Metal işçilerinin gerçekleştirmiş oldukları eylem otomotiv sektörünü, buna bağlı olarak tüm ekonomiyi, hükümeti, işverenleri, işçileri, sektörde örgütlü sendikaları etkilemiştir.
Eylemin dalga dalga metal sektörüne yayılması, özellikle otomotivde kilitlenmeye yol açmıştır. Üretim durdurulduğu andan itibaren ekonomik zarar milyonları bulmuştur.
Ana sanayiye parça üreten yan sanayi fabrikaları da bu eylemlerden etkilenmişlerdir.
Eylemler ayrıca Türkiye’deki fabrikaları etkilediği kadar yurt dışında faaliyet gösteren ve Türkiye’den yedek parça tedarik eden fabrikaları da etkilemiştir.
Eylemler işçilerin, işverenlerin, sendikaların birbirlerine bakış açılarını değiştirmiştir. İşçilerin sendikaya özellikle Türk Metal’e olan güveni azalmış, sendikalar, işverenler ve hükümet yetkilileri eylemler karşısında ne yapacaklarını bilemedikleri bir
110 noktaya gelmişlerdir. Eylemlerin seçim dönemi öncesine gelmesi hükümeti etkilemiş, işçilerin beklenmedik eylemleri bütün çevreleri şaşkına çevirmiştir.
Eylemler farklı fabrikalarda ancak koordineli biçimde sendikanın müdahalesi olmadan gerçekleşmiştir. İşçiler arasında iletişim sosyal medyadan sağlanmış ve bu sayede işçiler dakika dakika gelişmeleri hem diğer farikalarda eylemde bulunan arkadaşları hem de kamuoyuyla paylaşmışlardır. Sosyal medya bu eylemde işçilerin koordine olmalarını ve seslerini duyurmalarını sağlamıştır. Sosyal medyada en çok “Metal İşçileri Birliği (MİB)”
sayfası öne çıkmıştır. Bu sayfada metal eyleminde yaşanan bütün olaylar paylaşılmıştır.
Defalarca kapatılan bu sayfa yeniden açılmıştır. Halen bu sayfa metal sektöründe yaşanan sorunları paylaşmakta ve siyasi bir kimliğe bürünmektedir.
İşçilerin kazanım ve kayıpları işyerlerine göre farklılık göstermiştir. Eylemlerden sonra Renault işçileri talep ettiği hakları almışlardır. Eylemlerin 12. gününde Renault‘da anlaşma sağlanmış ve Renault işçilerinin dokuz maddelik talepleri kabul etmiştir (Çelik, 2015).
Bu talepler;
1. Sendikasız işçilerin serbestçe seçecekleri sözcüler işveren tarafından muhatap kabul edilecekler.
2. Kimse işten atılmayacak.
3. İşçiler aleyhine yapılan şikâyetten vazgeçilecek.
4. Tüm çalışanların sendikal özgürlükleri tanınacak.
5. Son toplu iş sözleşmeleri ve çalışanların konuyla ilgili talepleri ile kıdem ve saat ücretleri dikkate alınarak bir ay içinde iyileştirme amacıyla analiz yapılacak. Düşük maaş alana fazla, yüksek maaş alana az olmak üzere prim düzenlemesi yapılacak.
6. İyileştirmelere mahsuben 1 hafta içerisinde tüm çalışanlara bin lira avans ödemesi yapılacak.
7. Her yılsonunda çalışanlara kalite iş güvenliği ve üretim adetleri hedeflerine bağlı olarak performans primi verilecek olup, prim miktarı asgari net 600 TL olacak.
8. Banka maaş ödemeleri promosyonu olarak çalışanlara net 480 TL prim ödenecek.
111 9. OYAK Renault süreç içerisinde yaşadığı zararla ilgili çalışanlardan hiçbir talepte
bulunmayacak. Aynı şekilde çalışanlar da süreçle ilgili OYAK Renault’tan şikâyetçi olmayacak (Tokol ve Güler, 2016: 942-943) şeklindedir.
Renault’ta sağlanan bu kazanımlar diğer işyerlerinde söz konusu olmamıştır.
Tofaş, Mako, Türk Traktör işçilerinin taleplerinin ancak bir bölümü, kabul edilmiş buna karşılık, Ford Otosan işçilerinin talepleri kabul edilmemişti (Çelik, 2015). Eylemden sonra bazı fabrikalarda işten çıkarmalar yaşanmıştır. Eylem nedeniyle kaç işçinin işten çıkarıldığı bilinmemektedir. Bu durumun nedeni; işçilerin işten çıkarılma nedenlerinin farklılaşmasıdır. İşçilerin ancak bir bölümü işe iade davaları açmıştır. İşe iade davası açmayan işçilerin bir bölümü metal sektöründe ücretlerin düşüklüğünden farklı sektörlere yönelmişlerdir. Sona eren işe iade davaları ise işçilerin lehine sonuçlanmıştır. Ancak Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2016/8870 Esas, 2016/6412 Kararı ile Ford Otomotiv A.Ş.’de sendikal nedenle “işten çıkarılma” gerekçesi ile işe iade davası açan bir işçinin lehine olan kararı bozmuştur. Kocaeli 6. İş Mahkemesi’nin işçinin lehine verdiği kararı bozan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi eylemlerin kanun dışı ve ölçülü olmaktan uzak olduğu yönünde karar vermiştir (Çelik, 2015).
