Doğrudan Borçlandırma (Direct Debit System)

Bankalararası Tahsilat Sistemi (Doğrudan Borçlandırma Sistemi) uygulaması çağdaş bir ödeme aracı olarak başta Almanya, Brezilya, Hollanda, Fransa, İngiltere ve Japonya gibi ülkeler olmak üzere çok sayıda ülkede kullanılmaktadır (Web: http://www.alomaliye. com/dogrudan_borclandirma.htm adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).

Doğrudan borçlandırma, önceden verilmiş bir yetkiye istinaden borçlunun banka hesabının alacaklının girişimi ile borçlandırılmasıdır. Ödeme emri ile yapılan ciro ödemesi ile birlikte otomasyona en uygun ödeme aracıdır. Bu ödeme metodu genel olarak olağan düzenli ödemelerin kolaylaştırılması için kullanılmaktadır. (Kirdaban, 2005: 39).

Doğrudan Borçlandırma Sistemi (DBS), özellikle bayi ve distribütör ağı ile çalışan şirketlerin alacaklarını ve dolayısıyla nakit akışını yönetmesini sağlayan yeni bir finansal araç olarak özellikle KOBİ’lerin hayatını kolaylaştırıyor. DBS’de bayilerin

veya distribütörlerin ana firmaya yapacakları vadeli ödemeler, bir banka aracılığı ile otomatik olarak yapılıyor. Böylece ana firma yüzde yüz alacak garantisi sağlıyor (Web: http://www.kobimeydan.com.tr/bilgi-merkezi/makale/605/dogrudan-borclandirma- sistemi-ile-nakit-yonetimi adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).

DBS ile ana firmanın bankaya ilettiği fatura tutarları, vade tarihinde, bayi/distribütör hesaplarından otomatik olarak tahsil ediliyor. Hesap bakiyesinin yetersiz ve/veya eksik olması durumunda ise ilgili tutar DBS kullanılabilir limitinden otomatik olarak kredi kullandırılarak ana firma hesaplarına ödeme yapılıyor (Web: http://www.kobimeydan.com.tr/bilgi-merkezi/makale/605/dogrudan-borclandirma- sistemi-ile-nakit-yonetimi adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).

Bu sistemde, bayilerin tamamı ile kredili olarak çalışılabileceği gibi bir kısmı ile kredili DBS, bir kısmı ile de kredisiz olarak çalışılabiliyor. Sistem kurulurken öncelikle, geniş bayi/müşteri ağına satış yapan ana firma ile banka arasında anlaşma yapılarak sistem entegrasyonu sağlanıyor. Daha sonra, ana firmanın satış yaptığı müşterilerine uygun DBS limitleri belirlenerek tesis ediliyor. Son aşamada ise, ana firma yaptığı satışlara ilişkin fatura bilgisini sisteme girerek elektronik olarak bankaya gönderiyor. Banka ise gelen bu bilgiyi kaydedip, vadede hesaptan ya da tesis edilen krediden otomatik olarak fatura tutarını tahsil edip ana firmanın hesabına geçiyor. Böylece, ana firma ile bayiler arasındaki her türlü operasyonel yük ve maliyetler minimize edildiği gibi, iki taraf arasındaki teminatlaşma işlemleri de banka tarafından üstleniliyor (Web: http://www.kobimeydan.com.tr/bilgi-merkezi/makale/605/dogrudan-borclandirma- sistemi-ile-nakit-yonetimi adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).

DBS ile firmalar; alacaklarını garanti altına alıyor, operasyonel maliyetlerini düşürüyor, bayi finansman maliyetini azaltıyor, etkin nakit akışı planlaması yapabiliyor. Tahsilat garantisi sağladığı esnekliği satış fiyatlarına yansıtma imkânı bularak rekabet avantajı sağlıyor (Web: http://www.kobimeydan.com.tr/bilgi-merkezi/makale/ 605/dogrudan-borclandirma-sistemi-ile-nakit-yonetimi adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).

2.3.2.3.1. Dünyada ve Türkiye’de doğrudan borçlandırma sistemi (DBS) kullanımı

Genel olarak Avrupa ülkelerinde yaygın olan Doğrudan Borçlandırma Siteminin, Amerika, Almanya, Fransa, İngiltere ve son birkaç yıla bakıldığında da Brezilya’da yoğun bir şekilde kullanıldığı görülmektedir (Bkz. Tablo 19). Özellikle, bayi ve distribütör ağı kurmuş şirketlerin daha çok gelişmiş ülkelerde kuruldukları düşünüldüğünde bu sistemin bu ülkelerde yoğun kullanımının tesadüf olmadığı görülmektedir. Japonya ve Çin için ise yeterli veri elde edilemediği için yorum yapılamamıştır. Gelişmekte olan ülkelerde henüz yeni olan bu sisteme Türkiye’de ancak 2004 yılından sonra geçilebilmiştir. Henüz yeni olduğu için bu ödeme aracının Türkiye’de kullanımına ilişkin yeterli veri bulunmamaktadır.

