Kredi Kartı

Kredi kartı, kart sahibine belirli limitler dâhilinde alışveriş yapmayı ve nakit çekmeyi mümkün kılan bir ödeme aracıdır. Kart sahiplerinin ödeyemedikleri kredi kartı borçlarına faiz işletilmekte aynı zamanda da kart sahipleri yıllık kullanım ücreti ödemektedirler. Söz konusu uygulanan faiz piyasa faizinden her zaman yüksek olmuştur. Banka kartları ise vadesiz mevduat hesabına bağlı olarak çalışan ve sahibine satın alma ve nakit çekme imkânı veren bir ödeme aracıdır (Kirdaban, 2005: 33).

5464 sayılı Banka ve Kredi Kartları Kanunu’nun 3. maddesinde kredi kartı; nakit kullanım gerekmeksizin mal ve hizmet alımı veya nakit çekme olanağı sağlayan basılı kart veya fiziki varlığı bulunmayan kart numarası olarak ifade edilmiştir. Bu tanımında işaret ettiği gibi kredi kartının iki ana fonksiyonu vardır. Bu fonksiyonların birincisi nakit kullanmadan mal veya hizmet satın almaya olanak sağlaması iken ikinci fonksiyonu ise nakit çekebilmeye imkân vermesidir. Hızla gelişen teknolojiyle birlikte ortaya çıkan yenilikler ve küreselleşen dünyamızda artan rekabetle birlikte finansal sektörde faaliyet gösteren işletmeler pazar paylarını arttırabilmek ve varlıklarını sürdüre

bilmek adına kredi kartının yukarda saydığımız fonksiyonlarına yenilerini eklemişlerdir (Chakrovorti, 2003: 52–54).

Kart kullanıcılara para taşıma zorunluluğunu ortadan kaldırması, üye işyerlerine cirolarını artırabilme olanağı sağlaması gibi özellikleri nedeniyle kullanımı artan kredi kartları, alıcı ve satıcılar arasındaki mal ve hizmet ilişkilerinde, geçerli, güvenilir, hızlı ve etkin bir ödeme aracına duyulan gereksinimlerden doğmuştur (Kirdaban, 2005: 12).

2.3.2.5.2.1. Kredi kartı sistemleri

Şekil 1‘de görüldüğü gibi, kartlı ödeme sisteminin işleyişinde temel olarak dört tane taraf vardır. Bunlar kartı çıkaran ihraççı banka, kart sahibi, kartla ödeme kabul eden üye işyeri ve çıkarılmış olan kartları kabul eden kabulcü bankadır. Bankalar genelde hem ihraççı hem de kabulcü banka konumundadır.

(Korkmaz, 2010: s.47).

Kredi kartı işlemi yapan kuruluşlar iki şekilde kartları kullanıma sunarlar. Bunlardan ilki müşterisi adına kart basarak, ikincisi ise işyerleriyle anlaşma yaparak kartların kullanılabilmesini sağlayacak şekilde sunmaktır. Kart çıkarma işlemlerine issuing, kartı çıkaran banka ya da kuruluşa issuer, kart kabul etme işlemine acquiring ve kabul eden kuruluşa da acquirer adı verilir. Çoğunlukla bankalar hem issuer hem de acquirer olarak piyasada faaliyet göstermektedirler. Kredi kartı sistemine katılan tarafların sayısına göre kredi kartı sistemleri üçe ayrılmaktadır. Bunlar iki taraflı sistem, üç taraflı sistem ve karma sistemlerdir (Korkmaz, 2010: 47).

2.3.2.5.2.1.1. İki taraflı kredi kartı sistemi

Kredi kartının ortaya çıkısında kullanılan ilk şekli iki taraf arasındaki bir sözleşmeye dayanmaktadır. Sistemi oluşturan taraf sayısından dolayı “iki taraflı sistem” adını almıştır. Bu sistemde kartı çıkaran ile malı satan aynı kurumdur. Sistemdeki taraflardan biri malı satan ve müşterilerine kredili alışveriş yapma imkânı sağlayan işletme diğeri ise müşteridir. Kredi kartı, kartı çıkaran işletmeye özgüdür (Ari, 2008: 18).

