Alacak Transferi (Credit Transfer)

Özellikle Avrupa’da yaygın olarak kullanılan ve genellikle ciro (GIRO) ödemeleri olarak da adlandırılan alacak transferi (credit transfer), kâğıtlı veya elektronik formatta gerçekleştirilen ödemelerdir (Kirdaban, 2005: 35).

Alacak transferi, gönderen ve ya ödeyen kişiye kendi hesabından belirli bir miktar parayı alıcının hesabına göndermesine imkân sağlayan ödeme aracıdır. Alacak transferi haftalık, aylık gibi tekrarlayan ödemelerin yapılması amacıyla da kullanılabilir. Bu ödemeler yapmak isteyen müşteriler bankaları ile bir ödeme emri sözleşmesi yaparak belirli bir miktarda, belirli bir kişiye ve belirli bir tarihte alacak transferinin başlatılması için bankalarına talimat verirler. Bu tarz ödeme emirlerine kira ödemesi, elektrik faturası, sigorta ödemeleri gibi ödemeler örnek olarak verilebilir. Bu ödeme emirlerine devamlı ödeme emri denir. Bunun dışında bu kişiler bir defaya mahsus ödemeler için de alacak transferini kullanmaktadır (Öz, 2011: 12).

Alacak transferinin önemli bir avantajı alıcının ödeyenin güvenilirliği konusunda endişe duymamasıdır. Çünkü alacak transferi ödeyen kimsenin bankasının onayı ve ödeyenin hesabının kesin olarak borçlandırılması söz konusu olmadan gönderilemez. Alıcıya alacak transferi yapıldığında ödeyenin hesabı bir gün önceden borçlandırıldığı için çekte görülebilen karşılıksız çıkma olayları yaşanmaz. Zamanlama açısından kritik veya büyük tutarlı ödemeler için kişiler elektronik alacak transferini kullanabilirler. Elektronik alacak transferi alıcıya yalnızca ödemenin kesinliğini sağlamamakta aynı zamanda transferin başlatıldığı gün parayı alma imkânı doğurmaktadır (Sheppard, l996: 17).

Alacak transferi, çeklerin ABD ve Kanada'da kullanıldığı gibi, fatura ödemelerinde ve kişiler ve firmalar arası işlemlerde kullanılmaktadır. Batı Avrupa'daki alacak transferi sistemleri birbirlerine ve dünya çapında büyük tutarlı ödeme mesaj transfer ağı olan *SWlFT’e bağlıdır. Bu sayede uluslararası ödemeler de gerçekleştirilebilir. Ciro ve çek ile yapılan ödemeler tamamlandıklarında aynı işlevi yerine getirmekte, ikisi de aslında aynı bilgi grubunu içermektedir. Bir ciro ödemesi;

ödeyenden ödemeyi alana transfer edilecek miktarı, borçlandırılan ve kredilendirilen hesap numaralarını, ciro ödemesinin gerçekleştiği tarihi ve özellikle tüketicilerde görülen yaygın uygulama da olduğu gibi eğer işlem kâğıt üzerinde gerçekleştiriliyor ise ciro ağına belirtilen miktarın ödeyenin hesabından borçlandırılması yetkisini veren ödeyenin imzasını içermektedir. Ödemenin ispatı için yasal açıdan uygun bir makbuz da verilir. Bir kimse diğerinin ciro hesabından nakit çekebilir ve çek hesabında olduğu gibi hesapta mevcut olandan daha fazla para çekme imkânı sağlanabilir (Humphrey, l995: 42).

Ciro ile çek arasındaki önemli bir fark da ciro hesaplarındaki kaynaklara faiz verilirken, ABD'de vadesiz mevduat hesabı olan çekli hesaplara faiz verilmemektedir. Dolayısıyla, ciro hesaplarının iş amaçlı kullanıcılarının gecelik para piyasası işlemlerinden faiz kazanması söz konusu olduğu için vadesiz mevduat hesaplarını kullanma yönünde istekleri bulunmamaktadır. Sonuç olarak, bir ciro sistemi için işlem başına gerçek kaynak maliyetinin çek sistemininkinden daha küçük olduğuna inanılmakta ve çeklerin yoğun olarak kullanıldığı ülkeler içinde ciro ödemeleri daha etkin bir alternatif olarak ortaya çıkmaktadır (Kirdaban, 2005: 38-39).

2.3.2.4.1. Dünyada ve Türkiye’de alacak transferi yöntemi kullanımı

Tablo 20’ye bakıldığında, özellikle Amerika, Almanya ve Brezilya’da alacak transferi işlem miktarlarının oldukça yüksek olduğu görülmektedir ayrıca Fransa, İtalya, İngiltere gibi Avrupa Birliği üyesi ülkelerde de yaygın olarak kullanıldığı söylenebilir. Türkiye’ye ve bazı ülkelere ilişkin veri bulunamamasının nedeni henüz bu ilkelerde bu sistemin yaygın olmaması ve BIS ve TÜİK benzeri istatistiksel veri hazırlayan-

* SWlFT (Society for Worldwide lnterbank Financial Telecommunication) 1973 yılında kurulmuş ve 1977 yılında hizmete başlamıştır. SWlFT'in amacı, bu sistemden önce posta, teleks ve telgrafla gönderilen uluslararası finansal mesajların elektronik haberleşme ağı ile iletilmesi ve kontrol edilmesi olanağını tüm üye banka ve finansal kuruluşlara sağlamaktır (Web: http://www.swift.com adresinden 07 Ağustos 2012‘de alınmıştır).

kuruluşlara bununla ilgili istatistiki veri hazırlamaya yetecek düzeyde bilginin ulaşmıyor olmasıdır. Yani ülkemizde alacak transferi kullanımı ile ilgili sağlıklı ve yeterli düzeyde veri, zamanla bu yöntemin kullanımı yaygınlaştıkça, devlet, bankalar ve diğer finansal kuruluşlarda düzenli ve eşgüdümlü bir kayıt sistemi oluşturulmasıyla sağlanabilecektir.

