resmi daha çok üretimden önce çizilip, renklendirilen canlandırma çizimleri olarak kabul edilmiĢtir. Skeç, taslak ya da eskiz çizimler de anlam olarak birbirlerine yakın çizimlerdir. Taslak çizim hayal edilen tasarımın detaylara inmeden karalama olarak kabaca tasviriyken, skeç ve eskiz çizimlerde hayalde canlandırılan model biraz daha ayrıntılı verilebilirken, renklendirme de iĢin içine girebilir. Teknik çizimler (technical fashion drawing) ise tasarlanan modelin dikilmeden önce (daha çok numune dikiminden sonra seri üretimden önce) ölçekli ve oranlı küçültülerek yapılan gerçekçi çizimlerdir. Üzerinde dikiĢlerine varana kadar tüm ayrıntılar ve teknik detaylar gösterilirken genellikle renklendirme yapılmaz, günümüzde neredeyse tamamen bilgisayar ortamında çizilerek yapılmaktadır. Teknik moda illüstrasyonları (technical fashion illustration) Ġngiliz dilinde bir kullanımdır ve kısmen teknik çizimlerin boyanarak biraz daha estetik hale getirilmesine verilen isimdir. Moda grafiği (fashion graphic), moda çizimlerinin grafiksel bir alt yapıdan gelmesinden

kaynaklanan yine Ġngiliz dilinden geçmiĢ ancak dilimizde çok fazla kullanılmayan moda resmi anlamını içeren bir kalıptır. Tüm bu giysi çizim türlerinin tamamı elde yapılabildiği gibi temeli el çizimine dayanmaktadır, ancak günümüzde hepsi öncelikle temel el ile çizim eğitimi alındıktan sonra dijital ortamda ve bilgisayar programları ile yapılabilmektedir.