Verimlili÷indeki De÷iúme
4. Malmquist Toplam Faktör Verimlili÷i Endeksi Analiz SonuçlarÕ
Bu bölümde Türk BankacÕlÕk sisteminde faaliyet gösteren mevduat bankalarÕnÕn bilançolarÕndan elde edilen girdi ve çÕktÕ de÷iúkenleri ile 2005-2010 yÕllarÕ arasÕndaki MTFV endeksindeki de÷iúmeler hesaplanmÕútÕr. MTFV endeksinin ölçülmesinde non-parametrik bir yöntem olan VZA kullanÕlmÕútÕr. Bankalara iliúkin girdi de÷iúkeni olarak toplam faiz gideri, personel giderleri, di÷er faaliyet giderleri, çÕktÕ de÷iúkeni olarak ise toplam faiz gelirleri ve di÷er faaliyet gelirleri de÷erleri seçilmiútir. Seçilen girdi ve çÕktÕ de÷iúkenlerine iliúkin veriler TBB veri sorgulama sisteminden alÕnmÕútÕr. VZA yöntemi ile MTFV endeksi hesaplamalarÕ Coelli (1996) tarafÕndan geliútirilmiú olan DEAP-2.1 programÕ ile gerçekleútirilmiútir.
Tablo 2. øncelenen Mevduat BankalarÕnÕn 2005-2010 YÕllarÕ ArasÕnda BankacÕlÕk Sistemi Toplam Aktif Büyüklü÷ü øçindeki PaylarÕ
2005 2006 2007 2008 2009 2010
Büyük Ölçekli
Türkiye Cumhuriyeti Ziraat BankasÕ A.ù.* 17.023 14.833 14.425 14.792 15.595 15.715 Türkiye øú BankasÕ A.ù.** 16.673 15.513 14.289 13.820 14.179 13.702 Türkiye Garanti BankasÕ A.ù.** 9.543 10.373 12.043 12.600 13.207 12.888
Akbank T.A.ù.** 13.709 11.814 12.155 12.135 11.936 11.767
Kaynak: Türkiye Bankalar Birli÷i *Kamu sermayeli **Özel sermayeli ***YabancÕ sermayeli
32 mevduat bankasÕ için incelenen dönemde MTFV endeksi ortalamalarÕnÕ de÷erlendirmeye geçmeden önce bankalarÕn büyüklü÷üne iliúkin Tablo 2’deki de÷erler sunulmuútur. Tablo 2’de analize konu olan bankalar sektörün toplam aktifleri içindeki
paylarÕna göre büyük ölçekli, orta ölçekli ve küçük ölçekli bankalar úeklinde sÕralanmÕútÕr.
Buna göre toplam aktifler içindeki payÕ %5’ten büyük 7 banka bulunmaktadÕr. Bu bankalarÕn 3’ü kamu sermayeli, 4’ü ise özel sermayeli bankadÕr. Toplam aktifler içindeki payÕ %1 ile %5 arasÕnda de÷iúen 7 bankanÕn 2’si özel sermayeli 5’i yabancÕ sermayeli bankadÕr. Toplam aktifler içindeki payÕ %1’den küçük olan 18 bankanÕn ise 6’sÕ özel sermayeli 12’si yabancÕ sermayeli bankadÕr.
Mevduat bankalarÕ için hesaplanan MTFV endeksi de÷iúmelerinin incelenen dönemdeki ortalamalarÕ Tablo.3’te sunulmuútur.
