Mevcut pay senetlerinin halka arzı, bir anonim ortaklıkta pay sahibi ya da pay sahiplerinin maliki oldukları pay senetlerinin halka satışı ile gerçekleştirilen bir yöntemdir. Söz konusu yöntem, ani usulde kurulmuş bir anonim ortaklığın halka açılmak gayesi ile hareket ederek pay sahiplerinin ellerinde bulundurdukları pay senetlerinin geniş bir tabana, yatırımcı kitlesine yayılmasını sağlamakta, böylelikle anonim ortaklığı halka açık anonim ortaklık statüsüne dönüştürmektedir.270
267 3794 sayılı Kanun’un gerekçesinde Kurul kaydına alma yerine “izin ifadesi kullanılmaktadır. İzin sisteminden vazgeçilmesi nedeniyle kanun koyucunun aslında kayda alma sistemini kastetmiş olduğunu düşünüyoruz. GÜNAL, s.170: “Kanun’da halka arz yolu ile piyasaya sunulacak sermaye piyasası araçlarının ‘kayda alınacağı’ belirtildiği ve dolayısıyla sermaye piyasasında izin sisteminden ayrılıp halkı aydınlatmanın tam yapıldığına ilişkin ‘kayda alma’ sistemine geçilmesine dair düzenlemelere yer verildiği halde, gerekçede rüçhan hakkı kullanımı ve tahsis konuları için ‘izin’ kavramının kullanılması dikkat çekicidir.”
268 3794 sayılı Kanun’un 3. madde gerekçesi 269 YANLI, s.31
Mevcut pay senetlerinin halka arzının anonim ortaklık açısından sonucu, pay sahibi sayısının artması nedeniyle halka açık olmayan anonim ortaklık statüsünden halka açık anonim ortaklık statüsüne geçmesidir. Ellerinde bulundurdukları pay senetlerini halka arz eden pay sahipleri için sonucu ise, anonim ortaklık sermayesindeki sahip oldukları pay oranının azalması ve buna karşılık pay senetlerinin satışı nedeniyle hasılat elde etmeleridir. Pay senetlerinin nominal değerin üzerinde bir fiyat ile satılması nedeniyle oluşan kaynak anonim ortaklığa değil pay senetlerini halka arz eden pay sahibine aittir.271
Mevcut pay senetlerinin halka arz edilebilmesi için gerekli prosedür Seri:I No:26 sayılı Tebliğ’de belirtilmektedir. Söz konusu Tebliğ’in 5. maddesi gereği, özelleştirme kapsamında olanlar dahil ve pay senetleri daha önce halka arz edilmemiş ortaklıklarda, pay sahiplerinin sahip oldukları pay senetlerini halka arz edebilmeleri için, ortaklık sermayesinin tamamının ödenmiş olması, pay senetlerinin nominal değerleri toplamının Sermaye Piyasası Kurul’una başvuru tarihi itibariyle nominal sermayesine oranının en az söz konusu Tebliğ hükmünde belirtilen oranda olması272, pay senetlerinde rehin veya teminata verilmek suretiyle devir veya tedavülünü kısıtlayıcı ve senet sahibinin haklarını kullanmasına engel teşkil edici kayıtların olmaması ve pay senetlerinin, Kurul’un pay senetlerinin şekil şartlarına ilişkin düzenlemelerine uygun olması gerekmektedir.
