Y. Ö.K DÖKÜMANTASYON MERKEZ TEZ VER FORMU
2.2. Toplumsal Kültürden Kurum Kültürüne Geçi
2.2.1. Kurum Kültürünün Tanımı
Günümüzde, i letmeler yapısal de i ikliklerle kendilerini güncelle tirmeye çalı makta ve iyice kökle mi , yer etmi alı kanlıkları de i tirme ihtiyacı uymaktadırlar. De i en i letme ortamları, i in yapılma ekli, daha hızlı hizmet beklentisi, takım çalı ması, kurumsal davranı biçimlerinde dolayısıyla kurumsal kültür de i imini zorunlu kılmaktadır. Kurumsal kültürün öncüsü olarak kabul edilen Edgar Schein, kurum kültürünü “kendi tarihi boyunca toplam bir sosyal birim olarak ö rendi i eyler” olarak tanımlamaktadır. Her i letmenin psikolojik ve fizyolojik temellere dayanan farklı kültürleri oldu u ileri sürülmektedir. Charles Handy kültürü, güç kültürü, rol kültürü, görev kültürü ve ki i kültürü olarak dört bölüme ayırmaktadır. Kurum kültürü kendi içinde birçok alt kültüre ayrılır. Yönetim, finans ve insan kaynakları gibi fonksiyonlar i letmeyi sürükleyen özellikleri ile alt kültürlere göre organizasyon içinde öne çıkmaktadırlar116.
Çe itli kaynaklarda, irket kültürü, firma kültürü, kurum kültürü ile e anlamlı olarak kullanılan kurum kültürü çok farklı ve zengin ekillerde tanımlanmı tır. Aynı zamanda kurum kültürünün yönetim, ileti im, sosyoloji, psikoloji ve antropoloji gibi çe itli disiplinlerdeki bilim adamı ve ara tırmacılar tarafından çalı ılması, farklı tanımların yapılmasına neden olmu tur.
Kurumları farklı kültür yapısına sahip bireyler olu turmaktadır. Bu bireyle, görevsel ve mesleksel norm ve ölçütlerle bir araya gelmi bir arada bir grup olu turmanın do al bir sonucu olarak di er kurumlarden farklı ama kendi içlerinde nispeten ortak inanç ve de erler sistemi olu turmu lardır. Olu an bu sistem, kurum içinde de i ik inanç, de er, tutum, dü ünce ekli ve ahlak anlayı ının bir arada var olmasına yardım eder ve bu da “kurum kültürü” olarak bilinir117.
Kurum kültürü karma ık, de i tirilmesi ve yönetimi güç bir olgu olarak görülebilir. Ancak kültür, bir kurumun faaliyet alanlarının sınırlarını belirleyen, bu faaliyetlerin içeri ini tayin eden ve ekillendirdi i kurum yapısı ve kurdu u sistem ile kurumsal faaliyetleri destekleyen önemli bir olgudur. Kültür, çalı anların inanç
116 Gül en Demirel, ‘Kurum Misyonu ve Kültürü’, Capital Guıde 32, stanbul, 1997 117 Erol Eren, Örgütsel Davranı ve Yönetim Psikolojisi, 5. B., Beta Yayınları, stanbul,
sistemleri, tutumları ve o kurum içerisinde kabul gören davranı normlarını içerir. Kültürü hayata geçiren de yöneticilerden çalı anlara kadar tüm kurum üyeleridir.
Kurum kültürü Edgar Schein’a göre, bir kurumun ve üyelerinin dı çevresine uyumunu ve içsel bütünlü ünü sa layan bir mekanizmadır. Kültür, böylece kurum üyelerini birbirine ba layarak kurumsal amaçların bu do rultuda ba arıya ula masına yardım eder. Schein, kurucuların kurum kültürünün olu masında en önemli rolü üstlendi ini ve misyona uygun hedeflerin belirlenmesine de, kurumun kurulmasında katkısı olan di er yardımcı ki ilerle birlikte karar verdi ini vurgulamı tır. Dolayısıyla kurucular, hem kültürün olu ması hem de yaygınla ması ve yerle mesinde etkin rol oynayan ki ilerdir. Böylece kültürel de erler ve inançlar zamanla kurumsal yapının ayrılmaz bir parçası haline gelmi tir118.
Grabovski ve Robert ise, kurum kültüründe çalı anlarca payla ılan inançların, çalı anların dünyayı algılama biçimlerine dü ünce duygu ve davranı larına yansıdı ını belirtmektedirler119.
A.C.Croft kurum kültürünü “tarihsel kalıtım, kalıtsal ilgi, içgüdü ve ruh; genel olarak anla ılan, de er verilen ve uygulanan de erler, gelenekler ve kahramanlıklar bütünü; yol gösteren felsefe ve ki ilik ya da sözlük tanımında oldu u gibi bir grup insan tarafından kurulan ve ku aktan ku a a aktarılan ya am biçimlerinin toplamı” olarak tanımlar120.
Kurum Kültürü - Ayırt edicidir,
- Kararlı bir yapıdadır,
- fade edilmeden de anla ılabilir, - Semboliktir,
- Bütünle tiricidir, - Kabul görmü tür
118 Erkmen, a.g.e., s.67-68
119 Martha Grobovski ve Karlene H.Roberts, ‘Risk Mitigation in Virtual Organization’, Organization Science, c.10, s.6, Aralık 1999, s.711
120 A.C.Croft, The Case of Missing Corporate Culture in Public Relations Quarterly, Volume 35, No.1, 1990, s.17
- Üst yönetimin bir yansımasıdır121.