Tablo 3. Mevduat BankalarÕ øçin MTFV Endeksi OrtalamalarÕ
TED TD SED ÖED TFVD 1 Türkiye Cumhuriyeti Ziraat BankasÕ A.ù.* 1.000 1.022 1.000 1.000 1.022 2 Türkiye øú BankasÕ A.ù.** 1.028 1.028 1.000 1.028 1.057 3 Türkiye Garanti BankasÕ A.ù.** 1.063 0.945 1.007 1.056 1.005
4 Akbank T.A.ù.** 1.000 0.991 1.000 1.000 0.991
5 YapÕ ve Kredi BankasÕ A.ù.** 1.101 0.974 1.043 1.056 1.072 6 Türkiye VakÕflar BankasÕ T.A.O.* 0.996 1.006 0.998 0.998 1.002 7 Türkiye Halk BankasÕ A.ù.* 1.019 0.968 1.015 1.004 0.986
8 Finans Bank A.ù.*** 1.042 0.927 1.000 1.042 0.965
9 Denizbank A.ù.*** 1.089 0.971 1.019 1.069 1.057
10 Türk Ekonomi BankasÕ A.ù.** 1.019 0.982 1.008 1.010 1.001
11 HSBC Bank A.ù.*** 1.051 0.943 1.008 1.043 0.992
12 ING Bank A.ù.*** 1.047 0.968 1.022 1.024 1.014
13 Fortis Bank A.ù.*** 1.038 0.946 0.987 1.052 0.982
14 ùekerbank T.A.ù.** 1.056 0.906 0.985 1.073 0.957
15 Citibank A.ù.*** 1.041 0.946 1.000 1.041 0.985
16 Anadolubank A.ù.** 1.066 0.967 1.091 0.976 1.031 17 Alternatif Bank A.ù.** 1.052 1.033 1.073 0.980 1.087 18 Eurobank Tekfen A.ù.*** 1.104 1.007 1.117 0.988 1.111 19 Deutsche Bank A.ù.*** 1.308 0.935 1.326 0.987 1.223 20 Tekstil BankasÕ A.ù.** 1.035 0.984 1.057 0.979 1.018
21 Bank Mellat*** 1.096 0.970 1.013 1.082 1.063
22 Turkland Bank A.ù.*** 1.001 0.991 1.014 0.987 0.992
23 WestLB AG*** 0.920 0.941 0.913 1.008 0.866
24 Arap Türk BankasÕ A.ù.*** 1.136 0.928 1.195 0.950 1.054 25 The Royal Bank of Scotland N.V.*** 1.101 0.930 1.197 0.920 1.024 26 Turkish Bank A.ù.** 1.001 0.955 0.994 1.008 0.956 27 Millennium Bank A.ù.*** 1.121 0.869 1.132 0.990 0.974 28 Birleúik Fon BankasÕ A.ù.** 1.000 1.128 1.000 1.000 1.128 29 JPMorgan Chase Bank N.A.*** 1.060 0.934 1.041 1.017 0.990 30 Société Générale (SA)*** 1.115 0.959 1.119 0.996 1.070 31 Habib Bank Limited*** 1.260 0.886 1.000 1.260 1.116
32 Adabank A.ù.** 1.218 0.962 1.332 0.914 1.172
Ortalama 1.066 0.965 1.050 1.015 1.025
*Kamu sermayeli **Özel sermayeli ***YabancÕ sermayeli
(TED= Teknik Etkinlikteki De÷iúme, TD= Teknolojik De÷iúme, SED=Saf Etkinlikteki De÷iúme, ÖED=Ölçek Etkinli÷indeki De÷iúme, TFVD= Toplam Faktör Verimlili÷indeki de÷iúme.)
Tablo 3’teki de÷erlere göre 2005-2010 döneminde mevduat bankalarÕnÕn toplam faktör verimlili÷inde ortalama %2,5’lik bir artÕú gerçekleúmiútir. Bu artÕú temel olarak teknik
etkinlikteki artÕútan kaynaklanmaktadÕr. Banka gruplarÕ açÕsÕndan bakÕldÕ÷Õnda büyük ölçekli bankalarÕn 6’sÕnda, orta ölçekli bankalarÕn 3’ünde, küçük ölçekli bankalarÕn ise 12’sinde toplam faktör verimlili÷i artÕúÕ gerçekleúmiútir. Elde edilen sonuçlar büyük ölçekli ve orta ölçekli bankalarÕn toplam faktör verimlili÷inde meydana gelen artÕúlarÕn kayna÷ÕnÕ teknik etkinlikteki de÷iúmenin oluúturdu÷u yönündedir. Bunun yanÕnda büyük ve orta ölçekli bankalarÕn teknik etkinli÷indeki de÷iúme ise ölçek etkinli÷inde meydana gelen de÷iúmeden kaynaklanmaktadÕr. Küçük ölçekli bankalarÕn faktör verimlili÷i artÕúÕnda etkili olan teknik etkinlik de÷iúiminin kayna÷ÕnÕ ise saf etkinlikteki de÷iúme oluúturmaktadÕr. Elde edilen sonuçlara göre büyük ve orta ölçekli bankalarÕn toplam faktör verimlili÷indeki artÕúa kaynaklÕk eden ölçek etkinli÷indeki de÷iúme bu bankalarÕn ilgili dönemde girdilerinde artÕú meydana geldi÷i úeklinde yorumlanabilir. Küçük ölçekli bankalar için ise saf etkinli÷in belirleyici oldu÷u düúünüldü÷ünde bu bankalar için toplam faktör verimlili÷indeki artÕúlarÕn yönetsel etkinlikten kaynaklandÕ÷Õ söylenebilir.
