Lisans Düzeyindeki Turizm Eğitiminin Ġran ile Türkiye’nin KarĢılaĢtırması

Türkiye ve İran‟da bulunan lisans düzeyinde turizm eğitimi veren program sayıları Tablo 6‟da gösterilmiştir. Türkiye‟de 2009-2010 öğretim yılı itibarıyla devlet üniversiteleri bünyesinde 47, vakıf üniversiteleri bünyesinde 12 lisans düzeyinde turizm eğitimi veren program bulunmaktadır. Devlet üniversitesi bünyesinde bulunan turizm lisans programlarının 22 tanesi aynı zamanda ikinci öğretim sistemine uygun eğitim yapmaktadır. İran‟da ise 2008-2009 öğretim yılında devlet üniversitelerinde 153, özel üniversitelerde 24 olmak üzere toplam 177 lisans düzeyinde turizm eğitimi veren program bulunmaktadır.

Tablo 6: İran ve Türkiye’de 2008-2009 ve 2009-2010 Eğitim Öğretim Yılları İtibariyle Öğrenci Kabul Eden Lisans Düzeyindeki Turizm Programı Sayısı

Ġran Türkiye

Devlet

Üniversitesi ÜniversitesiVakıf*Özel

Devlet

Üniversitesi ÜniversitesiVakıf*Özel

2008-2009 168 9 - -

2009-2010 - - 69 12

Kaynak: İran‟a ait veriler Teknoloji-Araştırmalar ve Bilimler Bakanlığının İstatistik Merkezinden alınmıştır. Türkiye‟ye ait veriler ise Ünlüönen ve Boylu (2009:974-975)‟dan alınmıştır.

Türkiye‟de lisans düzeyinde turizm eğitimi veren Ticaret ve Turizm Eğitim Fakülteleri 2009 yılında bakanlar kurulu kararıyla Turizm Fakültelerine dönüştürüldüler (Resmi Gazete, 2009). Böylece, Turizm Fakültelerinde Turizm İşletmeciliği, Turizm Rehberliği, Gastronomi ve Mutfak Sanatları ve Rekreasyon Yönetimi bölümleri kurularak sektörün ihtiyaçlarının dikkate alındığı ve uluslar arası tanınırlığın sağlandığı bir turizm eğitim modeli ortaya çıkmış oldu (Gazi Üniversitesi, 2011c).

İran‟da lisans düzeyinde turizm eğitimi veren program sayısının ülkenin turizm sektörüne ilişkin rakamlarla birlikte dengeli bir şekilde gelişmediği, 2005-2006 öğretim yılı ile kıyaslandığında 2008-2009 öğretim yılında 19 katından daha fazla bir artış gösterdiği Tablo 7‟de görülmektedir. Bununla birlikte, her eyalette lisans düzeyinde turizm eğitimi almış personele ihtiyaç duyulması, yeterli eğitici personel bulunması ve fiziksel imkânların sağlanabilmesi durumunda her eyalette bu programların açılması uygun olabilir. Ancak, İran‟a olan turizm talebi ve arzı Türkiye ile karşılaştırılarak dikkate alındığında programların ülke coğrafyasına yayılması ve sayısal olarak bu kadar arttırılması planlama eksikliği olarak değerlendirilebilir.

Turizm eğitimi veren yüksekokulların, turistik alt ve üst yapı donanımına sahip turizm merkezlerinden uzak yerlerde kurulmuş olması, diğer bir ifadeyle okulun kuruluş yerinin yanlış seçimi, çok sayıda öğrenciye staj yeri bulabilme ve yeterli bir denetim yapabilmeyi imkânsız hale getirmektedir. Yeterli donanıma sahip iyi bir tesiste denetimi iyi yapılmış bir staj, hem kaliteli bir eğitimin hem de öğrencinin turizm sektörüne kısa sürede adaptasyonu için önkoşuldur (Gürdal, 2002:398). Potansiyel turizmci öğrendiklerini uygulama ve yaşama imkanı bularak gelişimini tamamlayıp işin sorumluluğunu kazanabilir (Yazıcı, 2002:409). Bu nedenle, turizm eğitimi veren yüksek okulların kuruluş yeri seçiminin belirli kriterlere göre disiplinize edilmesi rasyonel bir uygulama olarak değerlendirilmelidir (Gürdal, 2002:398).

Hançer, Adak ve Yüksel (2002:405) çalışmalarında, turizm eğitiminin yapılandırılması teorik olarak okullarda öğretilen bilgilerin turizm sektörünün ihtiyaçları göz önünde bulundurularak pratiğe uyarlanmasıyla etkili bir hale getirilebileceğini belirtmişlerdir. Türkiye'de turizm eğitimi-öğretimi veren bir çok kurum bulunduğunu, lisans düzeyinde eğitim veren ve amaçları üst düzey yönetici yetiştirmek olan 21 adet Yüksekokulun (2002 yılındaki rakam) çok fazla olduğunu ifade etmişlerdir.

