Hüseyin Gültekin *
9. Şüpheli İşlemlerin Yetkili Otoriteye Gönderilmesi
Şüpheli işlem bildirimi yükümlülüğü ihlali riskiyle karşılaşılmaması açısından, yukarıdaki esaslar kapsamında şüpheli bir durumla karşılaştığını düşündüğü her durumda yükümlü çalışanı durumu, varsa uyum görevlisine, uyum görevlisi yok fakat bunu MASAK’a iletmekten sorumlu yükümlü nezdinde bir görevli varsa bu görevliye ya da bizzat kendisi yükümlü ise doğrudan MASAK’a iletmelidir.
9. Şüpheli İşlemlerin Yetkili Otoriteye Gönderilmesi
Düzenlenen ŞİBF’nin, bankalar açısından elektronik ortamda, diğer yükümlülerce ise elden veya taahhütlü postayla ya da faksla MASAK’a gönderilmesi gerekmektedir.34 ŞİBF faksla gönderilmiş ise aslı, ayrıca elden ya da taahhütlü postayla da sonradan MASAK’a intikal ettirilecektir.
Maliye Bakanlığı mevzuatımızda şüpheli işlem bildirimlerinin elektronik ortam ve bilgi iletişim araçları kullanılarak yapılması zorunluluğu getirmeye ve şüpheli işlem bildirimlerinde elektronik imza kullanılmasına ilişkin usul ve esasları yükümlüler bazında ayrı ayrı belirlemeye yetkili kılınmıştır. Yine MASAK, bildirimlerin elektronik ortamda gönderilmesine yönelik rehberler çıkarmaya ve bu rehberleri elektronik ortamda yayımlamaya yetkilidir.35 Söz konusu düzenlemelere istinaden, ilk aşamada bankaların (T.C. Merkez Bankası ile kalkınma ve yatırım bankaları hariç) şüpheli işlem bildirimlerinin, uyum görevlileri tarafından elektronik ortam ve bilgi iletişim araçları kullanılarak yapılması uygun görülmüştür.36 Bu kapsamda bankaların uyum görevlileri, MASAK tarafından oluşturulan sistemde kullanıcı olarak tanımlanmış ve kendilerine kullanıcı adı ve şifresi verilmiştir. Elektronik ortamda şüpheli işlem bildiriminde bulunulmasına imkân veren sistemin içerdiği standartlar, kullanılacak şüpheli işlem bildirim formu, formun ne şekilde düzenleneceği, MASAK’a ne şekilde aktarılacağı ve elektronik imza kullanımı gibi hususlar MASAK tarafından hazırlanan uygulama rehberleri ile bankalara bildirilmektedir. Bu kapsamda “Bankalar İçin e-ŞİB Rehberi” başlıklı ilk rehber 2009 yılında MASAK tarafından yayımlanmıştır. Buna göre banka uyum görevlilerinin veya vekillerinin doğrudan MASAK’ın kendilerine sağladığı web uygulaması ekranlarını kullanarak veya MASAK bilgi işlem sistemi üzerinden elektronik bilgi alışverişini güvenli ve özel bir ortamda gerçekleştirilmesini sağlayan elektronik kasa üzerinden şüpheli işlem bildiriminde bulunmaları gerekmektedir. Bankalar, elektronik ortamda şüpheli işlem bildirimi yapılmasına imkân veren erişim sistemlerinin kendileri nezdinde etkin ve güvenli bir şekilde çalışmasını temin için gerekli tedbirleri almak zorundadırlar.
Bildirimde bulunmadan önce yapılacak işlemlerle ilgili olarak yukarıdaki kısımlarda açıklanan usul ve esaslar, şüpheli işlemlerin banka uyum görevlilerince elektronik ortamda bildiriminde de geçerlidir. ŞİB’lerin MASAK portal’den mi yoksa e-kasa üzerinden mi
gönderileceği konusunda serbestlik olsa da yöntemlerden biri kullanılarak elektronik olarak MASAK’a gönderilmiş olan ŞİB, diğer yöntem vasıtasıyla MASAK’a mükerrer olarak gönderilmeyecektir. Yine elektronik olarak gönderilmiş bir ŞİB, ayrıca faksla ya da posta yolu ile yeniden MASAK’a gönderilmemelidir. Benzer şekilde faksla ya da posta yolu ile gönderilmiş bir ŞİB de ayrıca elektronik ortamda gönderilmemelidir. Teknik nedenlerle elektronik ortamda ŞİB göndermenin mümkün olmadığı durumlarda, bildirimin elektronik ortamda gönderilemediğine dair mevcut durum sebepleriyle birlikte tutanağa bağlanacak ve ŞİB’ler, elektronik ortamda gönderilmeme nedeninin açıklandığı bir üst yazı ekinde elden ya da posta yolu ile MASAK’a gönderilecektir. Böyle bir durumda da elden ya da posta yolu ile gönderilmiş bir ŞİB sonradan elektronik ortamda yeniden MASAK’a gönderilmemelidir.