Tablo 4. YÕllara Göre Mevduat BankalarÕ øçin MTFV Endeksi
YÕl TED TD SED ÖED TFVD
2005-2006 0.919 1.353 1.040 0.884 1.244
2006-2007 1.332 0.707 1.107 1.204 0.942
2007-2008 1.097 0.947 1.080 1.016 1.039
2008-2009 1.076 0.854 1.032 1.042 0.919
2009-2010 0.950 1.079 0.993 0.957 1.025
ORTALAMA 1.066 0.965 1.050 1.015 1.025
(TED= Teknik Etkinlikteki De÷iúme, TD= Teknolojik De÷iúme, SED=Saf Etkinlikteki De÷iúme, ÖED=Ölçek Etkinli÷indeki De÷iúme, TFVD= Toplam Faktör Verimlili÷indeki de÷iúme.)
Tablo 4’te tüm bankalar için MTFV endeksi ve bileúenlerindeki de÷iúmeler yÕllar itibariyle verilmiútir. Tablo 4’te yer alan MTFV endeksi ve bileúenlerindeki yüzde de÷iúmeler Grafik 3’de gösterilmiútir.
Grafik 3. YÕllar øtibariyle Verimlilik Endekslerinin Geliúimi
-8.1
Saf Etkinlikteki De÷iúme Ölçek Etkinli÷indeki De÷iúme Malmquist Toplam Faktör Verimlili÷indeki De÷iúme
Grafik 3’e göre mevduat bankalarÕnÕn 2006 yÕlÕnda bir önceki yÕla göre MTFV’inde
%24,4’lük bir artÕú meydana gelmiútir. AynÕ yÕl teknik etkinlik %8,1 azalÕrken, teknolojik de÷iúme endeksinde %35,3’lük artÕú gerçekleúmiútir. Daha önce yapÕlan açÕklamalarda MTFV endeksinin teknik etkinlik ve teknolojik de÷iúme bileúenlerinden oluútu÷unu, teknik etkinlikteki de÷iúmenin ise saf etkinlik de÷iúimi ve ölçek etkinli÷i de÷iúimi olmak üzere iki bileúene ayrÕldÕ÷ÕnÕ vurgulamÕútÕk. Bu ba÷lamda 2006 yÕlÕnda bir önceki döneme göre MTFV’indeki artÕúÕn kayna÷Õ teknolojik de÷iúmedir. Mevduat bankalarÕ açÕsÕndan teknolojik de÷iúme olumlu yönde gerçekleúmiútir. Bir baúka ifade ile analize konu olan bankalarÕn girdi çÕktÕ kompozisyonlarÕ olumlu yönde de÷iúmiútir. Teknik etkinlikte meydana gelen azalma ise ölçek etkinli÷inde meydana gelen azalmadan kaynaklanmaktadÕr. Bu da ilgili dönemde girdilerde meydana gelen azalma anlamÕna gelmektedir.
2006 yÕlÕnÕ izleyen dönemde 2007 ve 2009 yÕllarÕnda bankalarÕn MTFV’inde sÕrasÕyla
%5,8 ve %8,1 azalma 2008 ve 2010 yÕllarÕnda ise sÕrasÕyla %3,9 ve %2,5 artÕú gerçekleúmiútir. 2007 ve 2009 yÕllarÕnda bankalarÕn toplam faktör verimlili÷inde meydana gelen azalmanÕn kayna÷Õnda teknolojik de÷iúme bulunmaktadÕr. Yani 2007 ve 2009 yÕllarÕnda bankacÕlÕk sektöründe önceki dönemlere göre mevduat bankalarÕnÕn girdi çÕktÕ kompozisyonlarÕ olumsuz yönde de÷iúmiútir. 2008 yÕlÕnda meydana gelen MTFV artÕúÕnÕn kayna÷Õnda bankacÕlÕk sisteminin etkinli÷indeki artÕú rol oynarken 2010 yÕlÕndaki faktör verimlili÷i artÕúÕ teknolojik de÷iúmeden yani bankalarÕn girdi çÕktÕ kompozisyonlarÕnÕn olumlu yönde de÷iúmesinden kaynaklanmaktadÕr.
