Dünyadaki Ödeme Sistemleri

Uluslararası ve bölgesel olarak işlem yapan belli başlı ödeme sistemleri şunlardır:

Büyük tutarlı uluslararası ödemeler, uluslararası bankaların üye olduğu Bankalararası Takas Odası Ödemeler Sistemi yani CHIPS (The Clearing House Interbank Payment System) ile yapılır. Bu sistem cari bir ödem sisteminden çok çek mantığı ile çalışan, gün sonunda ödemenin yapılacağı vaadi şeklindedir. Sistem üzerinden bir günde yapılan para transferlerinin 1 trilyon Dolar’a yakın olduğu tahmin edilmektedir.

SWIFT (Society for Worldwide lnterbank Financial Telecommunication), 1973 yılında kurulmuş ve 1977 yılında hizmete başlamıştır. SWIFT'in amacı, bu sistemden önce posta, teleks ve telgrafla gönderilen uluslararası finansal mesajların elektronik haberleşme ağı ile iletilmesi ve kontrol edilmesi olanağını tüm üye banka ve finansal kuruluşlara sağlamaktır. SWIFT'in 212 ülkede yaklaşık 10,000 adet kullanıcısı

bulunmaktadır. kullanıcılar SWIFT sistemi ile hergün milyonlarca kez finansal mesaj iletimi yapmaktadır (Web: http://www.swift.com adresinden 07 Ağustos 2012‘de alınmıştır).

Fedwire (Federal Reserve Wire Network- Merkez Bankası Kablo Ağı), Amerika’nın merkez bankası konumunda olan Federal Reserve’ in uluslararası ödeme sistemidir.

BOJ – NET (Bank of Japan Financial Network), merkezi Japonya’da bulunan uluslararası bir ödeme sistemidir.

Avrupa Merkez Bankası'na ait olan EPM (Europen Payment Mechanism - Avrupa Merkez Bankası ödeme mekanizması), İngiltere’deki CHAPS EURO (Clearing House Automated Payment System -İngiltere’nin RTGS sistemi), Almanya’da ELS (Euro Link System –Almanya’daki bir RTGS sistemi ) ve EAF (Euro Access Frankfurt Almanya’daki DNS ödeme sistemi) , Fransız Merkez Bankası’nın sorumluluğunda olan PNS (Paris Net Settlement -Paris’teki DNS sistemi) ve Paris’te kurulu olmakla birlikte herhangi bir ülke merkez bankasına ait olmayan Euro Bankers Association’ın Euro 1 adlı sistemi Avrupa’daki belli başlı ödeme sistemleridir. 1999 yılında Avrupa Parasal Birliği sürecinde ortaya çıkan ve üye ülkelerin ödeme sistemlerini birbirlerine bağlayarak sınır ötesi Euro ödemelerinin yapılması sağlayan sistem olan TARGET (Trans European Autamated Real-time Gross Settlement Express Transfer System - Avrupa gerçek zamanlı tam otomasyona sahip birebir mutabakata dayalı hızlı mutabakat ve transfer sistemi) ise Avrupa Birliğinin en çok işlem gören ve olmazsa olmaz ödeme sistemidir.

3. YÖNTEM

3.1. Araştırmanın Modeli

Araştırma modelleri temel olarak, tarama modelleri ve deneme modelleri olarak ikiye ayrılmaktadır.

Tarama modelleri geçmişte ya da halen varolan bir durumu varolduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır. Araştırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır. Onları, herhangi bir şekilde değiştirme, etkileme çabası gösterilmez. Bilinmek istenen şey vardır ve oradadır. Önemli olan, onu uygun bir biçimde “gözleyip” belirleyebilmektir (Karasar, 2012: 77).

Tarama modelleri de kendi içinde genel tarama modelleri ve örnek olay tarama modelleri olarak ikiye ayrılmaktadır.

Genel tarama modelleri, çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacı ile evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup, örnek ya da örneklem üzerinden yapılan tarama düzenlemeleridir (Karasar, 2012: 79).