Bu tür kartları çıkaran kurumların asıl amacı, müşteriye kredi sunmaktan çok kart hamillerini sürekli müşterileri haline getirmek ve kendilerine olan bağlılığı arttırmaktır (Korkmaz, 2010: 48).

2.3.2.5.2.1.2. Üç taraflı kredi kartı sistemi

Üç taraflı sistemin doğmasının sebebi iki taraflı sistemde kredi kartı hamilinin kredi kartını sadece kartı çıkaran kurumun işyerlerinde kullanabilme zorunluluğudur. Bu sistemde kredi kartı taksitle mal satma aracından çok kredili bir ödeme aracı olarak işlev yapmaktadır. Bu sistemde kartı çıkartan kurum ile mal veya hizmet sunan kurum birbirinden farklı kurumlardır (Korkmaz, 2010: 48).

Bu tür sistemde üye işyeri, kart hamili ve kart çıkaran kurum (banka) olmak üzere üç taraf bulunmaktadır (Korkmaz, 2010: 48).

Sistemin genel işleyişi su şekildedir; Kart hamili kartını kullanarak üye işyerinden alışveriş yapar, kartı ihraç eden banka kart hamilinin yaptığı alışveriş tutarını üye işyerine öder ve ekstre döneminde ödediği bu tutarı kart hamilinden tahsil eder (Ari, 2008, s:18). Bu tür kredi kartı sisteminde kartı çıkaran kurum, kart hamili tarafından yapılan harcama bedellerini üye işyerine ödeme garantisi vererek iki taraflı sistemdeki ödeme riskini üzerine almaktadır. Kart hamili ise dönem içerisinde yaptığı harcama tutarının toplamını veya asgari tutarını kart çıkaran bankaya ödemekle mükelleftir (Korkmaz, 2010: 49).

Basit üç taraflı bir sisteme, dördüncü bir tarafın katılması ile kurulan sistem, genişletilmiş üç taraflı sistem olarak kabul görür (Korkmaz, 2010: 49).

Bu sistemde bankalar kendi kredi kartını çıkarmak yerine, uluslararası kredi kartı şirketleriyle anlaşarak, lisans sözleşmesi yaparak, bu kredi kartını kendi müşterilerine sunmaktadırlar. Böylece kredi kartları, ulusal boyuttan uluslararası boyutta işlem görmeye başlar. Bu kredi kartı hamili, dünyanın neresinde olursa olsun, kredi kartının ibrazı ile nakit ödeme yapmaksızın satın alma olanağı elde eder (Örs, 2009: 70). Ülkemizde Visa, Mastercard gibi kredi kartları bu şekilde çıkarılmaktadır (Korkmaz, 2010: 50).

2.3.2.5.2.1.3. Karma sistem

Kredi kartı uygulamasında içerisinde hem iki taraflı sistemi hem de üç taraflı sistemi bulunduran, ortak kredi kartı olarak da görülebilen sistem karma sistem olarak tanımlanabilir. Bu işleyişe göre mal ve hizmet satan işyerleri aralarında anlaşma yaparak kendi adlarına kredi kartı çıkarmaktadırlar. İhraç edilen bu kartlar sadece kartı çıkaran kuruluşlarda değil anlaşmaya katılan diğer kuruluşlarda da geçerli olmaktadır.

Karma sistem genellikle aynı sektörde çalışan işletmeler için söz konusudur (Korkmaz, 2010: 50).

