Günümüz Moda Tasarımı Eğitiminde Moda Resmi (Ġllüstrasyonu) Dersinin

Pek çok meslekte ve görevde belli bir miktarda pratik çizim yapabilme becerisi, düĢüncelerini ifade etmeye yardımcı olması bakımından oldukça avantajlıdır. Her tür bilimde ve endüstriyel alanda anlatımsal, Ģematik ve analitik çizimler bilgi birikimi ve iletiĢimi açısından oldukça önemlidir (Erbay, 1997: 24). Tarih boyunca özenle resmedilen giysi çizimleri Lautrec‟in posterleri ile Erte‟nin 19. yy. sonu 20. yy. baĢı mürekkep çizimlerinden sonra moda illüstrasyonu bir sanat biçiminde kabul gördü. 90‟lı yıllarda fotoğraf ve dijital çizimlerin arkasında kalan el çizimleri ve illüstrasyonları Karl Lagerfeld, Christian Lacroix ve Yves Saint Laurent gibi üst düzey tasarımcılar fikirlerini hala kağıt üzerinde kendi çizimleri ile resmederek günümüze taĢıdılar (Kiper, 2014: 6).

Moda tasarımcısının en heyecan veren ve bir o kadar zor olan görevlerinden birisi fikirlerini ve hayallerini dünyanın geri kalanına açık, net ve ikna edici olarak aktarmaktır. Genellikle bu aktarım bir moda figürü çizip, onu giydirerek ve renklendirerek yapılmaktadır (Tahmasebi, 2016: 6). ĠĢte bir bu anlatıma yaygın olarak moda resmi ya da moda illüstrasyonu demekteyiz.

Her zaman belirli fikirler değiĢmekte ve yeni modalar doğmaktadır. Ġllüstratörün rolü bu yeni kreasyonları resimlemek ve yeni fikirleri açıklamaktır. Modaya ilgi duyanlar için yeni fikirler üretmek ve bunları ifade edebilmek oldukça çekici ve heyecan vericidir. Bir moda tasarımcısının amacı fikirlerini diğer kiĢilere aktarabilmektir. Bunu baĢaramayanlar profesyonel birer tasarımcı olamazlar. Moda illüstrasyonunun belirli tasarım amaçlarına dayanan çeĢitli anlatım yolları mutlaka anlaĢılmak durumundadır. Hedeflere göre teknikler değiĢmektedir. Tasarım üretilmek üzere giysi yapanlara mı sunulacak, herhangi bir moda öğrencisi tasarım

yarıĢmasına mı katılacak, profesyonel tasarımcı mı, üniforma tasarımcısı mı yoksa profesyonel bir illüstratör mü (Kumagai, 1988: 6) bunlara göre kullanılacak teknikler ve durumlar belirlenmektedir.

Moda tasarımı eğitimi içerisinde moda resmi (illüstrasyonu) dersi, sanat eğitiminin, estetik eğitimin önemli bir parçası durumundadır ve moda eğitimi alan öğrenciye sanatsal ve estetik bakıĢ açısı kazandırır. Öğrenci bu dersten alacağı temeller üzerine tasarım anlayıĢını yansıtır. Sadece çizgisel olarak geliĢtirmekle kalmaz, tasarıma giden yolu öğrenir, hayal kurmayı, düĢünmeyi, esinlenmeyi, kurgulamayı, problem çözmeyi, özgün ve yaratıcı olmayı öğrenir.

Moda resmi, taklitçilikten uzak, yaratıcı, yenilikçi, geliĢmiĢ zevke sahip bilinçli gençlerin yetiĢmesine katkı sağlamaktadır. Önceden modellerin kağıt üzerinde düĢünülmesi ve planlanması iĢleri büyük ölçüde kolaylaĢtırmakta, riskleri azaltmaktadır. Ekonomik anlamda nitelikli yetiĢen tasarımcılar ülkeye katma değer ve markalaĢma anlamında hizmet edeceklerdir (PektaĢ, 1994: 12, 13).