Genel tarama modelleri ile tekil ya da ilişkisel taramalar yapılabilir. Çoğu araştırmalarda hem tekil hem de ilişkisel taramalara olanak verecek düzenlemelere gidilir (Karasar, 2012: 79). Bu araştırmada da hem tekil hem de ilişkisel taramalara başvurulmuştur.

Bu araştırmanın temel konuları olan KOBİ’ler, elektronik ticaret, ödeme araçları ve ödeme sistemleri ile ilgili tanımsal bilgiler ile KOBİ’lerin durumuna ve

ödeme araçlarının kullanımlarına ilişkin sayısal veriler büyük ölçüde genel tarama modellerinden tekil tarama modelleri ile oluşturulmuştur. Bununla birlikte KOBİ’lerin bazı özellikleri (işletmenin ömrü, bayi ve alt bayi olma durumları ve faaliyet gösterdikleri sektör gibi) ve ödeme araçlarının kullanım ve etkinlik düzeyleri ile bazı ödeme araçlarının (doğrudan borçlandırma sistemi, kredi kartı kullanımı ve e-para kullanımı) kullanımına ilişkin verilerde ilişkisel taramalardan da yararlanılmıştır.

3.2. Evren ve Örneklem

Araştırma evreni, TÜİK verilerine göre 2010 yılı itibariyle sayıları 3 milyonun üzerinde olan, Türkiye’deki küçük ve orta ölçekli işletmelerdir. Araştırma kapsamında değinilen ödeme araçlarını kullanımları, belirli tür ürünlerin (gıda temizlik malzemeleri, ambalaj gibi) imalat ve dağıtımını yapmaları, benzer fiziksel ve idari yapıları olması ve büyüklükleri itibariyle belirli ve benzer sınırlar içerisinde olmaları bakımından araştırma evrenini temsil etmesi için çalışma evreni olarak Ankara GİMAT bölgesindeki KOBİ’ler seçilmiştir. Çalışmanın başında bu 300’den fazla işletmeden rastgele seçilmiş 100 işletme örneklem olarak düşünülmüş fakat yapılan görüşmeler sonucunda 91 adet işletme anket çalışmasına katılmayı kabul etmiş ve çalışmaya katılmıştır. Öngörülen örneklem sayısına yakın bir değer olduğu için örneklem sayısı 91 olarak revize edilmiştir.

3.3. Verilerin Toplanması

Araştırmanın kavramsal kısmı kaynak taraması ile oluşturulmuştur. Çalışmanın temel problemine ve alt problemine ilişkin veriler ise hazırlanan anket formunun katılımcılara uygulanması ile elde edilmiştir( Anket formu ek olarak sunulmuştur).

Veri toplama aracı olarak karar verilen anket formunun, benzer araştırmalarda kullanılan anket formları gözden geçirilerek önce taslağı hazırlanmış; uzmanların görüşleri alınarak katılımcılar tarafından kolayca anlaşılabilecek hale getirildikten sonra

anket formuna son şekli verilmiştir. Ankette işletmeleri tasvir etmeye yönelik sorular ve her ödeme aracı için Beşli Likert Ölçeğine göre hazırlanmış bölümler bulunmaktadır.

Araştırmacı tarafından hazırlanan anket formu bizzat araştırmacı tarafından anketi dolduracak kişilere tanıtılmış; araştırmanın amacı, anket formunun doldurulma biçimi açıklanmış ve birebir görüşülerek anket formları katılımcılara uygulanmıştır.

Çalışmanın örneklemi olarak 100 adet anket elde edebilmek için çalışma evreni olan GİMAT’taki 300’den fazla işletmenin neredeyse tamamına gidilmiştir. Birçok işletmede güven ve meşguliyet gibi nedenlerle çalışmaya katılmak istenmemesine rağmen yapılan anket çalışması sonucunda 91 adet sağlıklı veri içeren anket formu elde edilebilmiştir. İstenilen örneklem sayısına yakın olduğu için 91 adet örneklem çalışmanın sürdürülmesi için yeterli görülmüştür ve elde edilen verilerin analizi aşamasına geçilmiştir.

