Konaklama Đşletmelerinin Tanımı ve Özellikler

Türkiye’de konaklama hizmetlerinin geçmişi hanlara ve kervansaraylara dayanmaktadır. Geçmiş dönemlerde nasıl hanlar ve kervansaraylar seyahat eden

insanlara barınma hizmeti sunuyorsa günümüzde de konaklama işletmeleri benzer hizmetleri sunmaktadır (Şener, 2001a:5; Gökdeniz ve Dinç, 2003:9). Konaklama işletmeleri, sürekli ikamet ettikleri yerlerin dışına seyahat eden insanların geçici konaklama, yeme içme, eğlence ve sosyal bir takım ihtiyaçlarını karşılayan ve seyahat eden insanlara barınma hizmetini belirli bir bedel karşılığı sunan işletmelerdir (Tunç ve Saç, 1998:50; Akbaba, 2007:209; Kozak, 2006:48). Başka bir ifadeyle, konaklama işletmeleri, insanların konaklama beslenme ve diğer ihtiyaçlarını karşılayan, ekonomik ve sosyal bir işletme yapısına sahip işletmelerdir. Diğer işletmelerden ayrılan birçok özelliğe sahiptir. Bu özelliklerinin başlıcaları

şunlardır (Sezgin, 2001:83-84):

1. Konaklama işletmelerinde hizmetin üretimi insan gücüne dayanmaktadır. 2. Konaklama hizmetlerinin sağlanmasında personeller arasındaki

dayanışmanın önemi büyüktür.

3. Konaklama işletmelerinin kuruluşu ve işletilmesi büyük sermaye yatırımını gerektirir (Şener, 2001b:15).

4. Konaklama işletmelerinin sektörel gelişme ve değişimlere sürekli açık olması gerekmektedir. Ayrıca, tüketicilerin eğilimlerinde meydana gelen değişimleri de sürekli takip etmeleri gerekir.

5. Konaklama işletmeleri yılın 365 günü ve günün 24 saati faaliyetlerini sürdürmektedir.

6. Turizm talebinin önceden tahmin edilmesindeki güçlükler, konaklama işletmelerinin riskini artırmaktadır.

7. Mal ve hizmet üretimlerinde standardizasyona gidilmesi güçtür.

8. Turizm sektöründe mevsimlik yoğunlaşmanın olması nedeniyle konaklama işletmelerinde personel planlaması çalışmaları güçleşmekte ve bu durumdan hizmet kalitesi olumsuz etkilenebilmektedir (Akbaba, 2007:211).

9. Konaklama hizmetlerinin soyut olmasının sonucu olarak stoklanması mümkün değildir. Örneğin, bir konaklama işletmesinin odası satılamadığı taktirde stoklanamayacağı için ekonomik anlamda bir değer kaybı meydana gelmektedir (Şener, 2001b:14; Akbaba, 2007:211).

10. Konaklama işletmelerinde hizmetin üretimi ve tüketimi eş zamanlı olarak yapılmakta ve birbirinden ayrılmamaktadır (Đçöz, 2001:35).

Türkiye’de otel işletmeleri, moteller, tatil köyleri, pansiyonlar, kampingler, apart oteller ve hosteller Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine

Đlişkin Yönetmeliğe göre, asli konaklama işletmeleri arasında yer almaktadır. Asli

konaklama işletmeleri haricinde yine yönetmelikte yer alan ve bakanlıktan işletme belgesi alabilen çiftlik evi-köyevi, yayla evi, dağ evi ve butik oteller gibi konaklama işletmeleri de bulunmaktadır. Ek-2’de görüldüğü gibi konaklama işletmeleri içerisinde tesis, oda ve yatak sayısı bakımından en önemli grubu otel işletmeleri oluşturmaktadır. Otel işletmeleri tesis sayısı bakımından Türkiye’de bulunan bütün konaklama işletmelerinin 2007 yılı sonu T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı verilerine göre yaklaşık %81’ ini oluşturmaktadır.

Otel Đşletmeleri, seyahat eden insanların başta konaklama olmak üzere, yeme- içme, eğlenme gibi ihtiyaçlarını yerine getirebilmeye dönük olarak yapılandırılmış, personeli, mimarisi, uygulamaları ve müşteriyle olan bütün ilişkileri belli kurallara ve standartlara bağlanmış olan işletmelerdir (Kozak, 2008:3). Uluslararası turizm akademisi tarafından yapılan tanıma göre, otel yolcuların seyahatleri boyunca ücret karşılığında konaklayabildikleri ve devamlı bir şekilde beslenme ihtiyaçlarını karşılayabildikleri işletmelerdir (Olalı ve Korzay, 1993:22).

Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine Đlişkin Yönetmeliğe göre otel işletmeleri, “asli fonksiyonları müşterilerin konaklama ihtiyaçlarını sağlamak olan, bu hizmetin yanında, yeme-içme, spor ve eğlence ihtiyaçları için yardımcı ve tamamlayıcı birimleri de bünyelerinde bulundurabilen tesisler” dir. 1952 yılında “Otel Sahipleri Uluslararası Birliği”, otel teriminin her ülkede aşağıdaki özelliklere sahip kuruluşlar için kullanılmasını kabul etmiştir (Olalı ve Korzay, 1993:23-24):

-Yönetimiyle olduğu kadar donatımıyla da müşterilerin ihtiyaçlarına cevap verebilecek nitelikte olmalıdır.

-Yalnız konaklama ihtiyacını değil, aynı zamanda beslenme ihtiyacını da karşılayabilmelidir.

-Otelcilik endüstrisinin maddi ve estetik standartlarına uyma eğilimi göstermeli ve buna kendini zorunlu saymalıdır.

-Hiçbir faktör onun misafir kabul etme özelliğini değiştirmemelidir.

-Onun yolculara tahsis edilen odalarında sağlık koşullarına uygun olarak yerleştirilmiş banyo, lavabo ve tuvalet gibi donatım araçları bulunmalıdır. -Tesisatı ve donatımı ile konfor ve yardım isteklerine cevap verebilmelidir. -Yeter sayıda teknik ve hizmet personeline sahip olmalıdır.

Yukarıda belirtilen hususlar otel işletmelerinde bulunması gerekli olan minimum koşullardır. Günümüz otelleri bu koşulların fazlasını misafirlerine sağlayabilmekte hatta otel dışına çıkmadan tüm ihtiyaçlarını otel içerisinden karşılama imkanı sunabilmektedir (Demirkol ve Zengin, 2004:87).

Konaklama işletmeleri ile ilgili çeşitli sınıflandırmalar bulunmaktadır. Bu sınıflandırmalar konaklama işletmelerinin yönetim şekline, hukuki durumlarına, faaliyet sürelerine, bulundukları yere, mülkiyet durumuna, büyüklüklerine, verilen hizmetin çeşidine göre yapılmaktadır. Özellikle hukuki açıdan yapılan sınıflandırma önemlidir. Hukuki açıdan konaklama işletmeleri (Coşar, 2006:70-71);

Turizm işletme belgeli konaklama işletmeleri: Turizm işletme belgeli konaklama işletmelerinin sınıflandırılması 12.03.1982 tarihli ve 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu'nun ilgili maddelerine göre hazırlanan Turizm Yatırım ve Đşletmeleri Nitelikleri Yönetmeliği'ne göre yapılmıştır. 18.06.2005 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine Đlişkin Yönetmeliğe göre Kültür ve Turizm Bakanlığı denetimine tabi konaklama işletmeleri oteller, moteller, tatil köyleri, pansiyonlar, kampingler, apart oteller ve hostellerden oluşmaktadır.

Belediye belgeli konaklama işletmeleri: Turizm işletme belgesi olmayan tüm konaklama işletmeleri turistik olmayan işletme ve oteller grubunda yer alır. Bu konaklama işletmelerinin sınıflandırılması, denetimi ve fiyatlandırılması yerel belediyeler tarafından yapılır.

Konaklama işletmelerinin örgütsel yapılarında bazı farklılıklar görülmektedir. Konaklama işletmelerinde tek bir örgüt yapısından söz etmek mümkün değildir. Küçük işletmelerde örgüt yapıları küçülmekte ve birden çok bölüm birleştirilerek tek

bir sorumlu tarafından yürütülmektedir. Büyük işletmelerde ise daha çok profesyonel yönetim ve yöneticiler yer almaktadır. Ayrıca, küçük oteller de sahip-yöneticilere daha çok rastlanmaktadır. Otel işletmelerinde ve diğer konaklama işletmelerinde örgüt yapısı içerisinde yer alan ilgili bölümler (departmanlar), önbüro, kat hizmetleri, yiyecek içecek, pazarlama, muhasebe, insan kaynakları, güvenlik, teknik servis ve eğlence (Animasyon) bölümleridir.