Bağımsız düĢünebilen, doğru sorular soran, disiplinler arası yanıtlara, ıraksak ve eleĢtirel düĢünmeye yönelen öğrenciler, uygun sanat eğitimiyle yetiĢtirilebilmektedir. Sanat eğitimi alan öğrenci, sadece bakmaz görür, duymaz iĢitir, elleri ile dokunmakla kalmaz dokunduğunu duyumsar (San, 2008: 24, 25). Estetik yetileri eğitilmiĢ, estetik birikimi olan bir birey, estetik güzeli yaratmada bir mühendisten ya da teknisyenden daha baĢarılıdır. Estetik yetileri eğitilmemiĢ ve estetik birikimi olmayan bir birey asla estetik güzelliğe sahip bir dizayn üretemez (Atalayer, 1994: 15). Bunlar tasarımcı için önemli Ģeylerdir. Asla pas geçilmemesi gereken Ģeylerdir. Amaç nitelikli bir moda tasarımı eğitimi vermek ise bunun alt yapısı sağlam olmalıdır.

Moda resmi (illüstrasyonu), moda sektörünün her alanında tasarlama, düĢünme, üretim, tanıtım, reklam, yayın, pazarlama gibi pek çok yerde kullanılmaktadır. Fotoğrafın çekemediği hayalleri, geleceği ya da geçmiĢi anlatan imajlarda sıklıkla moda resmine (illüstrasyonuna) baĢvurulmaktadır. Türk sanat tarihinin önemli resim sanatçıları da bunu sözleriyle desteklemiĢtir. Fotoğraf ile elde

edilemeyen ya da özgünlük aranan görsel anlatımlarda illüstrasyon, çok daha kiĢisel ve fantezi zenginlik gösterebilmektedir (IĢıngör, Eti, Aslıer, 1986: 153).

Bir öğrencinin yetiĢmesinde sanat eğitiminin iĢlevlerini, moda tasarımı eğitiminde, sanat eğitiminin önemli bir parçası olan, moda resmi dersinin iĢlevlerini anlatmak için sıralayabiliriz: Yaratıcılığı geliĢtirmek; araĢtıran, inceleyen ve sorgulayan bir kimlik kazandırmak; entelektüel ve kültürel bakıĢ açısını geliĢtirmek; kendine olan güven duygusunu geliĢtirerek, kendini tanımasını sağlamak; eleĢtirel bakıĢ açısı, eleĢtirel düĢünce ve sezgi gücünü geliĢtirmek; sanatsal sorun çözebilme becerisine iĢlerlik kazandırmak; görme becerisi ve olasılıkları tahmin etme becerisi kazandırmak; sağlıklı iletiĢim ve etkileĢim gücü kazandırmak; taklit ve kopyacılıktan uzak özgün bir anlayıĢ geliĢtirmek; teknik bilgi, beceri ve deneyim kazandırmak; duyuĢsal, biliĢsel ve algısal gücünün geliĢimine katkıda bulunmak; sosyal ve duygusal geliĢimine katkıda bulunarak, sağlıklı düĢünce ve kiĢilik geliĢimini kazandırmak (Artut, 2006: 113).

Sanat ve tasarım eğitimi duayenlerinden Uzman 3 ile yapılan görüĢmede tekstilin önemini Ģöyle aktarmaktadır: “Tekstil olmazsa hiçbir konseksiyonu ayakta

tutamazsınız. Hepsi çıplak kalır…heykeltraşın, bir ressamın yani insan figürüyle çalışacak herkesin tekstili bilmesi gerekir” (Uzman 3 ile kiĢisel iletiĢim, 8 ġubat

2017).

Tasarımcı ve illüstratör Suay, moda illüstrasyonunun, Dünya‟da geçerli ve önemli bir meslek dalı olduğunu, ancak ülkemizde henüz kıymeti algılanarak çok fazla geliĢme göstermediğini ifade etmektedir. Koleksiyonlarda illüstrasyonlara gereken önem ve değer verilip, moda tasarımcılığı ve moda illüstrasyonu mesleğinin tanınırlığı ve geliĢimi için Türk tasarımcılarına gereken desteğin verilmesi gerektiğini vurguluyor (KürĢad, 2008: 213).

Sanat okullarında moda müfredatının önemli bir unsuru olan illüstrasyon eksikliğine rağmen Parsons Sanat ve Tasarım Okulu, New York‟taki FIT, Central Saint Martins Sanat ve Tasarım Okulu, Londra Moda Okulu tasarımda çizime önem veren önemli istisnalardır. Moda ve grafik eğitimi alan pek çok öğrenci kariyer olarak illüstrasyon alanını seçmektedir. Özellikle St Martin ünlü sanatçı Muriel

Pemberton tarafından kurulduğu günden beri eğitiminde çizime öncelik vermiĢtir (Blackman, 2007: 260).