Kaynakça
• AYKIN, H. (2008). Aklama ve Terörün Finansmanı İle Mücadelede Şüpheli İşlem Bildirim Sistemi, Bankacılar Dergisi, Sayı:65, s.51.
• BAŞAK, R, (1998). 50 Soruda Karapara ve Karaparanın Aklanmasının Önlenmesi, Ankara, Türkiye Bankalar Birliği, Yayın No:206, s.2.
• COLEMAN, J.W. (2001). The Criminal Elite. Understanding White-Collar Crime, New York, St.
Martin's Press, s.121.
• KARAAL, H. (2009). Suç Gelirlerinin Aklanması ve Terörün Finansmanı İle Mücadelede Bildirimler, Ankara, Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı, Yayın No:15, s.17-29.
• LILLEY, P. (2006). Dirty Dealing The Untold Truth About Global Money Laundering, International Crime and Terrorism, London, Kogan Page Publishing, s.192.
• FATF, (1996). Best Practice Guidelines on Providing Feedback to Reporting Financial Institutions and Other Persons, Paris, FATF/OECD, s.3.
• FATF Tavsiyeleri, (2012). 31 Ocak 2012 tarihinde http://www.fatf-gafi.org. adresinden erişildi.
• MASAK Düzenlemeleri. 31 Ocak 2012 tarihinde http://www.masak.gov.tr. adresinden erişildi.
• SCHOTT, P.A. (2006), Reference Guide to Anti-Money Laundering and Combating the Financing of Terrorism, Second Edition and Supplement on Special Recommendation IX, Washington, The World Bank/IMF, s.VI.1.
Dipnotlar:
1 1989 Yılında G-7 Ülkeleri (ABD, Japonya, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya ve Kanada) Tarafından Kurulan FATF (Financial Action Task Force /Mali Eylem Görev Gücü) Tavsiyeleri, Tavsiye 5 ve 13.
2 FATF 26 Nolu Tavsiyesinde Ülkelerin Mali İstihbarat Birimi İhdas Etmelerini Tavsiye Etmiştir. 9 Haziran 1995’de Brüksel’de 24 ülke ve 8 uluslararası kuruluşun bir araya gelmesiyle kurulan, mali istihbarat birimleri arasında işbirliğini geliştirmeyi amaçlayan egmont grubu mali istihbarat birimini “aklama ve terörün finansmanı ile ilgili başta şüpheli işlem bildirimleri olmak üzere bilgileri alan, analiz edip sonuçlarını ilgili ulusal ve uygun durumlarda yabancı diğer birimlerle paylaşan birim”
olarak tanımlamıştır.
3 The Financial Action Task Force (FATF) is an inter-governmental body whose purpose is the development and promotion of policies, both at national and international levels, to combat money laundering and terrorist financing. It established a series of recommendations in 1990, revised in 1996 and in 2003 to ensure that they remain up to date and relevant to the evolving threat of money laundering, that set out the basic framework for anti-money laundering efforts and are intended to be of universal application.
4 Recognising the benefits inherent in the development of a FIU (financial intelligence unit) network, in 1995, a group of FIUs met at the Egmont Arenberg Palace in Brussels and decided to establish an informal group for the stimulation of international co-operation. Now known as the Egmont Group of Financial Intelligence Units, these FIUs meet regularly to find ways to cooperate, especially in the areas of information exchange, training and the sharing of expertise. An FIU, quite simply, is a central office that obtains financial report information, processes it in some way and
then discloses it to an appropriate government authority in support of a national anti-money laundering effort.
5 Şüpheli işlem bildirim yükümlülüğü mevzuatımızda ilk kez 2 Temmuz 1997 tarihli ve 23037 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair 4208 Sayılı Kanunun Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 12 nci maddesi ile getirilmiştir.