Karma sisteme örnek olarak Universal Air Travel Plan ( UATP) tarafından çıkarılan Air Travel Card verilebilir. Bu kuruluşa dünyadaki tüm havayolları şirketleri dâhil olmuşlardır. Sözü edilen işbirliği sayesinde kart sahipleri, diledikleri hava yolları şirketinden peşin para ödemeksizin bilet alma olanağına kavuşmuşlardır. Burada her şirket, diğer şirketlerin kartlarına benzeyen bir havayolu ile ulaşım kredi kartı çıkartır. Yolcu, bilet alırken kendisine kart veren şirketin kartını kullanırsa, bu gerçek anlamda iki taraflı bir kredi kartı ilişkisi oluşturur. Buna karşılık bir diğer yolcu, başka bir hava yolu şirketi tarafından çıkarılan Air Travel Card’ı ibraz ederse, ilgili şirket bu kartı da kabul etmek zorunluluğundadır. İste bu durumda kendisine kart ibraz edilen şirket, tıpkı üç taraflı sistemde olduğu gibi bir üye işyeridir. Çünkü o bilet bedelini yolcudan değil yolcuya kartı veren hava yolu şirketinden talep ve tahsil edecektir. Görüldüğü gibi, burada somut havayolu şirketi bir yandan bizzat kart çıkaran kurum, diğer yandan da üye işyeri olarak farklı iki işlev görebilmektedir (Teoman, 1996: 49).

2.3.2.5.2.2. Kredi kartı çeşitleri

Teknolojik gelişmelerle birlikte, hem işletmeler hem de müşteriler açısından yeni ve farklı ihtiyaçlar ortaya çıkmış dolayısıyla kredi kartları da buna paralel olarak değişim ve gelişim göstermiştir. Klasik kredi kartlarının yanında farklı ihtiyaçlara hitap eden birçok kredi kartı türü mevcuttur. Kredi kartları aşağıda, ödeme sorumluluğuna ve kredi kartının işlevlerine göre ayrı ayrı sınıflandırılmıştır.

2.3.2.5.2.2.1. Ödeme sorumluluğuna göre kredi kartları

Ödeme sorumluluğuna göre kredi kartları gerçek kişi adına olan bireysel kredi kartları ve şirket veya işletme adına olan tüzel kredi kartlarıdır.

2.3.2.5.2.2.1.1. Bireysel kredi kartları

Kredi kartı sözleşmesinin bir gerçek kişi adına yaptığı ve tüm harcamalardan bireysel olarak kart sahibinin sorumlu olduğu kartlardır. Kredi kartlarının bilinen ve en yaygın olarak kullanılan türüdür. Bireysel kredi kartlarını sadece adına kart düzenlenen gerçek kişiler kullanabilir. Bireysel kredi kartlarının belirleyici üç ana özelliği vardır. Birincisi gerçek kişi adına düzenlenmesi, ikincisi tüm ödemelerden kart sahibinin asli olarak tek başına sorumlu olması ve üçüncü özelliği ise bu kredi kartlarının birden fazla kişi tarafından kullanılabilmesinin mümkün olmamasıdır (Kaya, 2009: 77).

2.3.2.5.2.2.1.2. Tüzel kredi kartları

Tüzel kredi kartları, bir tüzel kişilik adına veya tüzel kişinin yetkilisi adına düzenlenmiş kartlardır. Kredi kartının tüzel kişilik adına düzenlenmesi halinde, bu kartı tüzel kişilik yetkilileri tarafından kullanılabilir. Bu kartlarla yapılan tüm harcamalardan tek başına tüzel kişilik (şirket) sorumludur. Bu kredi kartını şirket adına kullanmış yetkili gerçek kişiler, ödemelerden kartı çıkaran kuruluşa karşı sorumlu değildirler. Şirket yetkilisi bu kartı, kendi kişisel ihtiyaçları için ya da şirketin ihtiyaçları dışındaki bir amaç için kullanılmış olsa dahi, kartı çıkaran kuruluşa karşı sorumlu değildir. Onun sorumluluğu şirket içindeki ilişkilerde çalıştığı iş yerine karşıdır. Kredi kartında hem tüzel kişilerin hem tüzel kişiyi temsile yetkili gerçek kişilerin adının birlikte yer alması mümkündür (Kaya, 2009: 77- 78).

Türkiye’deki birçok banka KOBİ’lere yönelik olarak, KOBİ Card, Business Card gibi isimlerle KOBİ’lere özel imkânlar (ücretsiz EFT, chip para, nakit avans, taksit erteleme) sağlayan kredi kartları sunmaktadırlar.

