M2 Para ArzÕ ve Krediler YÕllÕk Yüzde De÷iúim

Kaynak: TCMB, BDDK.

III. Sonuç ve De÷erlendirmeler

2008 yÕlÕnda baúlayan ve halen devam etmekte olan küresel finansal krizin GOÜ ekonomilerine önemli yansÕmalarÕ olmuútur. Özellikle krizden çÕkÕú sinyallerinin alÕnmaya baúladÕ÷Õ 2010 yÕlÕ içerisinde GÜ ekonomilerinin parasal geniúleme politikalarÕ sonucunda makroekonomik performanslarÕ ve yüksek faiz oranlarÕ ile GÜ ekonomilerinden ayrÕúan GOÜ’leri hÕzlÕ sermaye giriúleri ile karúÕ karúÕya bÕrakmÕútÕr. Sermaye akÕmlarÕnÕn do÷rudan yatÕrÕm gibi uzun vadeli yatÕrÕmlar yerine, portföy yatÕrÕmlarÕ ve kÕsa vadeli özel krediler yoluyla olmasÕ GOÜ ekonomilerini finansal açÕdan kÕrÕlgan hale getirmiútir. Bu süreçte kÕsa vadeli sermaye giriúlerine karúÕ GOÜ otoriteleri zorunlu karúÕlÕk artÕrÕmÕ, süre sÕnÕrlandÕrmasÕ ve vergilendirme gibi makro ihtiyati önlemler almaya baúlamÕútÕr.

Geliúmekte olan ülke kategorisinde olan Türkiye sÕcak para giriúi sonucunda yüksek cari açÕk problemi ile karúÕ karúÕya kalmÕútÕr. TCMB finansal istikrarÕ gözetmek amaçlÕ zorunlu karúÕlÕk oranlarÕnÕ aktif para politikasÕ aracÕ olarak kredi geniúlemesinin önüne geçebilmek amacÕyla kullanmaya baúlamÕútÕr.

Zorunlu karúÕlÕk oranlarÕndaki artÕú bankalarÕn en büyük fon kayna÷Õ olan mevduatlarÕn maliyetini artÕrmÕú ve bankalarÕn mevduat dÕúÕ fonlara yönelmesine neden olmuútur.

Bu süreçte Haziran 2011’de Eylül 2010’a kÕyasla ortalama zorunlu karúÕlÕk oranlarÕ TL mevduat için 7,6; YP mevduat için 1 puan artmÕútÕr. Zorunlu karúÕlÕk oranlarÕnda yaúanan bu artÕúla yapÕlan hipotetik analizde kredi ve mevduat faizlerinin sabit tutuldu÷u durumda net faiz gelirini yüzde 21 daralmÕútÕr.

MevduatÕn bankalara maliyetinin artmasÕyla mevduat dÕúÕ kaynaklarÕn banka bilançolarÕndaki a÷ÕrlÕ÷Õ artmÕútÕr. øncelenen dönemde bankalarÕn repo iúlemlerinden sa÷ladÕ÷Õ fonlarÕn toplam pasifler içindeki payÕ yüzde 6’dan yüzde 9’a yükselirken, mevduatÕn payÕ ise yüzde 62’den yüzde 58’e gerilemiútir. Öte yandan, yurtdÕúÕndan sa÷lanan fonlarÕn toplam pasifler içerisindeki payÕ yüzde 11’den yüzde 13’e yükselmiútir.

YÕllÕklandÕrÕlmÕú mevduata ödenen faizlerin toplam kredilendirilebilir mevduata (toplam mevduat – merkez bankasÕnda tutulan zorunlu karúÕlÕk + zorunlu karúÕlÕklara ödenen faiz)

oranlanmasÕyla elde edilen mevduatÕn bankalara ortalama maliyeti artan zorunlu karúÕlÕk artÕúÕ sonrasÕnda yüzde 2,5 artmÕútÕr.