Turizm Yüksek Okullarının her il ve her ilçede açılması yerine, daha iyi ve daha kaliteli eğitim veren okulların, arz - talep dengeleri gözönüne alınarak, uygun ve uygulama yapılabilecek yerlerde açılması sağlanmalı. Turizmin olmadığı veya çok kısıtlı olduğu yerlerde okuyan öğrencilerle, diğer öğrenciler kıyaslandığında, aralarında bilgi ve uygulama yönünden büyük farklılıklar gözlemlenmektedir. Bir çok üniversite, politik nedenlerden veya il ve ilçelerin ekonomik gelişmesine katkı sağlamak amacıyla açılmakta olup, Meslek Yüksekokulları Turizm programları kuruluş yerlerinin turizm sektörünün gelişmiş olduğu Ege ve Akdeniz Bölgelerine uzak olduğu görülmektedir.(İstatistiki verilere göre, Meslek Yüksek okullarının Bölgelere göre dağılımı Akdeniz Bölgesinde %5.7, Ege Bölgesinde %15.7 iken diğer bölgelerimizde bu oran toplam %78.6'dir) bu fiziki uzaklık ta öğrencilerin sektör beklentileri doğrultusunda yetişmesini engellemektedir (Çapar, 2002:417). Lisans programı öğrencileri için uygulama alanı bulamama ve eğitim kurumunun sektörle işbirliği kuramama gibi sıkıntılara düşmesinin en önemli sebeplerinden birisi olarak sektörden uzak coğrafyaların kuruluş yerleri olarak seçilmesi olabilir.

Buluç (1992:366) çalışmasında turizm eğitimi veren kurumlarda uygulamaya yönelik altyapının yetersiz olduğunu, kurumların büyük çoğunluğunda bir uygulama oteli veya uygulama birimi bulunmadığını (% 75'inin uygulama oteli bulunmadığı, %33'ünün de uygulama mutfağına sahip olmadığı) çoğunda eğitici kadronun yetersiz olduğunu işletmelerden yeterli destek görülmediğini ifade etmektedir.

Tablo 7: İran da 1995-1996 ile 2008-2009 Eğitim Öğretim Yılları arası Öğrenci Kabul Eden Lisans Düzeyindeki Turizm Programı Sayısı

Yıl Turizm Bölümü Bulunan Eyalet Turizm Bölümü Bulunan ġehir

Turizm Bölümü Olan Üniversiteler _Toplam Turizm Bölümü Sayısı Özel Üniversiteler Devlet Üniversiteleri Ġslami Azad Üni Diğer Bölgesel Özel Üni Devlet Üni Peyam-i Nur Üni Elm-i Karbordi Üni 1995-1996 1 1 - - 1 - - 1 1996-1997 1 1 - - 1 - - 1 1997-1998 1 1 - - 1 - - 1 1998-1999 1 1 - - 1 - - 1 1999-2000 1 1 - - 1 - - 1 2000-2001 1 1 - - 1 - - 1 2001-2002 1 1 - - 1 - - 1 2002-2003 2 2 - 1 1 - - 2 2003-2004 3 3 - 1 2 - 1 4 2004-2005 3 3 - 1 2 - 2 5 2005-2006 6 6 - 2 2 - 6 10 2006-2007 20 24 3 7 4 17 5 36 2007-2008 30 171 7 8 6 167 5 193 2008-2009 30 147 9 15 7 136 10 177

Kaynak: İran‟ın Teknoloji-Araştırmalar ve Bilimler Bakanlığının İstatistik Merkezinden Elde

Edilen Bilgilerden Faydalanarak Hazırlanmıştır.

Turizm ve Otel lşletmeciliği eğitiminde uygulama ve staj konularında sıkıntı yaşanmaması için aşağıdaki gereklilikler yerine getirilmelidir (Buluç,1992:366);

Turizm eğitimi veren kurumlar:

 Öğrencilerin teorik bilgilerine pratik kazandırmaya yönelik altyapıya sahip olmalıdır,

 Deneyimli, sayıca ve nitelik olarak yeterli eğitici kadroya sahip olmalıdır,  Turizm işletmelerinden yeterli destek alabilecekleri ve işbirliği

yapabilecekleri coğrafyada kurulmuş olmalıdır,  Staj yapan öğrencileri denetleyebilmelidir.

Lisans düzeyinde turizm eğitimi veren üniversitelerin (Tablo 7) ve programların sayısının (Tablo 6) her iki ülkede de 2000‟li yıllarda hızla arttığı ve sektörlerinin ihtiyacından fazla sayıya ulaştığını söylemek ancak öğrenci ve mezun sayılarına bakılarak mümkün olabilir.

Tablo 8‟de görüldüğü gibi Türkiye‟de lisans düzeyinde turizm eğitimi alan öğrenci sayısı zaman içinde istikrarlı bir şekilde artmış olmasına rağmen İran‟da 2006- 2007 öğretim yılında (%467) hızlı bir artış yaşanmıştır.