2.3.2.5.2.2.2. İşlevlerine göre kredi kartları

Günümüzde müşterilerin çok çeşitli ve farklı ihtiyaçlarına cevap verebilen değişik işlevlere sahip birçok kredi kartı türü bulunmaktadır.

2.3.2.5.2.2.2.1. Klasik kredi kartları

Kredi kartları talep doğrultusunda müşterilerinin sosyo-ekonomik özelliklerine göre; klasik kart ve premium kart şeklinde tahsis edilmektedir. Klasik kartlar, ödeme gücü nispeten daha az olan müşterilere gelirleriyle orantılı olarak tahsis edilen limit dâhilinde kullandırılmaktadır (Kaya, 2009: 78).

2.3.2.5.2.2.2.2. Premium kredi kartları

Premium kart serisinde ise “Word Signia”, “Platinum”, “Gold” ve “Black” kartları bulunmaktadır. Premium serisindeki kartlar, hem yurt içinde hem de yurt dışında geçerliliği olan uluslararası kartlardır. Bu kartlar üst gelir seviyesine mensup kişilere, prestijli bir ürün çeşidi sunmak amacıyla hazırlanmıştır. Genellikle yurt dışında yapılan harcamaları Dolar ya da Euro üzerinden, yurt içinde yapılan harcamaları ise Türk Lirası üzerinden (ekstre) hesap özeti edilen kartlardır. Klasik kartların sunduğu her işlevi gold ve ya platinum kartlar da sunar fakat bu kartların klasik karta göre; kaza sigortası, seyahat biletinin ya da kiralanan aracın ücretinin gold kart ile ödenmiş olması halinde kart sahiplerine, kayıp-çalıntı ve ek kart sahiplerine seyahat sigortası gibi çeşitli sigorta imkânlarından ücretsiz olarak yararlanabilme hakkı, daha yüksek harcama limitleri ve tiyatroya, sinemaya ya da konserlere rezervasyon gibi daha gelişmiş olanaklar sunmaktadır (Kaya, 2009: 78).

2.3.2.5.2.2.2.3. Çek kart

Ticarî mevduat sahiplerine verilir. Bu ticarî mevduat sahiplerinin, düzenledikleri çeklerinin bedelinin, belli bir tutarına kadar ödeme yapılması konusunda banka garantisi vardır. Kart sahibi çek keşide ederek sisteme dâhil ülkelerden alışveriş yapabilmekte veya bankalar ya da yetkili kuruluşlarda bu kartlarla nakit çekebilmektedirler. Bu sistemde banka müşterilerinin yazmış oldukları çeklerin ödeneceğini garanti eder (Korkmaz, 2010: 42- 43).

2.3.2.5.2.2.2.4. Euroçek kart (Eurocheque card)

Eurocheque kartlar bir çeşit çek kartı niteliğinde olup, özellikle Avrupa ve Batı Akdeniz ülkelerinde kullanılmaktadır. Bu kart ile kart sahipleri sisteme dâhil olan ülkelerde şubelerden ve ATM’lerden nakit para çekebilmektedirler. Kart sahibini nakit taşıma riskinden koruyup kart sahibine çeşitli ülkelerde, o ülkelerin banka şubeleri ve/veya ATM’leri aracılığıyla yine o ülkelerin ulusal parasını çekebilme imkânı veren kartlardır (Korkmaz, 2010: 42).

2.3.2.5.2.2.2.5. Ortak kart (Co-branded card)

Co-brand kart, bilinen bir markaya sahip ticari kuruluşun kart sağlayıcı bir bankayla yaptığı stratejik ortaklıktan doğan kredi kartıdır. Başka bir ifade ile ortak kart, bankanın finansal niteliği olmayan başka bir kuruluş ile birlikte piyasaya sundukları kartlardır. Bu kartları piyasaya süren bankaya, kullandıran işletmeye ve kullanıcısına, büyük kâr ve yarar sağlayabilmektedir Kart kullanıcısına, üye iş yerinin sağlamış olduğu indirimlerden faydalanabilmesi veya puanlama yöntemiyle gerçekleştirilen promosyonlardan yararlanabilme imkânı sağlayabilmektedir. Üye iş yerine ise pazar payını, müşteri güvenilirliğini ve marka tanınırlığını artırarak rekabet avantajı sağlamaktadır. Co-brand kartlar ile alışveriş yapılması halinde anında indirim, kayıp çalıntı kart sigortası, ferdi kaza sigortası, hediye çeki, farklı oranlarda ödül (puan-

bonus) kazanma imkânı, faizsiz taksitli alışveriş imkânı ve faizli taksitli alışveriş imkânı sağlar. (Kaya, 2009: 80).