BankalarÕn mevduata olan iútahlarÕnÕn zayÕflamasÕ ile mevduat faizleri incelenen dönemde düúmüútür. Bu dönemde, mevduata ödenen faizler kaleminin toplam mevduata oranlanmasÕ ile hesaplanan ortalama mevduat faizi yüzde 5,33’ten yüzde 5,10’a gerilemiútir.

Mevduat faizinde yaúanan gerileme sonucu bankalarÕn yanÕ sÕra mudiler de zorunlu karúÕlÕk vergisinin bir kÕsmÕnÕ ödemek zorunda kalmÕútÕr. Binici ve Köksal’Õn yapmÕú oldu÷u araútÕrmada banka hissedarlarÕnÕn da zorunlu karúÕlÕk vergisinin bir kÕsmÕnÕ ödemek zorunda kaldÕklarÕnÕ ortaya koymuúlardÕr (Binici ve Köksal, 2011).

Zorunlu karúÕlÕk maliyeti (mevduatÕn bankalara ortalama maliyeti – ortalama mevduat faizi) ise incelenen dönemde yüzde 0,37’den yüzde 0,75’e yükselmiútir. BankalarÕn varlÕklarÕnÕn yükümlülüklerini karúÕlayabilecek úekilde yeterli likidite düzeyini sa÷lamalarÕ ve sürdürmelerine iliúkin belirlenen likidite yeterlilik rasyosu bu süreçte bankalarÕn mevduata olan iútahÕndaki gerilemeyi dolayÕsÕyla mevduat faizlerindeki düúüúü sÕnÕrlandÕrÕcÕ rol oynamÕútÕr.

Zorunlu karúÕlÕklarÕn arttÕrÕldÕ÷Õ dönemde artan merkez bankasÕ fonlamasÕ ve sektörün ciddi rekabetçi piyasa yapÕsÕ zorunlu karúÕlÕk artÕrÕmlarÕndan kaynaklÕ maliyet artÕúlarÕnÕn kredi faizlerine yansÕmasÕna engel olurken; bu durum, maliyetin sektörün kendi bünyesinde absorbe edilmesine ve net faiz marjÕnda yüzde 50 oranÕnda daralmaya neden olmuútur.

Net faiz marjÕnda yaúanan daralmaya paralel olarak Eylül 2010’dan itibaren yÕllÕklandÕrÕlmÕú kar hacmi ve özkaynak karlÕlÕ÷Õnda da gerileme gözlemlenmiútir. Eylül 2010’da yüzde 16,8 olan özkaynak karlÕlÕ÷Õ Haziran 2011 itibariyle yüzde 14,6’ya gerilemiútir.

YÕllÕklandÕrÕlmÕú kar hacmi ise incelenen dönem içerisinde yüzde 4,7 azalmÕútÕr.

Zorunlu karúÕlÕk yükümlülüklerinin mevduatlarÕn vadesine göre çeúitlendirilmesi sonucunda hem TL hem de YP mevduatlarda vade uzamÕútÕr. Eylül 2010’da TL mevduatÕn ortalama vadesi 2,2 ay iken Haziran 2011’de 2,8 aya yükselmiútir. YP mevduatÕn ortalama vadesi ise 2,6 aydan 3,1 aya yükselmiútir.

Sonuç olarak incelenen dönem içerisinde merkez bankasÕ tarafÕndan hedeflenen kredi yavaúlamasÕ gerçekleúmemiú olmasÕna ra÷men zorunlu karúÕlÕk vergisi bankalar, banka müúterileri ve hissedarlarÕ arasÕnda paylaúÕlmÕú ve sektörün kar hacmi daralmÕú ve özkaynak karlÕlÕ÷Õ gerilemiútir.

Kaynakça

x Alper, K., ve Tiryaki, S. T. (2011). Zorunlu KarúÕlÕklarÕn Para PolitikasÕndaki Yeri: Ankara: TC Merkez BankasÕ..

x Alper, K., Hülagü, T., ve Keleú, G. (2012). An Empirical Study on Liquidity and Bank Lending.