3.4. Verilerin Analizi

91 adet anket formundaki bilgiler ve katılımcıların cevapları bilgisayar ortamına taşınmıştır. Anketlerden elde edilen veriler, geçerlilik ve güvenilirlik yönünden incelenerek, SPSS (Statistic Packets For Social Sciences) paket programı vasıtasıyla anketteki tüm maddelere verilen cevapların yüzdelik frekans dağılım tabloları çıkarılmıştır.

İşletmelerin faaliyet süresine göre katılımcıların nakit (para), çek, kredi kartı ve diğer kartlı ödeme araçları, posta çeki, alacak transferi yöntemi ve e- para kullanımıyla ile ilgili olarak görüşlerinin ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı tek yönlü varyans analizi ile test edilmiştir. Aynı analiz işletmelerin faaliyet gösterdikleri sektör açısından da yapılmış fakat GİMAT bölgesinde işletmelerin büyük bölümünün gıda sektöründe faaliyet göstermesi dağılımda eşitsizlik meydana getirdiğinden bu analizin sonuçları güvenilir bulunmamıştır. Bunun için sadece işletmelerin faaliyet yıllarına göre elde edilen bulgular yorumlanmıştır.

İşletmelerin faaliyet süresine göre katılımcıların Yeni Çek Kanunu ve Ticaret Kanunundaki son düzenlemelerle ilgili olarak görüşlerinin ortalamaları arasında anlamlı bir fark olup olmadığı tek yönlü varyans analizi ile test edilmiştir.

İşletmelerin doğrudan borçlandırma sistemi kullanımı ile işletmenin durumu arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığı ki-kare testi ile analiz edilmiştir.

İşletmelerin internet sitesi olup olmamasına göre e-para kullanma biçimleri arasında anlamlı bir fark olup olmadığı ki-kare testi ile test edilmiştir.

İşletmenin ticarî faaliyetlerinde kullandığını kredi kartı sayısı ile kredi kartı ve diğer kartlı ödeme araçlarıyla ilgili görüşleri arasındaki ilişki pearson korelasyon katsayısı ile hesaplanmıştır.

4. BULGULAR VE YORUM

Ankette, katılan KOBİ’lerin betimlenmesini ve sınıflandırılmasını sağlayan sorular ile ödeme araçlarıyla ilgili Beşli Likert Ölçeğine göre hazırlanmış bölümler bulunmaktadır. Her ödeme aracı ayrı ayrı ele alınacak; elde edilen bulgular ve yorumlar buna göre sunulacaktır.

Likert Ölçeğine göre hazırlanan bölümlerde beşli derecelendirme yapılmıştır. Katılımcıların yanıtları aşağıdaki şekilde puanlanmıştır:

Hiç = 1 Az = 2 Orta = 3 Çok = 4 Tam = 5

Katılımcıların anketteki ifadelere katılma düzeyleri “Hiç” ten “Tam” a doğru artmaktadır. Yani bir ifadeye katılımcıların verdikleri yanıtların ortalaması ”1” puan ile “5” puan arasında değişmektedir. 5 puan katılımcıların verilen ifadeye tam olarak katıldıklarını, 1 puan ise hiç katılmadıklarını göstermektedir. Katılımcıların yanıtlarının ortalama değerleri her kısımda yeri geldikçe sunulacak ve yorumlanacaktır. Ortalama değerler aşağıdaki şekilde yorumlanacaktır:

1,0 = Genel Ortalama ise Katılımcıların Ortalama Görüşü = “Hiç” 1,0 < Genel Ortalama < 2,5 ise Katılımcıların Ortalama Görüşü = “Az” 2,5 ≤ Genel Ortalama < 3,5 ise Katılımcıların Ortalama Görüşü = “Orta” 3,5 ≤ Genel Ortalama < 5,0 ise Katılımcıların Ortalama Görüşü = “Çok” 5,0 = Genel Ortalama ise Katılımcıların Ortalama Görüşü = “Tam”