Central Saint Martins öğretim görevlisi moda illüstratörü Tallon (2009: 9), el ile moda çiziminin önemini ve gerekliliğini Ģöyle vurguluyor: “Bugünün dijital

dünyasına rağmen, elle çizim becerilerinin gerekli ve uygun olduğuna inanmaktayım. Hiçbir şey kötü bir el çizimini dijital olduğunda daha iyi göstermez…kötü bir el çizimi Photoshopla güzel görünemez…bize vücut duruş şekillerinden eller, yüzler, kumaş ve dokumalara kadar moda çiziminin her aşamasının incelikleri öğretildi. Bugün moda çiziminin sınırlarını daha ileriye götürmek için bilgisayarla çalışmak gerekiyor ama elle çizimin önemini unutmadan. Dijital moda çizimini öğrenmeyi düşünen herkese öncelikle elle çizimde pratik yapmasını tavsiye ediyorum”.

Türk grafik sanatı duayeni Ġhap Hulusi, bu alanda uzmanlaĢmanın önemini ve Avrupa‟daki konumunu Ģu sözlerle ifade ediyor: “Bir moda ressamı hiçbir zaman

hikâye illüstrasyonu yapmaz, bir duvar afişi çizmez. Zira kıymetini ve imzasını düşürmekten korkar. Bu iş bölümüne ticaret erbabı da vâkıf olduğu için, zaten mütehassıslara kendi ihtisasları dışında iş teklif etmezler. Bu suretle her sahada yüksek kabiliyetli sanatkarın yetiştiği görülmüştür” (Maden, 1999: 79).

Moda resmi, moda sanayiinin geliĢmesinde önemli bir faktördür. Üretilecek olan giysinin ilk aĢamaları, moda yaratıcısının çizgilerinden oluĢmaktadır. Modelin çizimi ve anlatımı üretim öncesinde ve sonrasında çözülmesi gereken önemli bir problemdir. Moda resminde izleyicilerin ve müĢterilerin beğenisini kazanabilmek için moda yaratıcısının yaratacağı modelleri, moda resmi kurallarına uygun bir Ģekilde hazırlaması; giyim üretimi konusunda yeterli bilgi ve beceriyi kazanmıĢ olması gerekmektedir (Komsuoğlu vd., 1988: 41). Bir tasarımcı mutlaka kafasında belli modelleri ve fikirleri belirleyecektir. Bunları düĢünürken karalama yapma, çizerek düĢünmede de bir nevi tasarımcıya beyin fırtınası yaparken düĢüncelerini görselleĢtirerek yardımcı olacaktır. Her yerde her tür mekanda imkan bulunsun ya da bulunmasın sadece bir kağıt ve kalemle çizim eğitimi almıĢ bir tasarımcı, kendisini ve düĢüncelerini doğru bir Ģekilde ifade edebilir. Bazen hiçbir hazırlık yapmadan çizmek gerekir, orada Ģablon ya da bilgisayar aramak yerine, oturup kendi özgün

çizimini yapabilen, aktarabilen tasarımcı kazanır. Elbette ki hiçbir moda tasarımcısının bir illüstratör ustalığında çizmesi gerekmez, bir illüstratör de moda tasarımcısı kadar teknik giysi üretim bilgisine hakim olamayabilir. Bunlar iki ayrı ciddi mesleklerdir. Ancak bu iki uzmanlık alanının bir kiĢide bulunması mükemmel olmaktadır. O yüzden moda tasarımı eğitiminde en azından düĢüncesini anlatabilecek kadar öğrenciyi belli bir düzeye getirmek hedeflenmektedir. Ayrıca temel çizim eğitimi olmadan ıĢık gölge, oran orantı, renk, denge, gibi tasarımın temel ögelerini ve ilkelerini bilmeden tasarımcı sağlıklı ve doğru bir Ģekilde bilgisayarlı tasarımı da yapamamaktadır. Bilgisayarlı çizimin, giydirmenin ya da renklendirmenin temeli el çizimi ve renklendirmesiyle oturur. Gereken tüm sanat ve tasarım eğitimini alt yapı olarak alan öğrenci bilgisayarlı tasarımda da baĢarılı olur. Tüm bu bakıĢ açılarını, uzman, tasarımcı, öğretici ve illüstratör görüĢlerini değerlendirdikten sonra rahatlıkla denilebilir ki moda tasarımı eğitiminde moda resmi (illüstrasyonu) tasarımcı adayı açısından faydalı ve gerekli bir eğitimdir, varlığı değil yokluğu sorgulanması gereken bir değerdir.

2.5. Moda Resmi Dersinin Dayandığı Temel Tasarım Ögeleri ve Ġlkeleri