Türkiye Cumhuriyet Merkez BankasÕ .

x BaúçÕ, E., ve Kara, H. (2011). Finansal østikrar ve Para PolitikasÕ. Ankara:

x Binici, M., ve Köksal, B. (2011). Do Bank Stockholders Share the Burden of Required Reserve Tax? Evidence from Turkey. TC Merkez BankasÕ.

x Black, F. (1975-2). Bank Funds Management in an Efficient Market. Journal of Financial Economics, 323-339.

x Cosimano, T. F., ve McDonald, B. (1998). What’s Different Among Banks? Journal of Monetary Economics 41, 57-70.

x Coúkun, M. N., Ardor, H. N., ve Çermikli, H. (2012). Türkiye'de BankacÕlÕk Sektörü Piyasa YapÕsÕ, Firma DavranÕúlarÕ ve Rekabet Analizi. Istanbul: Türkiye Bankalar Birli÷i.

x Demiralp, S. (2008). Parasal AktarÕm MekanizmasÕnda Para’nÕn Yeri: Türkiye øçin Bir Analiz. øktisat, øsletme ve Finans Dergisi 23, 5-20.

x Fabozzi, F. J., ve Thurston, T. B. (1986). State Taxes and Reserve Requirements as Major Determinants of Yield Spreads Among Money Market Instruments. Journal of Financial and Quantitative Analysis 21(4), 427-436.

x Fama, E. F. (1985). What’s Different About Banks? Journal of Monetary Economics 15, 29-39.

x Feinman, J. N. (June 1993). Reserve Requirements: History,Current Practice, and Potential Reform. Federal Reserve Bulletin, 569-589.

x Gray, S. (2011). Central Bank Balances and Reserve Requirements. International Monetary Fund.

x Hein, S. E., ve Stewart, J. D. (2002). Reserve Requirements: A Modern Perspective. Federal Reserve Bank of Atlanta: Economic Review, 41-52.

x IMF. (2011). Recent Experiences in Managing Capital Inflows Cross-Cutting Themes and Possible Policy Frameworks. International Monetary Fund.

x James, C. (1987). Some Evidence on the Uniqueness of Bank Loans. Journal of Financial Economics 19, 217-235.

x Kolari, J., Mahajan, A., ve Saunders, E. M. (1988). The Effect of Changes in Reserve Requirements on Banks Stock Prices. Journal of Banking and Finance 16, 183-198.

x Osborne, D. K., ve Zaher, T. S. (1992). Reserve Requirements, Bank Share Prices, and the Uniqueeness of Bank Loans. Journal of Banking and Finance 16, 799-812.

x Reinhart, C., ve Reinhart, V. (1999 No:1). On the Use of Reserve Requirements in Dealing with Capital Flow Problems. International Journal of Finance and Economics, 27-54.

x Slovin, M. B., Sushka, M. E., ve Bendeck, Y. M. (1990). The Market Valuation Effects of Reserve Regulation. Journal of Monetary Economics 25, 3-19.

x Stewart, J. D., ve Hein, S. E. (2002). An Investigation of the Effect of the 1990 Reserve Requirement Change on Financial Asset Prices. Journal of Financial Research 25 (Güz), 367-382.

x TCMB. (2010). Finansal østikrar Raporu, 11. Ankara: TC Merkez BankasÕ.

x TCMB. (2011). Enflasyon Raporu I. Ankara: TC Merkez BankasÕ.

x Ünsal, F. (2011). Capital Flows and Financial Stability: Monetary Policy and Macroprudential Responses. International Monetary Fund.

x Ünsal, F., ve Özkan, G. (2010). External Finance, Sudden Stops, and Financial Crises: What is Different This Time?

x WorldBank. (2011). Global Economic Prospects: Maintaining Progress Amid Turmoil. The World Bank.

x Yavuzarslan, N. (2011). Finansal østikrar ve Zorunlu KarúÕlÕklar. Ankara: TC Merkez BankasÕ.