Sonuç
Ekonomide mal ve hizmet piyasalarÕnÕn ve faktör piyasalarÕnÕn sa÷lÕklÕ iúlemesinde finansal sistemin önemli bir rolü vardÕr. Temel fonksiyonu tasarruf fazlasÕ olan birimlerden tasarruf açÕ÷Õ olan birimlere fonlarÕn aktarÕlmasÕ olan finansal sistemin etkin ve verimli çalÕúmasÕ ekonomik faaliyetlerin yürütülmesinde ön plana çÕkmaktadÕr. Finansal sistem iki ana kanaldan iúlemektedir. Bu kanallardan biri do÷rudan finansman di÷eri ise dolaylÕ finansmandÕr. DolaylÕ finansmanÕn iúleyiúinde belirleyici olan yapÕ ise bankacÕlÕk sistemidir.
BankacÕlÕk sisteminin finansal sistem içerisinde en önemli fonksiyonu ise fon transferine aracÕlÕk edilmesidir. Bu noktadan hareketle fon kaynaklarÕnÕ etkin ve verimli biçimde de÷erlendirmeyi baúaran bir bankacÕlÕk sistemi ekonomideki di÷er tüm aktörler açÕsÕndan önem taúÕmaktadÕr. Bu nedenle bu araútÕrmada Türk bankacÕlÕk sisteminde yer alan mevduat bankalarÕ için 2005-2010 yÕllarÕ arasÕnda VZA yöntemiyle MTFV endeksi hesaplamalarÕ yapÕlarak mevduat bankalarÕnÕn toplam faktör verimlili÷indeki de÷iúmeler ortaya konmuútur.
Buna göre 2005-2010 döneminde Türk bankacÕlÕk sisteminde toplam faktör verimlili÷inde meydana gelen de÷iúmelerin açÕklanmasÕnda büyük ve orta ölçekli bankalar için teknik etkinlikteki de÷iúme ve bu de÷iúmenin alt bileúeni olan ölçek etkinli÷indeki de÷iúme önemli bir faktör olarak karúÕmÕza çÕkmaktadÕr. Bunun yanÕnda küçük ölçekli bankalarÕn toplam faktör verimlili÷inde belirleyici olan unsur ise teknik etkinlikteki de÷iúmenin alt bileúeni olan saf etkinlikteki de÷iúmedir. Elde edilen sonuçlar büyük ve orta ölçekli bankalarÕn girdi kompozisyonlarÕndaki de÷iúmelerle toplam faktör verimlili÷indeki de÷iúmeleri yönlendirdiklerini, küçük ölçekli bankalarÕn ise daha çok yönetsel etkinlikleri aracÕlÕ÷Õyla toplam faktör verimlili÷indeki de÷iúmeleri yönlendirdiklerini göstermektedir.
Kaynakça
x Anayiotos, G., Toroyan, H. and Vamvakidis, A. (2010). The Efficiency of Emerging Europe’s Banking Sector Before and After The Recent Economic Crisis, Financial Theory and Practice, 34 (3), 247-267.
x BakÕrcÕ, F. (2006). Sektörel Bazda Bir Etkinlik Ölçümü: VZA ile Bir Analiz, øktisadi ve ødari Bilimler Dergisi, 20 (2), 199-217.
x BDDK, (2009). “BankacÕlÕkta YapÕsal Geliúmeler”, 15 Ocak 2012 tarihinde
http://www.bddk.org.tr/websitesi/turkce/Raporlar/Bankacilikta_Yapisal_Gelismeler/8280byg20 09.pdf adresinden eriúildi.
x BDDK, (2011). “Finansal Piyasalar Raporu”, Eylül 2011, SayÕ 23. 15 Ocak 2012 tarihinde
http://www.bddk.org.tr/websitesi/turkce/Raporlar/Finansal_Piyasalar_Raporlari/10385fpr_eyl20 11_121211.pdf adresinden eriúildi.
x Chortareas, G. E., Garza-Garcia, J. G., and Girardone, C. (2011). Banking Sector in Latin America:
Market Power Versus Efficiency, Review of Development Economics, 15 (2), 307-325.
x Coelli, T.J. (1996). A Guide to DEAP Version2.1: A Data Envelopment Analysis (Computer) Program, CEPA Working Papers Department of Econometrics University of New England, 96/08.
x Caves, D. W., Christensen, L.R. and Diewert, W.E. (1982). The Economic Theory of Index Numbers and the Measurement of Input, Output, and Productivity, Econometrica, 50 (6), 1393-1414.