2.3.2.5.2.2.2.6. Affinity kart (Affinity card)

Bu kartlar, kart sahibine bir avantaj sağlamak yerine, kartı çıkaran banka tarafından kart sahibinin üyesi bulunduğu ya da gönül bağı kurduğu kurum veya kuruluşa yapılan işlemler üzerinden bir komisyon ödenmesi işlevi görür. Dernek, vakıf, spor kulübü veya hayır kurumu gibi sosyal bir amacı olan kuruluşlar için affinity kart programları kullanılmaktadır. Türkiye’de bankalar tarafından çeşitli üniversite mezunlarına, bazı derneklere ve spor kulüplerine affinity kartlar çıkarılmıştır. Affinity kartlara örnek olarak Axess Galatasaray Lisesi Vakfı Affinity Kartı verilebilir. (Kaya, 2009: 80- 81).

2.3.2.5.2.2.2.7. Mağaza kartı

Mağaza kartları, sadece firmanın kendi mağazalarında kullanılan ve taksit veya indirim sağlayan kartlardır. Tahsilâtlar mağazalardan yapılabildiği gibi anlaşmalı bankalardan da yapılabilmektedir. Kart hizmeti mağazanın kendisi tarafından da verilebilmektedir. Mağaza kartları Dünya’da ve Türkiye’de yaygın olarak kullanılan bir ödeme aracıdır. Mudo Kart, Mavi Jeans, Marks and Spencer Kart en çok bilinen mağaza kartlarıdır (Korkmaz, 2010: 43).

2.3.2.5.2.2.2.8. Akıllı kartlar (çipli kart/smart card)

Manyetik bantlı tüm plastik kartlara gelişen teknoloji sayesinde alternatif olarak doğmuştur. Akıllı kart denilmesinin sebebi plastik kartın üzerinde bulunan ve yapılan harcamalarla kart sahibinin bilgilerini kaydeden çiptir. Bu çip sayesinde alışverişler daha güvenlidir. Harcama anında çipteki kartla ilgili bilgiler (kayıp çalıntı durumu, limit

bilgisi, kartın gecikme durumu vb.) sayesinde kartın harcamaya müsait olup olmadığı kısa sürede anlaşılır (Çırpan, 2000: 106).

Chipli kartlar mevcut kartlara göre daha esnek, daha işlevsel, daha kullanışlı ve çok daha güvenilirdir. Ortalama işlem maliyetleri daha düşüktür. İçerikleri yönünden; sadece hafızalı, güvenlik mantığı olan hafızalı ve kendine ait işlemcisi olan hafızalı chip kartlar olmak üzere üç gruba ayrılabilirler. Dış dünya ile bağlantıları açısından, Contact ve Contactless olmak üzere iki gruba ayrılabilirler. (Kaya, 2009: 84).

2.3.2.5.2.2.2.9. Sanal kart (Virtual card)

Sanal kart internet ortamında yapılan alışverişlerde kullanılmak üzere geçerli olan üzerinde kartı çıkaran bankanın ve sistem sağlayıcı kuruluşun logosu bulunan bir kredi kartı çeşididir. Bu kartlar, hamillerin internet üzerinden güvenli olarak mal ve hizmet satın alabilmelerine olanak sağlamak amacıyla çıkartılmaktadır. Ana karta bağlı olarak çalışır. Sanal kredi kartları, fiziksel olarak bulunmayan, internet ortamında alışverişlerde kullanılan güvenli bir ödeme aracıdır (Kaya, 2009: 81).