İran‟da Turizm işletmeciliği ve Otel işletmeciliği adı altında faaliyet gösteren programlarda önlisans ve lisans düzeyinde turizm eğitimi verilmektedir. Bunun yanında Seyahat işletmecliği adı altındaki program 2006-2007 öğretim yılında faaliyete geçmiş ve bu yıla (2010) kadar sadece önlisans düzeyinde eğitim vermektedir.

Tablo 8: Öğrenim Yılları İtibarıyla Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Alan Öğrenci ve Mezun Sayıları Öğrenim Yılları İran Türkiye Öğrenci Sayısı Değişim Oranı Mezun Sayısı Değişim Oranı Öğrenci Sayısı Değişim Oranı Mezun Sayısı Değişim Oranı 1985-1986 - - - - 2.602 5,6 317 22,9 1986-1987 - - - - 2.829 8,7 446 40,7 1987-1988 - - - - 2.950 4,3 515 15,5 1988-1989 - - - - 3.127 6,0 403 - 21,7 1989-1990 - - - - 3.567 14,0 460 14,1 1990-1991 - - - - 3.970 11,5 556 20,9 1991-1992 - - - - 4.260 7,3 625 12,4 1992-1993 - - - - 5.116 20,1 731 17,0 1993-1994 - - - - 5.843 14,2 793 8,5 1994-1995 - - - - 6.439 10,2 957 20,7 1995-1996 23 - - - 6.544 1,6 1.054 10,1 1996-1997 34 47,8 - - 6.991 6,8 1.102 4,6 1997-1998 80 135,3 - - 7.267 3,9 1.193 8,3 1998-1999 145 81,2 - - 7.102 - 2,3 1.457 22,0 1999-2000 145 0 23 - 6.801 - 4,2 1.196 18,0 2000-2001 184 26,9 30 30,4 6.774 - 0,4 1.091 - 8,8 2001-2002 186 1,1 36 20,0 6.851 1,1 1.138 4,3 2002-2003 170 - 8,6 20 - 44.4 7.298 6,5 1.029 - 9,6 2003-2004 330 94,1 56 180,0 8.215 12,6 1.155 12,2 2004-2005 487 47,6 13 - 76,8 9.356 13,9 1.214 5,1 2005-2006 556 14,2 40 207,7 10.889 16,4 1.524 25,5 2006-2007 3154 467,2 56 40,0 11.861 8,9 1.471 - 3,5 2007-2008 9455 199,8 458 717,8 13.085 10,3 1.599 8,7 2008-2009 11069 17,1 - - 14.955 14,3 - -

Kaynak: İran‟ ait veriler Teknoloji-Araştırmalar ve Bilimler Bakanlığının İstatistik Merkezinden, Türkiye‟ye ait veriler ise Ünlüönen ve Boylu (2010) dan faydalanarak hazırlanmıştır.

Tablo 9‟da görüldüğü gibi 2006-2007 öğretim yılına kadar olması gerektiği gibi önlisans programlarının öğrenci sayısı lisans programlarının öğrenci sayısından fazladır. 2006-2007 öğretim yılından itibaren amacı yönetici yetiştirmek olan lisans programlarının (Pauze, 1993:61; Ünlüönen ve Boylu, 2005:8; Hacıoğlu vd., 2008:49; Yeşiltaş vd., 2010:60;) öğrenci sayısı amacı ara eleman ve orta düzey yönetici yetiştirmek olan önlisans programlarının (Pauze, 1993:61; Ünlüönen ve Boylu, 2005:8;

Hacıoğlu vd., 2008:49; Yeşiltaş vd., 2010:60) öğrenci sayısından fazladır. Bu durum kontenjanların yeniden gözden geçirilmesini zorunlu hale getirmektedir.

Tablo 9: İran’da Turizm Eğitimi Veren Yükseköğretim Programlarına Kayıtlı Öğrencilerin Öğrenim Düzeyine Göre Dağılımı

_{Turizm ĠĢletmeciliği Otel ĠĢletmeciliği Seyahat ĠĢletmeciliği}

Toplam Ön

Lisans Lisans Toplam

Ön

Lisans Lisans Toplam

Ön Lisans Lisans 1995-1996 23 - 23 - - - - 1996-1997 34 - 34 - - - - 1997-1998 80 - 80 - - - - 1998-1999 145 - 145 - - - - 1999-2000 145 - 145 - - - - 2000-2001 184 - 184 - - - - 2001-2002 186 - 186 - - - - 2002-2003 217 47 170 - - - - 2003-2004 438 164 274 112 56 56 - - - 2004-2005 598 231 367 235 115 120 - - - 2005-2006 1517 1050 467 545 456 89 - - - 2006-2007 2882 57 2825 440 110 330 1245 1245 - 2007-2008 9277 97 9180 429 154 275 1452 1452 - 2008-2009 10968 242 10726 729 386 343 940 940 -

Kaynak: İran‟ın teknoloji-araştırmalar ve bilimler bakanlığının istatistik merkezi‟nden elde

edilen bilgilerden faydalanarak hazırlanmıştır.

2.1.6.8. Yüksek Lisans ve Doktora Düzeyinde Turizm Eğitiminin Ġran ile