Metal eyleminden en çok etkilenen Türk Metal Sendikası olmuştur. 2015 Ocak ayında 177.125 olan üye sayısı 2015 Temmuz ayında 166.250’ye gerilemiştir. Yaklaşık 11 bin üyesini bu eylem sonrasında kaybetmiştir. Türk Metal Sendika’sından istifa eden işçilerin bir bölümü Birleşik Metal-İş Sendikası’na, bir bölümü Çelik İş Sendikası’na üye olmuş, bir bölümü ise; hiçbir sendikaya üye olmadan dayanışma aidatı ödeyerek toplu sözleşmeden faydalanmıştır.
Eylem sonrası Türk Metal Sendikası eski üyelerini tekrar kazanmak için yoğun çalışmalar başlatmıştır. Sendika ilk etapta üyelerinin çocuklarına üniversite sınavında ilk 100 bin sıralamasına giren 4 yıllık üniversite bölümleri okumaları karşılığında karşılıksız burs vereceğini açıklamıştır. Sendika; aidatlarının bir bölümünü üyelerine geri vermek üzere 4 defaya mahsus 150 TL eğitim yardımı dağıtacağını duyurmuş ve sendika tüzüğünde bu konu ile ilgili değişiklik yapmıştır. İlk yardım 2015 yılında kurban bayramından önce verilmiştir.
112 Sendika ayrıca yeniden sendika temsilci seçimlerini başlatmış ve yönetim kadrolarında değişikliğe gitmiştir. Sendika Tofaş ve OYAK Renault fabrikaları için sendika şubeleri oluşturmuştur (Tokol ve Güler, 2016: 945-946).
Yapılan çalışmalar sonucu Birleşik Metal İş ile Çelik- İş’e üye olan Türk Metal Sendikası üyelerinin bir bölümü tekrar sendikaya geri dönmüşlerdir. 2019 Ocak İstatistiklerine göre Türk Metal’in 205,515 üyesi, Birleşik Metal’in 31,048 üyesi bulunmaktadır.
Diğer taraftan Çelik- İş Sendikası eylemler sona erdikten sonra Türk Metal Sendikası’ndan istifa eden Tofaş işçisini örgütlemeye yönelmiş, sendika Genel Başkanı Cengiz Gül’ün ıslak imzasının olduğu bir metni işçiler arasında dolaştırmıştır.
Metinde;
“Söz ve karar sahibi Tofaş işçileri olacak,
Tofaş işçilerini temsil eden delege, temsilci ve yöneticiler işçilerin özgür iradeleri ile yapılacak demokratik seçimle belirlenecektir. Seçim kurulu Tofaş işçisinden oluşacaktır.
Toplu iş sözleşmesi taslak hazırlık çalışmaları, görüşmeleri ve imza süreci şube yönetimi, yöneticiler ve bütün Tofaş işçileri ile beraber yürütülecektir
Mevcut uygulamada bulunan toplu iş sözleşmesinin bitim tarihine kadar Çelik-İş Sendikası’nın Tofaş işçilerinden hiçbir suretle sendika aidat talebi olmayacaktır.
Çelik-İş Sendikası Tofaş’ta işçilerin üyelik çoğunluğunu sağladıktan sonra işverenle görüşülerek temsilci seçimlerini yaparak seçilen temsilciler Tofaş işçilerinin temsilcisi olarak fabrikada göreve başlayacaktır” (Sendika62, 2015) şeklinde taahhütlerde bulunulmuştur.
Ayrıca Çelik-İş sendikası işten çıkarılan işçileri sendikada işe almış ve işe iade davalarını üstlenmiştir. Tofaş Fabrikası’nda Çelik-İş’e 4500 kişi geçmiş ancak daha sonra Tofaş’ta yetkiyi Türk Metal Sendikası almıştır. 2015 Ocak ayında Çelik-İş Sendikası’nın 28.820 üyesi bulunurken; 2015 Temmuz ayına gelindiğinde yeni üyelerle birlikte
Çelik-113 İş’in üye sayısı 32.192’e yükselmiştir. 2019 Ocak İstatistiklerine göre Çelik-İş’in üye sayısı 41,345’e ulaşmıştır.
Metal işkolunda örgütlü diğer sendika olan Birleşik Metal-İş Sendikası Renault işçileri için “5 Mayıs Şubesi” oluşturmuş ve işçilerin işyeri sendika temsilcilerini kendileri belirlemeleri ile toplu iş sözleşmesi taslağı hazırlandığı sırada söz sahibi olmaları konusunda taahhütte bulunmuştur. Sendika işçilerin işe iade davalarını üstlenmiş ve işten çıkarılan bazı işçileri işe almıştır (Tokol ve Güler, 2016; 946). 2015 Ocak ayında Birleşik Metal-İş Sendikası’nın 25.595 üyesi bulunurken; 2015 Temmuz ayına gelindiğinde yeni üyelerle birlikte sendikanın üye sayısı 31.066’e yükselmiştir. Sendika özellikle Renault işçilerini yoğunlukla örgütlemiştir. 2019 Ocak İstatistiklerine göre halen sendikanın 31,048 üyesi bulunmaktadır.
Diğer taraftan eylem sonrasında Renault, Ford, Tofaş, Arçelik, Delphi ve diğer fabrikalarda çalışan 15 işçi 22 Temmuz 2015 tarihinde Bursa Valiliği’ne dilekçe vererek
“Türkiye Otomobil ve Metal İşçileri Sendikası’nı (TOMİS)” kurmuşlardır. Sendikanın ismi daha sonra “Tüm Otomobil ve Metal İşçileri Sendikası” olarak değiştirilmiştir.
Ancak sendika işçilerin mevcut sendikaları tercih etmeleri nedeniyle bir gelişme gösterememiştir. 2019 Ocak İstatistiklerine göre halen sendikanın 105 üyesi bulunmaktadır.