Kuzey Amerika (Kızılderili) Yerli Dinleri

Kuzey Amerika yerlileri doğaya egemen olduğunu düşündükleri birçok ruha inanmaktadırlar. Onları tanrı olarak adlandırmak yerine ruh ya da güç olarak nitelemeyi uygun bulmaktadırlar. Bu ruhsal güçlerle bir çeşit rahip olan büyücü-hekimlerle irtibat kurmaktadırlar.

Büyücü-hekimler hem şifa dağıtıcısı ve bilge hem de sihir, kehanet ve büyü yapan kişilerdir.

Büyücü hekimlik genellikle nesilden nesile aktarılır. Bunların doğa üzerinde bir çeşit etkiye sahip olduklarına inanılır.

Her Kızılderili kabilesinin kendine has bir dinsel geleneği olduğu söylenebilir. Ancak Kızılderili dinlerinin ortak bir özelliği animistik bir karakter taşımasıdır. Birçok hayvanın ilahi bir ruha sahip olduğu ve dolayısıyla onlara saygı duymak gerektiği düşünülür. Bu hayvanlar arasında özellikle buffalo, kartal ve ayının ayrı bir yeri vardır. Ayrıca Kızılderili dinleri naturalistik bir karakter de taşır. Yeryüzü bir ana olarak görülür ve ona saygısızlık edilmesi hoş karşılanmaz. Bundan başka gökyüzü, ay ve güneşin de kutsal ruh taşıdıklarına inanılır.

Kızılderili kabilelerinde İrokualar yüce bir ruha, sadece insanı yaratmakla kalmayıp bütün mahlûkatı onun gereksinimlerine göre düzenleyen iyi bir ruha inandıkları söylenebilir.

Dakota yerlileri olan Sioux’lar ise Wakan Tanka olarak adlandırdıkları yüce ruha inanmaktadırlar. Kanada Dominyonu’na kadar uzanan kuzey Kızılderilileri tek bir yüce varlık fikrine sahip değil gibidirler, fakat yeryüzünde, denizde ve havada meskûn olan iyi ve kötü ruhlara inanırlar. Queen Charlotte adalarıyla civar bölgelerde yaşayan Haidahlar ise hem yaratıcı hem de yüce hükümran olduğunu düşündükleri yüce güneş ruhuna inanırlar. Nootkalar, diğer Amerikan yerlileriyle birlikte kuşaktan kuşağa aktarılan bir geleneğe sahiptirler. Buna göre çok uzun zaman önce birdenbire bakırdan bir kano ile Nootka’ya doğaüstü bir öğretmen ve koruyucu gelmiştir. O insanları eğitip öğretmiş, onlara kendisinin gökten geldiğini, ülkelerinin bütünüyle yok edileceğini ve öleceklerini; fakat ölümden sonra tekrar doğacaklarını ve yukarıda kendisiyle birlikte yaşayacaklarını bildirmiştir.

Bazı Kızılderili kabileleri ruhların çift olduğuna, birisi bedenle birlikte kalırken, diğerinin uyku esnasında gezintiye çıktığına inanırlar. Buna göre beden öldükten sonra ruh ayrılmakta ve cennete ya da ölüler ülkesine doğru yola çıkmaktadır. Kızılderililerin ibadetleri arasında dua, ruhların yardıma çağrılması törenleri, sihir, büyü ve kehanet ayinleri ve kurbanlar önde gelmektedir. Köpeklerin kurban edilmesi yaygın bir törensel uygulamadır. Dini törenleri büyücü-hekimler idare ederler. Cenaze törenleri kabileden kabileye değişir. Bununla birlikte mezarlıklar genelde kutsal kabul edilir. Ölülerin mezarlıklarda sedyeler üzerinde açığa bırakılması ya da yakılması gibi adetler dikkati çekmektedir.

1.2.5. Sonuç

Tabiat unsurlarının ruhsal değer atfedilerek kutsandığı geleneksel kadim dinler detaylarda biri birlerinden farklılaşsa da ana hatlarıyla politeist ve putperest bir eğilim içinde varlık bulmuşlardır. Çeşitli tabiat varlıklarının ya da ataların ilahlaştırılması veya hayvan, bitki

43 ya da coğrafi unsurların yüce varlık ile insanlık arasındaki aracılığı inancı politeist ve putperest eğilimi ifade etmektedir.

44 Bu Bölümde Ne Öğrendik Özeti

Dinler tarihi çalışmaları modern bilim alanına genellikle pozitivist perspektifin ürünü olarak girmiştir. Ancak daha sonraki dönemlerde dini inançların anlaşılmasında öznel yaklaşımların dindarlığa ilişkin tutarlı sonuçların elde edilmesine imkan vermediği görülerek din araştırmalarında fenomenolojik yöntem öne çıkmıştır. Bununla birlikte dinin tanımı, tasnif kriterleri ve dinler tarihi metodolojisine ilişkin çalışmalar henüz tamamlanmış değildir. Ancak dini inancın ve bu inanca bağlı olan dindarın ibadet ve dindarlık davranışlarının anlamının doğru tespiti için nesnel bir yaklaşımın olması gerektiği genel bir kanaat haline gelmiştir.