Mevcut pay senetlerinin halka arzında, pay senetlerini halka arz edecek pay sahibi ya da pay sahipleri, bir aracı kuruluş ile aracılık yüklenim sözleşmesi imzalamak zorundadır (Seri:I No:26 m.31). Seri:V No:46 sayılı Tebliğ’in 41. maddesi uyarınca, sermaye piyasası araçlarının halka arzının, sermaye piyasası araçlarını ihraç eden ile aracı kurum ya da mevduat kabul etmeyen banka arasında akdedilecek yazılı bir “aracılık sözleşmesi”ne bağlanması şarttır. Özelleştirme İdaresi tarafından bu yöntem ile
271 AKBULAK/ AKBULAK, s.98
272 Seri:I No:26 sayılı Tebliğ’in 5. maddesinde söz konusu oranlar, sermayesi 11.120.000.-YTL’ye kadar olan ortaklıklar için %25, 11.120.000.-YTL ile 55.600.000.-YTL arasında olan ortaklıklar için %15 ve sermayesi 55.600.000.-YTL ve daha fazla olan ortaklıklar için %5 olarak belirlenmiştir. Söz konusu
yapılacak halka arzlarda, Kurul’a başvuru, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından doğrudan yapılabilir.
Pay sahiplerinin maliki olduğu pay senetlerini satacak aracı kuruluşun, Seri:I No:26 sayılı Tebliğ’in ek-2’de yer alan belgeler ile birlikte pay senetlerinin halka arzı amacı ile Sermaye Piyasası Kurulu’na başvuruda bulunması gerekmektedir. Seri:I No:26 sayılı Tebliğ’in “Mevcut Pay Senetlerinin Halka Arzı” başlıklı 5. maddesinin 2. fıkrasında, ortaklık yönetim kuruluna da ilgili aracı kuruluşa söz konusu belgeleri sağlama ve satışı sırasında mevzuatta öngörülen mükellefiyetleri yerine getirme yükümlülüğü getirilmiştir.
Halka açık anonim ortaklık statüsünü kazanarak Sermaye Piyasası Kurulu denetimine girmek istemeyen anonim ortaklıklar olabilir. Bu bağlamda, bir pay sahibinin, maliki olduğu pay senetlerini halka arz etmek istemesi durumunda, halka arzın anonim ortaklık tarafından engellenememesi, payın ya da pay senedinin devredilebilir olup olmadığı ile ilgilidir. Pay senedine bağlanıp bağlanmadığı önem taşımaksızın anonim ortaklıklarda pay devir edilebilir. Payın serbestçe devrine ilişkin hak şahsi bir müktesep haktır.273 Payın devredilebilirliği, anonim ortaklıklara özgü bir kavramdır. Devredilebilirlik kuralının tek istisnasını bağlı nama yazılı pay senetleri oluşturur.274 Esas sözleşme hükmü ile, pay devirlerini güçleştirebilmek için eşit işlem ilkesine275 uygun hareket edilmesi gerekir. Eşit işlem ilkesi, bir pay sahibinin diğerlerine oranla keyfi ya da haksız işlemlere tabi tutulmamasını gerektirir.276 Eşit işlem ilkesine aykırılığın sonucu, iptal
edilebilirliktir.277 Bu nedenlerle, anonim ortaklık genel kurulunca pay sahiplerinin
maliki oldukları pay senetlerinin halka arzını önleyen bir karar alınması durumunda, pay senetlerini halka arz etmek isteyen pay sahibi tarafından TTK m.381 uyarınca, söz konusu genel kurul kararının iptali talep edilmelidir.
Tebliğ’in 34. maddesi gereği, belirtilen tutarlar her yıl Maliye Bakanlığı’nca ilan edilen yeniden değerleme katsayısı dikkate alınarak Kurulca belirlenir ve Kurul Haftalık Bülteni’nde ilan edilir
273 TEKİNALP (Poroy/ Çamoğlu), Ortaklıklar, s.448 274 Ayrıntılı bilgi için bkz. PULAŞLI (Bağlı), s.111 vd. 275 TEKİNALP(Poroy/ Çamoğlu), Ortaklıklar, s.508- 510
276 TEKİNALP(Poroy/ Çamoğlu), Ortaklıklar, s.508; NOMER, F: Anonim Ortaklıkta Eşit Davranma (Eşit İşlem) İlkesi, Prof. Dr. Oğuz İmregün’e Armağan, İstanbul, 1998, s.471