Avrupa Birli÷i Ülkeleri Almanya

AB’ye üye ülkeler arasÕnda en geliúmiú birinci ve ikinci el ipotek piyasasÕna sahip olan ülke Almanya’dÕr. Ülkede konut finansmanÕ ço÷unlukla YapÕ Tasarruf SandÕklarÕ (Bausparkassen), øpotek BankalarÕ (Hypothekenbanken) ve kooperatif bankalarÕ vasÕtasÕyla sa÷lanmaktadÕr. Bu kuruluúlar tamamen özel sermayeli kuruluúlar olup, kaynaklarÕnÕ sadece uzun vadeli ipotek kredileri úeklinde kullandÕrmaktadÕrlar. BunlarÕn kÕsa vadeli kredi açmalarÕ yasaklanmÕútÕr. Alman ekonomisinin istikrarlÕ olmasÕ, enflasyon ve faiz politikalarÕnda istikrarsÕzlÕ÷Õn yaúanmamasÕ birinci el piyasada konut kredisi ve finansmanÕ sorununun oluúmadÕ÷ÕnÕ göstermektedir.

Tablo 2. Seçilmiú Ülkelerde øpotek TeminatlÕ Menkul KÕymetler øhracÕ, (Milyon Euro)

2009 2010

ABD 12.888 11.497

Almanya 225.100 219.947

Avusturya 5.317 7.645

Çek Cumhuriyeti 8.186 8.242

Danimarka 319.434 332.505

Finlandiya 7.625 10.125

Fransa 134.757 156.239

Hollanda 28.367 40.764

øngiltere 201.096 205.370

ørlanda 29.725 29.037

øspanya 336.750 343.401

øtalya 14.000 26.925

øsveç 133.903 188.750

øsviçre 46.283 62.046

Kanada 7.525 18.003

Letonya 85 63

Macaristan 7.375 6.323

Norveç 53.582 70.178

Polonya 583 511

Portekiz 20.270 27.730

Yunanistan 6.500 19.750

Kaynak: European Covered Bond Council, 2012

Almanya’da Pfandbrief’i düzenleyen Pfandbrief Kanunu 2005 yÕlÕnda çÕkarÕlmÕú ve 2009 yÕlÕnda de÷iútirilmiútir. Bu Kanun belli kriterleri karúÕlayan bütün lisanslÕ kredi kuruluúlarÕnÕ da içerecek úekilde potansiyel ihraççÕlarÕ artÕrmÕútÕr.

Alman modelinde; ipotek bankasÕnÕn bir tek ipotek havuzu bulunmaktadÕr. øhraç edilen tahvillere teminat teúkil eden konut kredileri ipotek bankasÕnÕn bilançosunda kalmaya devam etmektedir. Di÷er bir deyiúle, gayrimenkul kredisi riski ipotek bankasÕnÕn üzerinde kalmaktadÕr. Pfandbrief sistemi úu úekilde iúlemektedir: Finans kuruluúlarÕ tarafÕndan ipotekli konut kredisi taleplerinde sadece ipotek miktarÕ kadar kredi açÕlmaktadÕr. Banka tarafÕndan kredi miktarÕna uygun bir miktarda Pfandbrief ihracÕ yapÕlmakta ve sermaye piyasalarÕnda satÕúa geçilmektedir. Kurum bu süreçte krediyi kendi özkaynaklarÕndan finanse etmek zorundadÕr. Bu sistemde ipotekli konut kredileri kurumun bilançosunda kalmakta ve kredilere iliúkin tüm riskler krediyi açan kurum tarafÕndan üstlenilmektedir (Hepúen, 2010, s.18).

Fransa

Fransa’da 1980’li yÕllarÕn sonundan itibaren menkul kÕymetleútirmeye geçiú geleneksel konut finansmanÕ sisteminin artan fon ihtiyacÕnÕ gidermek amacÕyla adeta zorunlu olmuútur.

Devletin hakimiyetinde olan FransÕz ipotek piyasasÕnda uzun vadeli fonlamaya ihtiyaç duyulmasÕ nedeniyle köklü yasal düzenlemeler yapÕlmÕú; hukuki altyapÕnÕn menkul kÕymetleútirmeye uygun hale getirilmesi ve ihraçlarÕn yalnÕzca özel amaçlÕ kurum (Fonds Commun de Creances-FCC) vasÕtasÕyla yapÕlmasÕ ile birlikte menkul kÕymetleútirme mümkün kÕlÕnmÕútÕr. Caisse de Refinancement de L’Habitat (CRH) 1985 yÕlÕnda konut finansmanÕnda baúlangÕçta kamu deste÷iyle kurulmuú olup, daha sonra 5 bankanÕn ortak oldu÷u özel bir statüye kavuúmuútur. CRH’in temel fonksiyonu tahvil ihraç etmek suretiyle bankalara finansman sa÷lamaktadÕr. CRH bankalar hesabÕna ödünç alan ba÷ÕmsÕz bir kurum olup,

refinansman iúlemleri için herhangi bir ücret veya faiz marjÕ uygulamamaktadÕr. CRH’deki süreç aúa÷Õda yer almaktadÕr (www.crh-bonds.com):