Kadim dini gelenekleri genel olarak animizm, mana, totem ve tabu kavramlarıyla tanımlanabilmektedir. Evrenin bütün unsurlarıyla ruh taşıyan bir özelliğe sahip olduğuna inanılan bu geleneklerde diğer varlıkların ruhlarının yanı sıra ataların ruhlarıyla temas inancı söz konusudur. Her varlıkta yer alan ruhsal cevherin yanında mana olarak tanımlanan bir kudretin varlığı inancı da çeşitli varlık ve cisimlerin aşkın bir güç olarak ilahlaştırılması sonucunu doğrulmuştur. Bu çerçevede bazı hayvanlar, tabiat şekilleri ve gök cisimlerinin manevi bir yüceltmeye tâbi tutulması söz konusudur. Animizm ve mana inancı her dinsel geleneğin mensubu olan kabile ve toplumlar için müstakil bir ruhsal varlığın kutsanması sonucunu doğurmuştur. Totem olarak tanımlanan bu varlık ile temas kurma çok özel kurallara bağlı olduğundan totem ile olan sıradan ilişki tabu olarak görülmektedir. Kadim geleneklerde en çok öne çıkan manevi eğilim yer ve gök mekânları üzerine bina edilmiş erkek ve dişil tanrı ve tanrıçalar ile bu ilahi sayılan güçler arasındaki düaliter çekişmeleri ifade etmektedir.

Yeryüzünün pek çok bölgesinde varlık bulmuş olan bu tür inanç geleneklerini bu kavramlar çerçevesinde tanımlamak mümkündür.

Hicaz bölgesinde yaşayan İslam öncesi Arap toplumu putperest bir politeizm geleneği içindedir. Bölgenin putperest kültürü benimsemesinde yakın dini toplumlardan olan Nebatilerin etkisi söz konusudur. Pagan inancın temel özellikleri ile ibadet esasları Arap dini içinde kendisini göstermiştir. Bu çerçevede yıldız ve gezegen kültleri ile içine putların yerleştirildiği mekânlardaki tapınma ritüelleri dikkat çekmektedir.

45 Bölüm Soruları

1. Aşağıdakilerden hangisi müstakil bir din olmaktan öte çoğunlukla bir dini gelenek içerisinde belirli bir obje ya da değere tapınmayı esas alan ve genellikle ezoterizmi ve komün anlayışını kendilerine temel edinmiş olan akımlar için kullanılmaktadır?

a) Heresi b) Kült c) Totem d) Mezhep e) Tabu

2. Aşağıdaki dinlerden hangisinde insan kurbanı geleneği vardır?

a) Aztek dini b) Frigya dini c) Hitit dini d) Asur dini e) Sümer dini

3. Marduk aşağıdaki milletlerden hangisinin en önemli tanrısıdır?

a) Hititler b) Harraniler c) Babilliler d) Urartular e) Mısırlılar

4. Aşağıdakilerden hangisi İslam dışı dinleri incelemekle bilinen ilim adamlarından biri değildir?

a) Abdülkahir el-Bağdadi b) İbn Hazm

c) Şehristani

d) Nureddin el-Cami e) Ebu’r-Reyhan el-Birûni

5. Aşağıdakilerden hangisi insanlığın erken döneminde, büyü ve sihir gücüyle insanlığın doğayı kontrol altına alabileceğinin düşünüldüğünü ileri sürmüştür?

a) J. Frazer b) A. Comte c) E. Durkheim d) K. Marx e) S. Freud

46 6. Aşağıdakilerden hangisi eski Anadolu dinlerinden değildir?

a) Frigya Dini b) Sümer Dini c) Hitit Dini d) Urartuların Dini e) Harranilerin Dini

7. Aşağıdakilerden hangisi İslam dışı dinler hakkında bilgi içeren bir eser değildir?

a) Kitabu’l-Asnam b) er-Rahiku’l-Mahtum c) Kitabu’l-Fasl

d) Kitabu’l-Milel ve’n-Nihal e) Tahkik ma li’l-Hind

8. Aşağıdakilerden hangisi Dinler Tarihi alanında çalışmalarıyla bilinen biri değildir?

a) Mircea Eliade b) Ninian Smart c) Eric Sharpe d) Jochaim Wach e) Ludwig Wittgenstein

9. Marduk aşağıdaki dinlerden hangisinin tanrısıdır?

a) Sümer Dini b) Mısır Dini c) Urartu Dini d) Babil Dini e) Asur Dini

10. Kelt Dini hangi bölgede görülen kadim bir dini gelenektir?

a) Asya b) Afrika c) Avrupa d) Amerika e) Ortadoğu

Cevaplar:

1. b; 2. a; 3. c; 4. d; 5. a; 6. b;

7. b; 8. e; 9. d; 10. c

47