Ġran’da Turizm Eğitiminin Tarihsel GeliĢim

İran‟da turizm eğitim sistemi şekil 11‟de gösterilmiştir. İran‟da turizm eğitimi 1935 (1314 H.Ş.) yılında ilk olarak İçişleri Bakanlığı bünyesinde “Yabancı Gezginleri Çekme ve Propaganda Dairesi” (İdare-yi Celb-i Seyyahan-ı Harici ve Tebligat) kurularak, ülkenin turizmi ile ilgili işlemlerin yapılmasının bu daireye devredilmesi ile başlamıştır (Mirjalili,2008;Dinary,2008). Bu daire tüm uluslararası seyahat kuruluşları ve kulüpleri arasında bağlantı kurarak yabancı gezginlerin cezbedilmesi için gereken araç gereçleri sağlama ve yabancıların İran‟a yolculuğunu kolaylaştıracak kararları alma ve düzenleme işleri ile görevlendirilmiştir (Eivazi Gharamaleki, 2005: 26). Aynı yılda Tahran Büyük Şehir Belediyesi ilk defa bir İtalyan hocayı Tahrana davet etmiş ve üç kısa süreli dönemde kurslar gerçekleştirerek 100 kişiye batı tarzında servis ve batı yemeklerini yapabilecek aşçılar yetiştirilmesini sağlamıştır (Mirjalili,2008; Jamali,2009). 1936 (1315 H.Ş.) yılında, Konukevleri İdaresi bir kaç konukevinden yararlanarak (Derbend, Geçser mihmanhaneleri ve eski Ramser konukevi) otelcilik çalışmalarını başlatmıştır. 1940 (1319 H.Ş.) yılında, İran‟ın ilk seyahat acentası başkent Tahran‟da kurulmuştur (Eivazi Gharamaleki, 2005: 26).

1941 (1320 H.Ş.) yılında “Yabancı Gezginleri Çekme ve Propaganda Dairesi” yerini “Turizm Yüksek Konseyi” (Şûrâ-yi Âli-yi Cihangerdî)‟ne bırakmıştır. Bu konsey, haftada bir kez, İçişleri Bakanlığı‟nda toplanır, İdari işlemler ise İçişleri Bakanlığı siyasi bürosu tarafından yapılırdı (Eivazi Gharamaleki, 2005: 27).

1954 (1333 H.Ş.) yılında, turistlerin cezbedilmesinin önemi, turizmin ekonomik yönleri ve çeşitli ülkelerin bireyleri arasında uzlaşma ve anlaşma temellerinin pekiştirilmesindeki işlevi gözetilerek, Turizm İşleri Dairesi, İçişleri Bakanlığına bağlanmıştır. 1961 (1340 H.Ş.) yılında, Turizm Yüksek Konseyi, Bakanlık temsilcileri ve devlet kurumları üyelerinden oluşan 12 kişi ve turizm sektöründen uzman 3 kişinin katılımıyla, dönemin Bakanlar Kurulu‟nun onaylaması koşuluyla tekrar kurulmuştur. Konseyin görevi, İçişleri Bakanlığı Turizm İşleri Dairesi‟nin yürüttüğü programları ve tutumlarını belirlemek ve ülkenin turizm işleri ile ilgili işlemleri düzenlemekti. 5 Nisan 1963 (17 Ferverdin 1342 H.Ş.) tarihinde dönemin Bakanlar Kurulu‟nca onaylanan

yönergenin amacı, İran‟ın daha fazla tanıtımını yapmak, yabancı turistleri İran‟ın eski/antik anıtlarını, tarihi eserlerini ve doğal manzaralarını ziyaret etmeye özendirmek ve genel olarak ülkenin turizmi ile ilgili işlemleri örgütlü ve tek kuruluşun çatısı altında toplamak, ülkenin turizmi ile ilgili tüm işlemleri kusursuz bir koordinasyon ile gerçekleştirmek olmuştur (Eivazi Gharamaleki, 2005: 27).