Tablo 20

Çeşitli Ülkelerde Alacak Transferi Yıllık Toplam Kullanım Miktarları

Ülkeler

Credit Transfers (Alacak Transferi - Milyon Adet) 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Avusturalya 982,5 1.078,5 1.139,7 1.227,1 1.316,5 1.384,6 1.491,1 Belçika 788,0 816,5 840,5 897,6 929,5 953,3 1.005,50 Brezilya 4.140,0 4.800,0 5.300,0 5.954,1 6.651,6 7.157,9 7.716,39 Kanada 796,3 857,3 780,50 859,30 899,80 944,10 997,56 Çin - - 629,17 687,25 740,27 818,20 1.022,04 Fransa 2.599,2 2.408,4 2.617,1 2.614,1 2.697,3 2.789,5 2.989,65 Almanya 6.170,9 6.713,1 7.262,2 5.579,9 5.668,0 5.815,5 5.871,64 Hong Kong - - - - - Hindistan 43,1 49,1 77,7 97,5 133,9 198,2 299,4 İtalya 1.048,8 1.048,3 1.066,0 1.094,7 1.062,9 1.204,6 1.227,20 Japonya 1.330,5 1.354,1 1.361,6 1.398,0 1.401,8 1.414,50 - Kore 1.545,1 1.646,3 1.797,0 2.043,3 2.311,5 2.428,0 2.655,52 Meksika - 348,3 553,6 619,1 702,4 733,2 836,17 Hollanda 1.264,2 1.262,7 1.366,1 1.416,2 1.479,7 1.496,9 1.588,55 Rusya - 859,1 1.346,7 1.836,9 2.082,3 2.036,3 2.630,00 Arabistan - - 1,83 2,19 3,00 3,42 3,97 Singapur 19,6 21,5 24,1 26,7 30,1 31,7 34,57 Güney Afrika - - - - - 438,0 528,66 İsveç 589,0 654,0 744,0 810,0 890,0 908,0 993,0 İsviçre 567,4 595,0 618,57 648,13 677,45 702,90 736,25 Türkiye - - - - - İngiltere 2.598,4 2.983,7 3.059,0 3.120,5 3.185,1 3.274,6 3.396,3 Amerika 5.000,8 5.474,9 5.964,8 6.389,7 6.821,3 7.107,4 7.622,0 ( BIS, 2010: 391) ve (BIS, 2012: 423).

Avrupa'da alacak transferinin yaygın olmasının başlıca nedeni, ABD'deki dağınık bankacılık sisteminin tersine ulusal düzeyde ağlarla birbirine bağlı merkezi bir

bankacılık sisteminin ve posta idarelerinin varlığıdır. Alacak transferinin geleneksel ödeme metodu olarak benimsendiği birçok Avrupa ülkesinde, posta bankaları yıllarca posta idareleri yoluyla faaliyet göstererek ve çoğunlukla küçük tutarlı ödemeleri yaparak veya alarak ödeme olanakları sağlamışlardır (Kirdaban, 2005: 36).

Türkiye’de alacak transferinin bir türü olan Mail Order sistemi ile hem anlık hem de düzenli ödemeler yapılabilmektedir.

Mail Order, kredi kartınız ile ödeme yapmanızı sağlayan bir " Kredi Kartı Ödeme Talimatı "dır. Mail Order kullanarak, bankalar tarafından sağlanan sanal POS sistemlerinin, sabit ve sürekli giderlerinin sistemin genel giderlerine olan yükünü azalmaktadır. Mail Order kullanılırken kart sahibinin yazılı ve imzalı onayı olmadan ödeme gerçekleştirilemez. Bu sebeple Mail Order güvenilir bir ödeme sistemidir. (Web: http://www.kurumsalnet.net/mail_order_nedir.htm adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).

Müşterilerin 'Sipariş Formu' doldurmaları veya telefon ile mal/hizmet alımı talebinde bulunmaları suretiyle ödeme alınmasını sağlayan bu sistemde fiziki POS kullanılmasına gerek yoktur. Müşterilerin mal/hizmet aldığı mağazada fiziken bulunmasının mümkün olmadığı durumlarda, seminer ve kongre gibi rezervasyon gerektiren organizasyonlarda veya periyodik olarak tahsilat yapılmasını gerektirecek sektörlerde (sigorta, aidat, abonelik ödemeleri) yaygın olarak kullanılır (Web: http://www.istekobi.com.tr/kobi-bilgi-merkezi/sizin-icin-arastirdik/mail-order-nedir- kimler-tarafindan-tercih-edilmelidir-s278.aspx adresinden 01 Temmuz 2012‘de alınmıştır).