Tablo 19

Çeşitli Ülkelerde Yıllık Toplam Doğrudan Borçlandırma Sistemi (DBS) Kullanım Miktarları

Direct Debits (Doğrudan Borçlandırma – Milyon Adet)

Ülkeler 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Avusturalya 450,9 488,2 514,0 560,8 605,4 645,8 681,0 Belçika 211,4 219,0 231,3 240,0 247,9 260,3 246,02 Brezilya - - - - - 4.264,7 4.279,65 Kanada 590,1 626,1 551,80 585,80 616,50 630,80 651,12 Çin - - - - - Fransa 2.542,7 2.512,8 2.736,80 2.909,78 3.023,63 3.265,48 3.411,19 Almanya 6.056,0 6.662,1 7.363,3 7.752,2 7.995,1 8.424,5 8.697,65 Hong Kong - - - - - Hindistan 15,3 36,0 75,2 127,1 160,1 150,2 156,7 İtalya 453,2 463,2 480,0 508,8 554,1 575,8 593,17 Japonya - - - - - Kore 1.017,7 1.151,6 1.309,8 1.428,1 1.374,7 1.338,1 1.420,03 Meksika - 30,4 30,3 38,4 41,3 42,1 45,92 Hollanda 1.051,3 1.059,3 1.139,1 1.176,9 1.225,5 1.272,1 1.310,15 Rusya - 13,5 43,3 80,5 105,2 136,1 136,68 Arabistan - - 0,49 1,01 1,72 1,85 1,51 Singapur 47,5 51,0 53,7 54,0 51,5 52,6 57,27 Güney Afrika - - - - - 531,7 563,24 İsveç 143,0 160,0 197,0 208,0 229,0 241,0 272,0 İsviçre 51,5 52,2 49,8 43,3 43,6 44,4 45,23

Türkiye - - - - -

İngiltere 2.589,9 2.722,2 2.857,8 2.963,5 3.076,9 3.149,2 3.229,3

Amerika 5.752,5 7.192,5 8.680,8 10.240,7 10.977,6 11.032,2 11.533,6

( BIS, 2010: 391) ve (BIS, 2012: 423).

Türkiye’de 24 Nisan 2000 tarihinde EFT2 (Yeni Nesil Elektronik Fon Transferi) sisteminin devreye girmesiyle birlikte Doğrudan Borçlandırma uygulamasının bankalar arasında EFT (Elektronik Fon Transferi) sistemi üzerinden kullanılabilmesi olanağı da getirilmiştir. Doğrudan Borçlandırma Sistemi (DBS) ya da diğer adıyla Bankalararası Tahsilat Sistemi ile ilgili olarak, Türkiye Bankalar Birliği 8 Ağustos 2002 tarihinde Yönetim Kurulu Üyesi 14 bankadan ve Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’ndan toplam 40 katılımcı ile bir değerlendirme toplantısı yapmıştır. Toplantıda Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından Doğrudan Borçlandırma Sisteminin genel bir tanımı yapılarak İngiltere örneği incelenmiş ve EFT sistemi içerisinde Doğrudan Borçlandırma uygulamasının nasıl kullanılabileceğine ilişkin bilgiler verilmiştir.

Bankalararası Tahsilat Sistemi uygulamasının Türkiye’de özellikle kurumsal ticarî işlemlerde kısa süre içerisinde önemli bir kullanım oranına sahip olacağı düşünülmektedir (Web: http://www.alomaliye.com/dogrudan_ borclandirma.htm adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).

Türkiye Bankalar Birliği koordinasyonunda Doğrudan Borçlandırma Çalışma Grubu tarafından yürütülen faaliyetler sonucu hazırlanan protokol (çalışma kuralları ) birlik yönetim kurulu tarafından da onaylanarak banka ve özel finans kurumlarının onaylarına sunulmuştur. Protokolü imzalayan 27 banka ve özel finans kurumu uygulamayı 7 Haziran 2004 tarihinden itibaren müşterilerine sunmaya başlamışlardır (Web: http://www.alomaliye.com/dogrudan_ borclandirma.htm adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).