Bu nedenle “Gezginleri Çekme Kurumu” (Sâzmân-ı Celb-ı Seyyâhân) isimli bir organizasyon kurulmuştur (Eivazi Gharamaleki,2005: 27). 1963 yılında Misafirhaneler Meslek Yüksek Okulu Kültür Bakanlığı tarafından kuruldu, o dönemdeki sektörün beklentilerini daha güncel şekilde karşılamak amacıyla 1965 (1345 H.Ş) yılında Gezginleri Çekme Kurumunun (Sâzmân-ı Celb-ı Seyyâhân) çabaları sayesinde Otel Meslek Yüksek Okulu, kuruldu. Bu kuruluş Klasik Turizm Eğitiminin İran‟da başlangıç noktasıdır (Mirjalili,2008; Jamali,2009). İran‟da ise ilk uygulama oteli, Gezginleri Çekme Kurumu çabaları sayesinde Otel Meslek Yüksek Okulları tarafından öğrencilerinin daha düzenli, disiplinli ve bilimsel bir ortam içinde pratik eğitim almaları için 1968 (1347 H.Ş) de, Tahran ve Kerec şehirlerinde kuruldu (Mirjalili,2008; Jamali,2009) .

İran‟ın Gezginleri Çekme Kurumunun, Turizm Hizmetleri Eğitim Merkezi1973 (1352 H.Ş) ‟te kuruldu. Bu merkez yabancı uzmanlar ve turizm eğitimi almış yerli meslektaşları ile idare ediliyordu. 1973‟te Gezginleri Çekme Kurumuna bağlı beş sabit eğitim merkezi İran‟ın beş Büyük Şehrinde (Tahran, Tebriz,İsfahan, Şiraz ve Meşhed) bulunmaktaydı ve diğer şehirler ve bölgelere ise seyyar gruplar şeklinde ve sektöre bağlı işletmelerin bünyesinde (oteller-acenteler-Restoranlar) kısa süreli eğitim veriyorlardı. 1973‟ten itibaren İran‟ın Gezginleri Çekme Kurumunda çalışan uzmanlar ve memurlar, Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) ve Uluslar arası Çalışma Örgütü (İLO) tarafından turizm ile ilgili düzenlenen eğitim kurslarına devlet tarafından burslu olarak dünyanın çeşitli ülkelerine gönderilmeye başlandı. Kurslara katılanlar ülkeye dönünce kurum tarafından düzenlenen seminerlerle öğrendiklerini meslektaşlarına aktarmışlardır. 1974 (1353 H.Ş)‟te Turizm Hizmetleri ve Enformasyon Meslek Yüksek Okulu kuruldu ve çeşitli bölümlere öğrenci almaya başladı (Mirjalili,2008; Akhlaghi,2008).

24 Haziran 1974 (3 Tîr 1353 H.Ş.) tarihinde, turizmin gelişimi göz önünde bulundurularak, İran sınırlarının içinde ve dışında ülkenin turizm ve enformasyon politikasının koordine edilmesi amacıyla, yasa gereğince, Gezginleri Çekme Kurumu ile Enformasyon (İttilâât) Bakanlığı birleştirilip “Enformasyon ve Turizm Bakanlığı”

(Vezâret-i İttilât ve Cihangerdî) adıyla yeni bir bakanlık kuruldu (Eivazi Gharamaleki,2005:27).Yeni bakanlık, 1975 yılında turizm ve otelcilik eğitimi merkezlerinden iyi derece ile mezun olan öğrenciler ve otelcilik eğitim merkezlerinin hocalarından oluşan 25 kişilik bir grubu ilk defa 3 aylık bir eğitim için devlet burslusu olarak İtalya‟ya gönderdi (Mirjalili,2008; Jamali,2009).Yukarıda belirtilen adımlar, İslam Devriminden önce turizm, turizm eğitimi ve turizm sektöründe çalışan insan kaynaklarının gelişimi için atılmış olan en önemli adımlar olarak söylenebilir.