x Çalmaúur, G. (2008). ømalat Sanayinde Toplam Faktör Verimlili÷i: Erzurum Alt Bölgesi Üzerine Bir Uygulama, Atatürk Üniversitesi S.B.E øktisat Anabilim DalÕ Yüksek Lisans Tezi.
x Demir, Y. ve Gençtürk, M. (2006). øMKB’de øúlem Gören Yerli ve YabancÕ BankalarÕn Göreli Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi ile Ölçümü, D.E.Ü. ø.ø.B.F Dergisi, 21 (2), 49-74.
x Demirbaú, M. ve Sezgin, F.H. (2010). Likidite Krizi Sürecinde Amerika Birleúik Devletleri, Avrupa Birli÷i’ne Üye Ülkeler ve Türkiye’deki BankacÕlÕk Sektörünün KarúÕlaútÕrmalÕ Etkinlik Analizi:2006-2010 Dönemi, Gazi Üniversitesi øktisadi ve ødari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12/3, 135-158.
x Drake, L., Hall, M.J.B., and Simper, R. (2009). Bank Modelling Methodologies: A Comparative Non-Parametric Analysis of Efficiency in the Japanese Banking Sector, Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 19, 1-15.
x Eleren, A. ve Özgür, E. (2006). Türkiye’de YabancÕ Sermayeli Mevduat BankalarÕnÕn Veri Zarflama Yöntemi ile Etkinlik Analizlerinin YapÕlmasÕ, Afyon Kocatepe Üniversitesi, ø.ø.B.F Dergisi, 7 (2), 53-76.
x Fare, R. and Grosskopf, S. (1992). Malmquist Productivity Indexes and Fisher Ideal Indexes,The Economic Journal, 102 (410), 158-160.
x Fare, R.; Grosskopf, S., Norris, M. and Zhang, Z. (1994). Productivity Growth, Technical Progress, and Efficiency Change in Industrialized Countries,The American Economic Review, 84 (1), 66-83.
x Fare, R.; Tatje, E.G., Grosskopf, S. ve Lovell, C.A.K. (1997). Biased Technical Change and the Malmquist Productivity, The Scandinavian Journal of Economics, 99 (1), 119-127.
x Karacabey, A. (2002). Türk BankalarÕndaki Üretim De÷iúiklikleri ve Nedenleri, Ankara Üniversitesi SBF, Geliúme ve Toplum AraútÕrmalarÕ Merkezi, TartÕúma Metinleri, No 42, 20 AralÕk 2012 tarihinde http://www.politics.ankara.edu.tr/eski/dosyalar/tm/SBF_WP_42.pdf adresinden eriúildi.
x Özgür, E. (2008). Kamu BankalarÕnÕn Finansal Etkinli÷i, Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (3), 247-260.
x Öndeú,T. ve Yerdelen, C. (2008). Türk BankacÕlÕk Sistemindeki BankalarÕn 2003-2006 Dönemindeki Göreceli Etkinliklerinin AraútÕrÕlmasÕ, Ekev Akademi Dergisi, YÕl 12, 37, 403-413.
x Paul, S. ve Kourouche, K. (2008). Regulatory Policy and the Efficiency of the Banking Sector in Australia, The Australian Economic Review, 41 (3), 260-271.
x Seyrek, ø.H, Ata, H.A. (2010). Veri Zarflama Analizi ve Veri Madencili÷i ile Mevduat BankalarÕnda Etkinlik Ölçümü, BDDK BankacÕlÕk ve Finansal Piyasalar,4 (2), 67-84.
x Sok-Gee, C. (2011). Technical Efficiency of Commercial Banks in China: Decomposition into Pure Technical and Scale Efficiency, International Journal of China Studies, 2 (1), 27-38.
x TBB, (2008). 50. YÕlÕnda Türkiye Bankalar Birli÷i ve Türkiye’de BankacÕlÕk Sistemi “1958-2007”, Türkiye Bankalar Birli÷i YayÕn no:262.
x Thannassoulis, E. (1999). Data Envolopment Analysis and Its Use in Banking, Interfaces, 29 (3), 1-13.
x Thannassoulis, E., Dyson, R.G., and Foster, M. J. (1987). Relative Efficiency Assessments Using Data Envelopment Analysis: An Application to Data on Rates Departments, The Journal of The Operational Research Society, 38 (5), 397-411.
x TBB, Türkiye Bankalar Birli÷i østatistikî RaporlarÕ, 20 AralÕk 2011 tarihinde http://www.tbb.org.tr/tr/Banka_ve_Sektor_Bilgileri/Tum_Raporlar.aspx adresinden eriúildi.