2.3.2.5.2.3. Dünyada ve Türkiye’de kredi kartı kullanımı

Kredi kartı kullanımı hem dünyada hem de Türkiye’de doksanlı yılların sonundan bugüne kadar hızlı bir gelişme göstermiş ve global anlamda en çok kullanılan ödeme araçlarından birisi olmuştur. Yeni teknolojilerle her geçen gün özellikleri arttırılan kredi kartları hız kesmeden yaygınlaşmaya devam etmektedir.

2.3.2.5.2.3.1. Dünya’da kredi kartı kullanımı

Kredi kartıyla ilgili yapılan çalışmalarda dünyada ilk kredi kartının ortaya çıktığı yer 19. yüzyılın sonlarına doğru ABD olarak gösterilmektedir. “Bu ülkede ilk defa turizm sektörüyle sınırlı “Hotel Credit Letter Company” isimli kredi kartı kullanılmıştır (Ekinci, 2002: 14).

“Şimdi al sonra öde” sloganıyla 1914 yılında Western Union Bank kredi kullandırma işlevine sahip olan kredi kartı düzenlemiştir. Daha sonra General Petrolleum company, ilk petrol kredi kartını çıkarmıştır (Web: http://www.kreditkarten- info.com/kreditkarten geschichte.html adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).

1915 yılında birkaç otel, mağaza, telgraf şirketi ve demir yolu şirketi bozuk para ve jeton basarak, müşterilerine birer aylık kredi imkânı tanımışlardır (Yılmaz, 2000: 4). 1929 ekonomik buhranı kredi kartına olan talebi de daraltmıştır. İkinci Dünya savası yıllarında ise ABD’de kredi kartı kullanımı yasalar düzenlenerek kısıtlandırılmıştır (Korkmaz, 2010: 30).

“ABD’ deki ilk kredi kartı uygulamalarının sınırlı kullanım alanına sahip olması, kredi kartını piyasaya süren kuruluşları daha geniş kullanım alanına sahip bir sistem arayışına sokmuştur. Özellikle iş adamlarının eyaletler arası ticarî seyahatlerinin fazlalaşması nedeniyle, kullanımı dar bir bölge ile sınırlı olmayan kredi kartlarının oluşturulması gereksinimi duyulmuştur” (Teoman, 1996: 14).

Banka kredi kartının temeli, Flatbush National Bank of Broklyn’de tüketici kredileri uzmanı olan John C. Biggins’e dayanır. 1945 yılında Biggins Charge adlı kredi planını uygulamaya koymuştur. Bu program kapsamında yerel mağazalarda küçük miktarlardaki alışverişlerde geçerli olacak bir çeşit geçici senet çıkarılmıştır. Aradan uzun zaman geçmeden 1951 yılında, Franklin National Bank ilk modern kredi kartını çıkarmıştır (Yetim, 1997: 5).

1950 yılında merkezi Newyork’ da bulunan Diners Club ile seyahat ve dinlence kartı uygulaması başlatılarak, belirli bir bölge ve harcama konusu ile sınırlı olmayan ilk

kredi kartı olan Diners Card çıkarılmıştır. Bu kartın sloganı “ ye ve imzala” (dine and sing) olup “Diners” kelimesinin de buradan geldiği anlaşılmaktadır (Teoman, 1996: 15).

Diners Card’ın çıkması ile kredi kartının avantajları anlaşılmış ve kart uygulaması giderek yoğunluk kazanarak önce tüm Amerika Birleşik Devletleri çapında kullanılmaya başlanmış, oradan Avrupa’ya yayılmıştır (Baydemir, 2004: 1).

1958 yılında Bank of Amerika Bankası tarafından “Bank Americard”, American Express Company tarafından “American Express” adı altında kart çıkarmışlardır. Bu kartların en önemli özelliği uluslararası nitelik taşıyan ilk kredi kartları olmalarıdır. ABD içindeki ve dışındaki birçok bankanın katılmasıyla oluşan uluslararası örgütlenme sonucu 1974 yılında, International Bank Americard Coparation kurulmuştur (IBANCO). 1977 yılında VISA ismini almıştır. Yine bu yıllarda ABD’de bir grup banka bir araya gelerek Master Card kredi kartı sistemini kurmuşlardır (Korkmaz, 2010: 30- 31).