ùekil 2. CRH MekanizmasÕ

CRH tarafÕndan ihraç edilen tahviller

Borç senetleri üzerinde

imtiyazlar, teminatlÕ tahviller

Bankalar tarafÕndan ihraç edilen

ve CRH tarafÕndan alÕnan borç senetleri øpotekli konut kredisi üzerine

konulan rehinler

Bankalar tarafÕndan kullandÕrÕlan ipotekli konut kredileri

Kaynak: ECBC

Danimarka

Danimarka ipotek piyasasÕ Alman Pfandbrief piyasasÕndan sonra Avrupa’nÕn ikinci büyük ipotekli konut finansman piyasasÕdÕr. Danimarka modelinin Almanya Pfanbrief modelinden en önemli farkÕ, ipotek bankalarÕnÕn tahvil ihraççÕsÕ de÷il aracÕsÕ olmasÕdÕr. øpotek bankalarÕ tüketici kredilerini bir araya getirerek tüketiciler adÕna tahvil ihracÕna aracÕlÕk etmektedirler. Bu bankalar benzer kredilerden oluúan kredi havuzlarÕ oluúturup, bunlara uygun her bir havuz için farklÕ seri halinde tahviller ihraç etmektedirler. Söz konusu sistemde ipotek bankalarÕ aracÕlÕk rolünü üstlendikleri için risk taúÕmamaktadÕr. Kredilerin anapara ve faiz ödemeleri yatÕrÕmcÕya aynen yansÕtÕlmakta, tüketicinin krediyi erken ödemesi de yatÕrÕmcÕya aktarÕldÕ÷Õ için erken ödeme riski de yatÕrÕmcÕ üzerindedir. Alman modelinde ise risk ipotek bankalarÕ tarafÕndan üstlenilmektedir (Berbero÷lu, 2009, s.123). Tablo 3’de Danimarka’da ihraç edilen menkul kÕymetlerin temel özellikleri özetlenmektedir.

CRH tahvil sahipleri

CRH

Bankalar

Ev SatÕn Alan Bireyler

Tablo 3. Danimarka’da øpotekli Konut FinansmanÕ Sisteminde øhraç Edilen Menkul KÕymetlerin Temel Özellikleri

øpotek TeminatlÕ

Menkul KÕymetler Danimarka øpotek

Tahvilleri øpote÷e DayalÕ

Nakit akÕmlarÕ ihraççÕsÕ Nakit akÕmlarÕ ihraççÕsÕ TeminatlÕ nakit akÕmlarÕ

yapÕsÕ Dinamik havuz, ikame edilebilir ve ço÷unlukla

Kredi kalitesi Aktif kalitesi ihraççÕ kuruluúun gücü ve yasal

ve aktiflerin tefriki ømtiyazlÕ alacaklÕ grubu

ve aktiflerin tefriki øflasÕn dÕúÕnda bÕrakÕlmasÕ Kaynak:IMF

Tablo 4. Seçilmiú Avrupa Ülkelerinde øpotek TeminatlÕ Menkul KÕymet (Covered Bond) Düzenlemeleri Almanya Danimarka FinlandiyaFransaørlanda øspanyaøsveç Norveç Yürürlü÷e girmesi 1900/2004 1850/1989/2003 200019992001/20041981/200320042006 øhtisas BankasÕ Evet Evet Evet Evet Evet HayÕr HayÕr Evet Yetkelendirilmiú AktiflerPS,RM Gayrimenkul üzerine herhangi ipotek kredisi

PS,EM,CM PS,RM CM 1/ PS,RM CM PS,RM CMPS,RM CM/2 PS,RM CM Kredi/De÷er OranÕ Yüzde 60 Yüzde 40-80 Yüzde 60 Yüzde 60,100 Yüzde 60 ve 75Yüzde 70,80 Yüzde 60-75 De÷erleme øçin Temel Uzun dönem sürdürülebilir de÷er

Piyasa de÷eri Borçlanma de÷eri Borçlanma de÷eri Piyasa de÷eri Piyasa de÷eri Piyasa de÷eri Piyasa de÷eri Vade Uyumsuzlu÷una KarúÕ Koruma

Nakit, vade, (nominal kapsama) Nakit, faiz oranÕ, likidite, katÕ denge prensibi Nakit akÕmÕ eúleúmesiNakit akÕmÕ eúleúmesi AúÕrÕ TeminatlandÕrma Net úimdiki de÷er bazÕnda yüzde 2

Tesadüfi, ancak kanunla korunanTesadüfi, ancak kanunla korunan Zorunlu aktiflerin yüzde 10’u) Zorunlu Zorunlu aktiflerin yüzde 11-43’ü) øflastan Sonra Aktif HavuzuDevam eder, yasal ayÕrma Devam eder, yasal ayÕrma Devam eder, yasal ayÕrma Devam eder Ödeme aczi ayrÕcalÕ÷Õ

Devam eder Ödeme aczi ayrÕcalÕ÷Õ Devam eder Ödeme aczi ayrÕcalÕ÷Õ Devam eder, yasal ayÕrma Devam eder Ödeme aczi ayrÕcalÕ÷Õ Özel Havuz DanÕúmanlÕ÷Õ (iflasta)

Evet HayÕr Evet HayÕr Evet HayÕr HayÕr HayÕr Kaynak: IMF. Notlar: PS: Kamu sektörü kredileri (public sector loans) RM: økametgah amaçlÕ konut kredileri (residential mortgages) CM: Ticari amaçlÕ konut finansman kredileri (commercial mortgage) LTV: Kredi/de÷er oranÕ (loan to value)

III.3. Geliúmekte Olan Ülkelerde øpotekli Konut finansmanÕ Sisteminde økincil