Dipnotlar:

1 TCMB 2005/1 sayÕlÕ para politikasÕ raporunda sÕcak parayÕ, Chang, Claessens ve Cumby'nin 1997 tarihli 'Conceptual and Methodological Issues in the Measurement of Capital Flight' adlÕ makalesindeki tanÕmdan hareketle 'Beklenen getiri oranlarÕ ve risklerdeki de÷iúimlere hÕzlÕ tepki veren sermaye akÕmlarÕ' olarak tanÕmlamaktadÕr. SÕcak Para=Portföy YatÕrÕmlarÕ (yabancÕlarÕn yurtiçinde hisse senedi alÕm/satÕmlarÕ, yabancÕlarÕn yurtiçinde DøBS alÕm/satÕmlarÕ)+KÕsa Vadeli Sermaye AkÕmlarÕ (bankalarÕn yurtdÕúÕnda kullandÕrdÕklarÕ kÕsa vadeli krediler, yurtiçinde yerleúik bankalarÕn ve bankacÕlÕk dÕúÕ özel kesim kuruluúlarÕnÕn yurtdÕúÕndan kullandÕklarÕ kÕsa vadeli krediler, yabancÕlarÕn yurtiçinde yerleúik bankalarda tuttuklarÕ kÕsa vadeli mevduattaki de÷iúim)+Net Hata ve Noksan (ödemeler dengesinde yer alan aynÕ adlÕ kalemin tutarÕ.).

2 Finansal entegrasyonun yanÕ sÕra GOÜ’lerin son yÕllarda dünya ile ticaret entegrasyonu da giderek artmÕútÕr ve global krizin GOÜ ekonomileri üzerindeki etkisinin bu denli yüksek olmasÕnÕn nedenleri arasÕnda da gösterilebilir. Özkan ve Ünsal (2010) dÕú úoklarÕn, ani sermaye çÕkÕúlarÕnÕn GOÜ ekonomilerini 2008 küresel krizinde neden bu kadar ciddi úekilde etkiledi÷ini inceledi÷i makalesinde dünyanÕn geri kalan kÕsmÕyla olan ticari entegrasyonun artmasÕyla ani sermaye çÕkÕúlarÕnÕn dÕú talepte yaúanacak daralmanÕn úokuyla ülke ekonomisindeki etkisinin daha yüksek olaca÷ÕnÕ ortaya koymuúlardÕr. Daha detaylÕ bilgi için, Özkan ve Ünsal (2010).

3 Hein ve Stewart makalelerinde FED’in 1992 yÕlÕnda zorunlu karúÕlÕk oranlarÕnÕ düúürdü÷ünü duyurmasÕnÕn ardÕndan, TED marjÕnÕn –bankalarÕn riskini ölçmekte bir gösterge olarak

kullanÕlmÕútÕr- artmaktan ziyade daralmasÕnÕ bankalara olan güvenin sarsÕlmadÕ÷Õ aksine likiditenin artmasÕndan dolayÕ bankalarÕn karlÕlÕ÷Õnda artÕú beklentisine ba÷lÕ olarak güçlendi÷inin göstergesi olarak savunmaktadÕr.

4 Türkiye’de zorunluk karúÕlÕk uygulamasÕ ve di÷er ülkeler ile karúÕlaútÕrÕlmasÕ konusunda detaylÕ bilgi için (Yavuzarslan, 2011).

5 TBB tarafÕndan ortalama TL mevduat ve kredi faiz oranlarÕ, sÕrasÕyla (TL mevduata ödenen faiz) / (toplam TL mevduat) ve (TL kredilerden elde edilen faiz geliri) / (toplam TL krediler)’in hesaplanmasÕyla elde edilmekte ve yayÕnlanmaktadÕr.

