M Ullmann, İslamic medicine (Edinburgh, 1978), 57-58.

91 insanın şişmanlamasına ve gücünün arttırılmasına yardımcın ilgili ilaçlar ele

alınıyor.

Farklı gıda ürünlerinin tanımlanması, maddenin dört temel özelliğine göre yapılıyor. Örneğin arpa, mercimek ve bakla soğuk ve kuru; nohut ise ılık ve kurudur. Taze olduğu zaman balık soğuk ve ıslaktır. Yiyeceklerin birçoğu insan üzerindeki etkileriyle mizacına göre tanıtılmıştır. Yazar, yemek yerken gözetilmesi gereken üç şartın tümünü de belirtmiştir. Başta yemeye başlama- dan önce, önceden tüketilen yiyeceklerden midede kalıntılardan kurtulmuk amacıyla, insan hareket etmek zorundadır. Yemekten sonra, kısmî bir hareket gerekir, ardından ise sessizlik şarttır. Hatta Zeynel Abidin bin Halil, Galen’in sözlerine yer verir: ”Gıda miktarı az olursa, insan ömrü uzun olur”.

* * *

Bu çalışmada, Fatih Sultan Mehmed dönemine ait olup Bulgaristan Milli Kütüphanesi’nde korunan belge ve bir el yazısı kitabı tanıttık. Bunlar Sultanın mali idaresinin işleyiş şeklini yansıtmaktadır ve 15. yüzyılda Osmanlı belgele- rinin ilmi yönü kadar paleografyası ve Osmanlı dilinin gelişimi için de değerli kaynak durumundadır.

Kaynakça

Bulgaristan Milli Kütüphanesi’nde korunan Osmanlıca belgeler Defter

–

D 649

Fon 1 ve 1A (İstanbul)

– F. 1

/14041 (yaprak 1

-

4), F. 1/14042, F. 1/14662 F. 1А /5730, F. 1А/53506, 1А/53523, F. 1А/64769

Fon 88 (Plovdiv)

– F. 88

/752 Fon 116 (Pleven)

– F. 116

/151 Fon Tn (Tırnovo)

– Tn

31/10 Fon VD (Vidin)

– VD

110/10

NPTA (Novopridobiti turski arhivi) – NPTA XVII 2/95, NPTA ХVІІ 2/98 OAK (Orientalska Arhivna Kolektsiya)

–

ОАК 4/57, OAK 27/34, OAK 45/29, OAK 83/34, ОАК 85/20, ОАК 94/73, OAK 223/1, OAK 265/26, OAK 265/27, ОАК 265/32

Tsg (Tsarigrad, İstanbul)

– Tsg

26/3 El yazması

–

ОР 1078.

Araştırmalar

Bayat, Ali Haydar. Osmanlı Devleti’nde Hekimbaşılık Kurumu ve Hekimba-

şılar. Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, 1999.

Bulgaristan’daki Osmanlı Evrakı. Proje Yönetici İsmet Binark. Proje Sorum- ları Necati Aktaş ve Necati Gültepe . Ankara: T. C. Başbakanlık Devlet Arşivleri

Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yayın No 17, 1994. Gökbilgin, Tayyip, XV. ve XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası, Vakıflar,

Mülkler, Mukataalar. İstanbul, 1952.

Kahya, Esin, Аyşegül D. Erdemir, Bilimin Işığında Osmanlıdan Cümhuriye-

te Tıp ve Sağlık Kurumları. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2000.

Kenderova, Stoyanka, ”Onyedinci ve Onsekizinci Yüzyıllarda Bazı Sultan Darüşşifaları’nın Tarihine Ait Osmanlıca Belgeler” in Geçmişten Günümüze

İstanbul’da Sağlık. Kongre Bildiri Kitabı. Ed. Ayşegül Erdemir, İbrahim Başa- ğaoğlu, Öztan Öncel, Sezer Erer. İstanbul, 2010. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım

TİC.LTD.ŞTİ, 2010, 749-762.

Kenderova, Stoyanka, ”Oriental Manuscripts Collection Kept in the Bulga- rian National Library”, in Balkan Ülkeleri Kütüphaneler Arası Bilgi-Belge Yöne-

timi ve İşbirliği Sempozyumu Bildirileri. 5-7 Haziran 2008, Edirne/Türkiye. Ya- yına Hazırlayanlar Ender Bilar ve Yaşagül Ekinci. Edirne: Trakya Üniversitesi

Rektörlüğü Yayınları No 87, 2008, 139-143.

Kenderova, Stoyanka, ”Register of the Medical shops in Istanbul in 19th century”, in Proceedings of the 38th _{International Congress on the History of Me-}

dicine ed. Nil Sarı, Ankara, 2005, 1263-1268.

Kenderova, Stoyanka, ”Sultanskite bolnitsi prez XVII-XVIII vek spored osmanski dokumenti, sahranyavani v Natsionalnata biblioteka Sv. Sv. Kiril i Metodiy”, in Kulturna i meditsinska antropologiya. Sbornik v chest na prof. Min-

cho Georgiev. Sastav. E. Troeva. Sofya: BAN, 2015, 172-188.