6 11.10.2006 kabul tarihli 5549 sayılı Kanun (RG:18.10.2006/26323) ülkemizde aklama ve terörün finansmanı ile mücadele mekanizmasını düzenleyen temel kanundur.
7 Aklama ve terörün finansmanı ile mücadele mevzuatında yer alan yükümlülük ihlallerinden kabahat niteliğinde olanlar (idari para cezası gerektirenler) 30.03.2005 kabul tarihli 5326 sayılı Kanun (RG:
31.03.2005/25772 Mükerrer) kapsamında cezalandırılmaktadır.
8 (RG: 09.01.2008/ 26751), Aklama ve terörün finansmanı ile mücadele mekanizmasında finansal kesim açısından geliştirilen önleyici tedbirler mekanizması bu Yönetmelik ile düzenlenmiştir.
9 (RG: 16.09.2008/ 26999), Aklama ve terörün finansmanı ile mücadele kapsamında getirilen tedbirlere yükümlülerin uyum sağlamasındaki temel esaslar bu Yönetmelik ile düzenlenmiştir.
10 (RG:07.11.2007/ 26693), Terörün finansmanının önlenmesi kapsamında şüpheli işlem bildirimi mekanizması ile ilgili düzenlemedir.
11 (RG: 27.09.2008/ 27010), Şüpheli işlem bildirim mekanizmasının temel esasları bu tebliği ile belirlenmiştir.
12 5549 sayılı Kanun, m.4/1, Tedbirler Yönetmeliği, m.27/1, 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 2 nci Kısım
13 MASAK, ilk olarak 19.11.1996 tarihli ve 22822 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4208 sayılı Karaparanın Aklanmasının Önlenmesine Dair Kanun, 2313 Sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanunda, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununda ve 178 Sayılı Maliye BakanIığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile kurulmuştur.
14 Tedbirler Yönetmeliği, m.27/2
15 5549 sayılı Kanun Madde 2/1-(d) :“Yükümlü”; bankacılık, sigortacılık, bireysel emeklilik, sermaye piyasaları, ödünç para verme ve diğer finansal hizmetler ile posta ve taşımacılık, talih ve bahis oyunları alanında faaliyet gösterenler; döviz, taşınmaz, değerli taş ve maden, mücevher, nakil vasıtası, iş makinesi, tarihi eser, sanat eseri ve antika ticareti ile iştigal edenler veya bu faaliyetlere aracılık edenler ile noterler, spor kulüpleri ve Bakanlar Kurulu’nca belirlenen diğer alanlarda faaliyet gösterenlerdir.
16 Tedbirler Yönetmeliği, m.27/2 ; 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 5.1.2 ve 5.1.3 ücü Kısımlar
17 Tedbirler Yönetmeliği, m.27/5
18 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği
19 Tedbirler Yönetmeliği, m.27/3
20 Tedbirler Yönetmeliği, m.28/1
21 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 5.1.1 nci Kısım
22 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 5.1.1 nci Kısım
23 5549 sayılı Kanun, m. 4/3, m.5; Tedbirler Yönetmeliği, m.28/4,
24 Tedbirler Yönetmeliği, m.28/1
25 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 5.1.1 nci Kısım
26 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği,5.1.3 ncü Kısım
27 Tedbirler Yönetmeliği, m.27/2
28 6 sıra nolu MASAK genel Tebliği, 5.1.2 nci Kısım
29 Uyum Yönetmeliği, m.4, m.18 : Bu yükümlü grupları bankalar (TC Merkez Bankası ile kalkınma ve yatırım bankaları hariç), sermaye piyasası aracı kurumları, sigorta ve emeklilik şirketleri ile Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü’dür.
30 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 5.1.2 nci Kısım, a bendi.
31 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 5.1.2 nci Kısım, a bendi.
32 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 5.1.2 nci Kısım, b bendi.
33 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 5.1.2 nci Kısım, c bendi.
34 “Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı, Maliye Bakanlığı, N Blok, Dikmen Cad., 06100
Dikmen/ANKARA” adresine ya da Başkanlığın (312) 415 25 35 veya (312) 415 25 36 nolu faksına gönderilecektir.
35 Tedbirler Yönetmeliği, m.28.
36 6 sıra nolu MASAK Genel Tebliği, 5.3.