6 Ortalama zorunlu karúÕlÕk oranÕ mevduatÕn vadelere göre a÷ÕrlÕklandÕrÕlmasÕ yoluyla hesaplanmÕútÕr.

7 MevduatÕn bankalara maliyet yÕllÕklandÕrÕlmÕú mevduata ödenen faizler toplamÕnÕn kredilendirilebilir mevduat toplamÕna (toplam mevduat-zorunlu karúÕlÕklar+ zorunlu karúÕlÕklardan elde edilen faiz geliri)’ne oranlanmasÕyla elde edilmiútir. Hesaplamada Türk bankacÕlÕk sektörü mevduatÕnÕn ortalama vadesinin Eylül 2010 itibari ile TL mevduatta 2,2; YP mevduatta 2,6 ay olmasÕ dikkate alÕnarak mevduata ödenen faiz yÕllÕklandÕrÕlarak kullanÕlmÕútÕr.

Ortalama repo ve yurtdÕúÕ borçlanma maliyeti yÕllÕklandÕrÕlmÕú bankalara verilen faizler ve repo iúlemleri için verilen faizlerin toplam bankalara borçlara ve repo iúlemlerinden sa÷lanan fonlara oranlanmasÕyla elde edilmiútir.

8 Resmi Gazete’nin 1 KasÕm 2006 tarih ve 26333 sayÕlÕ nüshasÕnda yayÕmlanmÕútÕr.

http://www.bddk.org.tr/WebSitesi/turkce/Mevzuat/Bankacilik_Kanununa_Iliskin_Duzenlemeler/1683 likidite_yonetmelik_rg_10.2.2012_28200_islenmis.pdf.

9 Ortalama kredi faizi yÕllÕklandÕrÕlmÕú kredilerden alÕnan faizlerin toplam kredilere oranlanmasÕyla elde edilmiútir.

10 Coúkun ve di÷erleri “Türkiye bankacÕlÕk sektöründe piyasa yapÕsÕ, firma davranÕúlarÕ ve rekabet analizi” çalÕúmasÕnda Türkiye bankacÕlÕk sektöründe kredi pazarÕndaki yo÷unlaúmanÕn mevduat pazarÕndaki yo÷unlaúmanÕn altÕnda oldu÷unu ve kredi piyasasÕnÕn daha rekabetçi bir yapÕya sahip oldu÷unu belirtmiútir. Daha detaylÕ bilgi için bakÕnÕz Coúkun ve di÷erleri, 2012.

11 MevduatÕn ortalama vadesi, vadeli mevduatÕn her bir vade için toplam mevduat içerisindeki payÕ ile vadelerin a÷ÕrlÕklandÕrÕlmasÕ ile hesaplanmÕútÕr.

1. Bankac›lar dergisinde yay›mlanmak üzere gönderilecek makaleler, word format›nda arial yaz› karakterinde, 11 punto ile tek aral›kl› ve paragraflar aras›nda bir sat›r boflluk b›rak›lmak üzere Türkçe yaz›lmal›d›r.

2. Kapak sayfas›nda, yaz›n›n bafll›¤›, yazar(lar)›n ba¤l› bulunduklar› kurulufllar ve ünvanlar›, iletiflim kurulacak yazar›n ad› ve iletiflim bilgileri bulunmal›d›r.

3. Makalenin ilk sayfas›nda makalenin ad›, öz/ abstract (en fazla 100 kelime), en az üç tane anahtar kelime Türkçe ve ‹ngilizce olarak yaz›lmal› ve makaleye uygun JEL s›n›flama numaralar› verilmelidir.

(http://www.aeaweb.org/journal/jel_class_system.php)

4. Yaz› içinde kullan›lan birinci düzey, ikinci ve üçüncü düzey bafll›klar koyu harflerle yaz›lmal›d›r. Bafll›klar ile izleyen metin aras›nda bir sat›r boflluk verilmelidir. Bafll›klardan sonra paragraf bafl› yap›lmal›d›r.