Enformasyon ve Turizm Bakanlığı 1979 (1357 H.Ş) yılında, İslam Devriminden sonra, Milli İrşad Bakanlığı (Vezâret-î İrşâd-i Millî) daha sonra da İslami İrşad Bakanlığı (Vezâret-î İrşâd-i İslâmî) adını almıştır. Turizm sektörü ile ilgili konular bu Bakanlığın bir bölümü olarak, Turizm‟den Sorumlu Genel Müdürlüğü (Havza-yi Muâveneti Cihangerdî) adı altında ülke turizmini ele almıştır. İslami Kültür ve Geliştirme Bakanlığı (Vezaret-i Ferheng ve İrşad-ı İslami)‟nın kurulmasıyla, bu bakanlığın Seyahat ve Ziyaret Yardımcılığı genel müdürlüğü, turizm sektörünü düzenleme, turizm girişimcilerini eğitme, tesisleri sınıflandırma, gözetme ve fiyatlandırma, turizm kurumları ve organlarıyla uluslararası ilişki kurma amacıyla „İran Seyahat ve Turizm Bürosu‟ (Defter-i İrangerdi ve Cihangerdi)‟ nu oluşturmuştur. Bu büro, bir süre sonra İslami İnkılap Konseyi‟nin 12 Kasım 1979 (21 Abân 1358 H.Ş.) tarihli onayı doğrultusunda “İran İç ve Dış Turizm Merkezleri Kuruluşu” (Sazmân-i Merâkiz-i İran-gerdi ve Cihângerdi) ismini almıştır (Eivazi Gharamaleki,2005: 27-28).

İran İslam devriminden sonra, 1980‟de İran – Irak savaşının başlamasıyla, turizm sektörü unutuldu, savaşın bitmesi ile turizmde çok az da olsa canlanma ve hareketlenme başladı. 1986 yılında Kültür ve Sanat Bakanlığı, İslami Geliştirme Bakanlığı ile birleştirilip İslami Kültür ve Geliştirme Bakanlığı (Vezâret-i Ferheng ve İrşâd-i İslami) oluşturulmuştur. 1991 yılında, ülkenin turizm sektörünü kalkındırma amacıyla, Seyahat ve Ziyaret Yardımcılığı Genel Müdürlüğü‟nün yeniden düzenlenmesiyle birlikte, İran İç ve Dış Turizm İşleri, bu kurumun alt birimleri olan “Seyahat ve Ziyaret Hizmetleri Gözetimi Ana Dairesi”nin Programlama ve Teknik İşleri Bürosu”, “İç Turizm ve Turizm Araştırma Merkezi” ve “Turizm Hizmetleri Eğitim Merkezi” üzerine oturtulmuştur (Eivazi Gharamaleki,2005:28-29). İslami devrimden sonra ilk uygulamalı otelin inşaatı 1992‟ de başladı ancak konu ile ilgili genel müdürlerin değişmesi ile uygulamalı otelin inşaatı durduruldu (İran Turizm Kurumu, 2001:27).

Otellerin eğitilmiş insan gücü temin etme amacıyla İran Turizm Kurumu, sertifikaya dayalı eğitim programı başlatmıştır. 2001‟in üçüncü çeyreğinden itibaren, kurumun görevinin turizm politikalarını, standartlarını ve kurallarını oluşturmak ve denetlemek olduğu gerekçesiyle program durduruldu.

İlk Lisans Düzeyinde Turizm İşletmeciliği Bölümü, 1995 yılında Tahran‟ın Allame Tabatabai Üniversitesinde, İşletme Fakültesi bünyesinde kuruldu. İlk önlisans turizm programı İslam Devrimi Gaziler ve Mazlumları Vakfı tarafından otel işletmeciliği bölümü olarak 1996 yılında açıldı. 2004 yılında ise devrimden sonra, turizm bölümünde ilk yüksek lisans programı Allame Tabatabai Üniversitesinde İşletme fakultesi bünyesinde kurulmuştur (Mirjalili,2008; Jamali,2009).

Şekil 11. İran’da Turizm Eğitim Sistemi

Kaynak: İran‟da Turizm Eğitim Sistemini Anlatan Kaynaklardan Faydalanarak

Hazırlanmıştır.

İran Turizm Eğitim Sistemi

Örgün Turizm Eğitimi Yaygın Turizm Eğitimi

Teknoloji Araştırmalar ve Bilimler Bakanlığı Önlisans Programları Lisans Programları Yüksek Lisans Programları

İran Turizm Kurumu

Üniversiteler

İşe Yerleştirme Merkezleri

Sosyal Örgütler

2.1.6.5. Ġran ve Türkiye’de Yüksek Öğretim Düzeyinde Turizm Eğitiminin