Kurum kültürü, kurumların çevrelerini tanımalarını ve di er kurumlarla ili ki biçimlerini belirler. Bu bakımdan, kültür; kurumun toplumdaki yerini ve önemini belirleyen, hatta ba arısını ortaya koyan en önemli araçlardan biridir122.
Kaynaklarda kurum kültürü, i letmelere özgü bazı fonksiyonel özellikler, süreçler ve yapılar dikkate alınarak incelenmektedir. Bu organizasyonel unsurlarla, kültür arasındaki ili kileri çözümlemesi açısından kurum kültürüne ili kin olarak u özellikler sayılmaktadır123.
1. letme kültürü, bütüncül bir özellik ta ır. Dolayısıyla kültürün kendisi, kültürü olu turan parçaların toplamından farklı bir özelli e sahiptir.
2. Kültür, i letmenin o güne kadar ki birikimlerini içeren tarihi bir perspektifi yansıtır. Kültürün ekillenmesi, o i letmeyi olu turan insanlar arasında uzun bir etkile im ve sosyalle me süreci gerektirir. Bu etkile imin ürünü olan kültürel de i kenler ( de er, inanç, tavır, sembol vb.) insanların algı çevrelerini olu turur.
3. Kültür, i letmenin yapısal özellikleri ile ilgili kavramlarla de il, antropolojik kavramlarla açıklanabilir.
4. Kültürün de i tirilmesi zor ve uzun vadelidir. Sadece bütünde de il, bazı de i kenlerde de (normlar, semboller, anlamlar, de erler) de i im gerçekle ebilir.
5. Kültür, insan davranı larının ifadesel boyutuyla ilgili sembolik birikimler içerir. Dolayısıyla kültür teorisinde, kurum içinde söylenilen, yapılan, üretilen ve görünenlerin arasındaki sembolik anlamlar önem ta ır.
121 Osman Av ar ,DEÜ Sosyal Bilimler Akademisi ,‘TKY ders sunumu’
122 Fatih Karcıo lu ve Cafer Yakupo ulları, Meslek Yüksekokullarında Örgüt
Kültürünün Tespitine Yönelik Bir Ara tırma, Atatürk Üniversitesi . .B.Dergisi
C.14, s.1, 2000, s.248
6. Kültür de i kenleri duygu yüklüdür. Kültür, duyguların sosyal açıdan kabul görecek kanallara aktarılmasının bir yoludur. Kültürel ö elerin olu umunda, insanlar arası duygu alı veri i önemli rol oynar.
7. Kültürün çekirde ini, i letmede çalı anların zihinlerinde olu turdukları dı dünya ile ilgili deneyimlerine; düzen, anlamlılık getiren ve do rulu u sorgulanmadan kabul edilen bilinç dı ı düzeydeki varsayımları olu turur.
Kurumun sembolik temellerini anlamamıza yardımcı olan kurum kültürü, sadece kurume ili kin bir betimleme de ildir, kurumun kendi içinde bir betimlemesidir. Kurumsal kültüre ili kin literatürü inceledi imizde u ö elerden olu tu unu görmekteyiz124.
• Kurumun Tarihi
• De erleri ve inançları (kurum içindeki ba arıyı tanımlayan ve standartlarını koyan kavram ve inançlar)
• Kurumü açıklayan hikaye ve mitler
• Kurumun kültürel ebekesi (informel yapı açıkça ve resmen görünmeyen yetki hiyerar isi)
• Adetler, gelenekler, törenler
• Kurumun kahramanları (kurumsal de erleri ki ile tiren ve di erleri için rol modelleri olarak hizmet etme i levi gören kadın ve erkek kahramanlar)
Kurum kültürü, uygun davranı ve ili kileri tanımlamakta, bireyleri motive etmekte ve belirsizli in oldu u yerde çözümler sunmaktadır. Bilginin de erlerin ve iç ili kilerin düzenlenmesinde firmayı yönetmekte ve görünen, görünmeyen her seviyede etkisini göstermektedir. Bu yüzden birçok yazara göre, yüksek performans sa lamak isteyen yöneticiler ve liderler, kendi kurum kültürünü anlamak ve kontrol etmek zorundadır. Çünkü bu kültür çalı anların neden o ekilde davrandı ını açıklayarak, kurumsal davranı a açıklık getirmekte ve kurumu di erlerinden farklı kılmaktadır. Kurumlardeki birey ve grup davranı ını belirleyen kurum kültürü, kurumun üst yönetimi tarafından yaratılmı olabilece i gibi zaman içinde
124 Z.Beril Akıncı, Kurum Kültürü ve Kurumsal leti im, st: leti im Yayınları, 1998, s.34-35
kendili inden de geli mi olabilir. Her ne kadar elle tutulup gözle görülmese de odadaki hava gibi kurumte olan her eyi sarıp etkilemektedir125.
Kurum kültürü, bütüncül bir özellik ta ır. Kültürün kendisi kültürü olu turan parçaların toplamından farklı bir özelli e sahiptir kurum kültürü, kurumun o güne kadar ki birikimlerini yansıtır. Kültürün ekillenmesi o i letmeyi olu turan insanlar arasında uzun bir etkile im ve sosyalle me süreci gerektirir. Kurum kültürünün de i tirilmesi zor ve uzun vadelidir. Bazı kültür de i kenlerinin de i tirilmesi (semboller, norm ve de erler) bütünsel bir kültür de i imi anlamını ta ımaz. Fakat kültür dura an bir olgu de ildir. De i en ko ullara uyamadı ında kültürde çözülme ba lar. nsanın uyum sa lama özelli ine ba lı olarak kültür de de i imlere uyum sa layabilir126.