5. Yaz› içinde yer alan tablo ve flekiller arial yaz› karakterinde 10 punto ile haz›rlanmal›, bafll›k ve s›ra numaras›

verilmeli, kaynaklar› ise alta yaz›lmal›d›r. Denklemlere s›ra numaras› verilmelidir.

6. Dipnotlar atlama yap›lmadan numaraland›r›lmal› ve ayr› bir sayfada “Dipnotlar” bafll›¤› alt›nda toplanmal›d›r.

7. Kaynaklara göndermeler dipnotlarla de¤il, metin içinde aç›lacak ayraçlarla yap›lmal›d›r.

8. Metinde gönderme yap›lan veya yap›lmayan tüm kaynaklar, kaynakçada yer almal›d›r. Kaynaklar ayr› bir sayfada alfabetik s›rayla yaz›lmal›d›r.

9. Metin içi gönderme, dipnotlar ve kaynakça belirtilen kurallar çerçevesinde ve American Psychological Association (APA) (http://www.apastyle.org/learn/tutorials/basics-tutorial.aspx

Kaynakça ve Gönderme Örnekleri Birden Fazla Yazarl› Kitaplar

Ar›can, E., Yücememifl, B.T, Karabay, M.E. ve Ifl›l, Gökhan (2011). Türk Bankac›l›k Sektöründe Ölçek Ekonomileri ve Rekabet Gücü Maliyet Etkinli¤i ve Ölçek Ekonomilerine ‹liflkin Bir Uygulama. ‹stanbul: Türkiye Bankalar Birli¤i.

‹lk Gönderme (Ar›can, Yücememifl, Karabay ve Ifl›l, 2011, s. 78)

‹kinci ve Sonraki Göndermeler (Ar›can ve di¤erleri, 2011, s.80) Tüzel Kurulufl Taraf›ndan Yay›nlananlar

Türkiye ‹statistik Kurumu. (2009). Türkiye istatistik y›ll›¤›. Ankara: Türkiye ‹statistik Kurumu.

‹lk Gönderme (Türkiye ‹statistik Kurumu [TÜ‹K], 2009, s.27)

‹kinci ve Sonraki Göndermeler (TÜ‹K, 2009, s.38) Çeviri Kitaplar

Sicilia, D.B ve Cruikshank, J.L. (2000). Greenspan Etkisi: Dünya Piyasalar›n› Harekete Geçiren Sözler (E. Salman, Çev.). ‹stanbul: Literatür Yay›nc›l›k (Orijinali 2000 y›l›nda yay›mlanm›flt›r).

Gönderme (Sicilia ve Cruikshank, 2000, s.78) Kitaptan Bir Bölüm

Esen, H. (2009) Kart Ç›karan Kurulufllar›n Yükümlülükleri. T.Ö. Kiraz (Yay. Haz.). 5464 Say›l›

Banka Kartlar› ve Kredi Kartlar› Kanununun De¤erlendirilmesi ve Uygulamadan Do¤an Sorunlar içinde (ss.21-47). ‹stanbul: Akademi.

Makaleler

Birgili, E., Tuna, G. ve Tuna V.E. (2011). Portföy Seçiminde Riski Sevmeyen Yat›r›mc›lar ‹çin Hisse Senedinin Ait Oldu¤u Sektör ve ‹lgili Firman›n Kurulufl Tarihi Önemli midir?. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar Dergisi, 48(558), 23-35.

Internet adresleri

Tuna, K. (2005), “Bankac›l›k Kanununda Kurumsal Yönetim”, 20 May›s 2006 tarihinde http://bsy.marmara.edu.tr/TR/konferanslar/2005/2005tebligleri/9.doc adresinden eriflildi.

Bankac›l›k Düzenleme ve Denetleme Kurumu (2011) “‹nteraktif Ayl›k Bülten A¤ustos 2011”

20 Ekim 2011 tarihinde http://ebulten.bddk.org.tr/AylikBulten/Basit.aspx adresinden eriflildi.

Etiler 34340 İstanbul

Tel: 0212 282 09 73 Faks: 0212 282 09 46