Kenderova, Stoyanka, ”Tsenen iztochen rakopis za zdravosloven jivot”,

Bibliotekar, 1, 1991, 34-38.

Kenderova, Stoyanka, ”Za choveshkoto tyalo i poleznite za nego hran i i napitki” in Etnokulturi i izkustva. Sbornik s izsledvaniya v chest na 70 godish-

ninata na prof. Lyubomir Mikov. Sastav. Vladimir Dimitrov. Sofya: NBU, 2017,

187-193.

Kenderova, Stoyanka ve Jana Jelyazkova, ”Edin ranen dokument za ohra- nata na krepostta Sultaniye (dnes Chimenlik v Chanakkale)” in Tyurkologi-

93

yata dnes. Predizvikatelstva i perspektivi. 65 godini spetsialnost Tyurkologiya v Sofiyski Universitet Sv. Kliment Ohridski. Yubileyna nauchna konferentsiya 10-11.11.2017. Sastav. M. Yordanova ve İ. Sarıivanova. Sofya: Universitetsko

izdatelstvo, 2017, 88-101.

Kenderova, Stoyanka ve Sevdiye Ali, Bulgaristan Milli Kütüphanesi Belge-

leri Işığında Edirne’de Yaşam. Proje Sorumları Recep Gürkan, Ender Bilar, Sto- yanka Kenderova ve Sevdiye Ali. İstanbul: Ege Basım, 2010, Trakya Üniversitesi

Yayınları 113, 1-70.

Kenderova, Stoyanka ve Sevdiye Ali, ”Ottoman Archive Documents Kept im the Bulgarian National Library” in Balkan Ülkeleri Kütüphaneler Arası Bil-

gi-Belge Yönetimi ve İşbirliği Sempozyumu Bildirileri. 5-7 Haziran 2008, Edirne/ Türkiye. Yayına Hazırlayanlar Ender Bilar ve Yaşagül Ekinci. Edirne: Trakya

Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları No 87, 2008, 118-123.

Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik). Istanbul, 1994.

Nedkov, Boris Osmanoturska diplomatika i paleografiya. T. II. Dokumenti i

rechnik. Sofya: Nauka i izkustvo, 1972.

Opis na timarski registri, zapazeni v Orientalskiya otdel na Narodnata bib- lioteka Kiril i Metodiy. Sastav. M. Mihaylova vb. Ed. B. Svetkova. Sofya: NBKM,

1970.

Osmanlı Astronomi Literatürü Tarihi. Cilt I. Ed. Ekmeleddin İhsanoğlu. İs-

tanbul: İRCİCA, 1997.

Popov, Nikola ”Nyakolko fermana ot vremeto na sultan Mehmed II”, İz-

vestiya na Darjavnata biblioteka Vasil Kolarov za 1955 godına. Sofiya, 1957,

197-199, 201-204.

Radushev, Evgeniy, Svetlana İvanova ve Rumen Kovachev, Inventory of Ot-

toman Turkish Documents about Waqf Preserved in the Oriental Department at the St St Cyril and Methodius National Library. Part 1 – Registers. Sofia: NBKM,

2003.

Sarı, Nil, ”Osmanlı Darüşşifalarına tayin edilecek görevlilerde aranan nite- likler” in Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, ed. Nil Sarı, İstanbul, 1995, 11-54.

Sarı, Nil, ”Osmanlı Hekimliği ve Tıp Bilimi” in Yeni Tıp Tarihi Araştırma-

ları, ed. Nil Sarı, İstanbul, 1999, 11-68.

Şevki (Uludağ), Osman, Beşbuçuk Asırlık Türk Tababeti Tarihi, Ankara, 1991.

Terzioglu, A. ”Bimaristan“, in Turkiye Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi.

Cilt VI. Istanbul: İSAM, 1992.

Turski izvori za bılgarskata istoriya. Т. І (X). Sastav. B. Cvetkova ve V. Mu- tafchieva. Sofya: BAN, 1964.

Turski izvori za bılgarskata istoriya. Т. VIІ (XXVI). Ed. Strashimir Dimitrov, Elena Grozdanova ve Stefan Andreev. Sofya: BAN, 1986.

Ullmann, M. İslamic medicine. Edinburgh, 1978, 57-58.

Zorlu, Tucay, ”Süleymaniye Tıp Medresesi. I” in Osmanlı Bilim Araştırma-

ları. III/2. İstanbul, 2002, 79-123.

Resimlerin Listesi:

Resim 1 – F. 1/14042 Bkz İMG–5564

Resim 2 – F. 1/14041, yaprak 1 Bkz İMG–5565 Resim 3 – OAK 265/32 Bkz İMG–5563 Resim 4 –NPTA XVII 2/95 Bkz 2..JPG Resim 5 – F. 116/151 Bkz 1..JPG

Resim 6 – Bkz F. 1A/53506 Bkz İMG–5559 Resim 7 – F. 1A/53523 Bkz İMG–5558 Resim 8 – OR 1078, yaprak 1b-2a

Mehmet İnbaşı*

Belgede Uluslararası Fatih Sultan Mehmed Dönemi Osmanlı Dünyası Sempozyumu (İdeoloji - Diplomasi - Savaş - Fetih) Bildiriler Kitabı (sayfa 99-112)