Avrupa kredi kartı sistemi ABD’deki kadar hızlı gelişmemesine rağmen Fransa’da 1960 “Card Blance”, 1955 yılında İngiltere Barlayscard çıkarılmıştır. Barlayscard ve Visa arasında yapılan işbirliği sonucu uluslararası geçerlilik kazanarak kullanımını yaygınlaştırmıştır. Bunun üzerine İngiltere bir grup banka 1972 yılında Access ismi adı altında kredi kartı çıkarmışlardır (Korkmaz, 2010: 31).

Avrupa’da, Amerikan kredi kartı sisteminin tamamlayıcısı olan “Eurocard” adı verilen bir sistem geliştirilmiştir. Eurocard hamilleri işbirliği sonucunda, Access ve Master Card’ın da üyesi olmakta, dolayasıyla bu ağ sayesinde bazı Japon kredi kartı kurumları ile de bağlantı kurulabilmektedir (Kaya, 2009: 15).

1984 yılında ABD’de kredi kartı kullanımı doruğa ulaşarak 17–65 yaş grubundaki bireylerin %70’i kart sahibi olmuştur. 1985 yılında Visa ve Master Card tarafından ilk Affinity tipi kartlar (hediye kazanabilme sansı veren, bir hak sahipliği kazandıran kartlar ya da Türkiye’de GS, FB, BJK kartları örneğinde olduğu gibi Elvis Presley kartları ) çıkartılmıştır (Korkmaz, 2010: 31) (Çırpan, 2000: 18).

1989 yılında Visa, Visa Phone’yi geliştirerek kredili telefon hizmetini sunmaya başlamıştır. Kartların gelişiminin bugünkü basamağını oluşturan akıllı kartların (smart kartlar) gelişim sürecinin ise 1995 yılından itibaren başladığı görülmektedir. 1996 yılında ilk defa New York’ta akıllı kart (Smart Card) uygulaması başlatılmıştır. Greenpeace kuruluşu 1997 yılında bir İngiliz bankası ile şeker ve tahıldan yapılan dünyanın ilk çevreci kredi kartını üretmiştir (Kaya, 2009: 14).

Tablo 25

Bazı Ülkelerde Yıllık Toplam Kredi Kartı Kullanımı (Milyon Adet İşlem)

nap: not applicable (uygulanabilir bilgi bulunmadığı anlamındadır) nav: not available (bilgi elde edilemediği anlamındadır)

(BIS, 2010: 392) ve (BIS, 2012: 424).

Tablo 25‘de verileri bulunan ülkelere bakıldığında, 2006-2010 yılları arasında en çok kredi kartı kullanımının Amerika, Kore ve Brezilya ve son iki yıllık veri sağlanamamasına rağmen Japonya’da gerçekleştiği görülmektedir. Türkiye ‘de ise 2010

yılı itibariyle yaklaşık 2 milyar işlem gerçekleşmiştir ve diğer ülkelerin verilerine göre ortalamanın üstünde bir düzeydedir.

2.3.2.5.2.3.2. Türkiye’de kredi kartı kullanımı

“Kredi kartlarının Türkiye’deki gelişim süreci Avrupa ülkeleri ile paralellik göstermekle birlikte Avrupa’da önce tüketici kredisinin uygulaması başlamış, daha sonra kredi kartları piyasaya çıkmıştır. Türkiye’de ise batıdaki gelişmenin tersine önce kredi kartları kullanımı uygulamaya konmuş, daha sonra tüketici kredileri verilmeye başlanmıştır. Ülkemizde ilk kredi kartı uygulaması 1960’lı yılların sonunda başlamış olmasına rağmen, yaygın kullanımı 1980’li yılların sonlarına rastlamaktadır (Korkmaz, 2010: 31).

Türkiye’de sunulan kredi kartları genellikle lisans anlaşmaları çerçevesinde, bankalarca ihraç edilen dünya çapında yaygın kullanıma sahip Visa,