Komünistlerin Eğitim Sistemine Müdahaleleri

Enver Hoca eğitim sisteminin merkezine önce, Titonun komünsit sistemini daha sonra da Stalin’in kömünist sistemini aldı. Bu eğitim tarzı uygulamaları da 1957’de Arnavutluk’ta Tirana Üniversitesi ve Yüksek Pedagojik Enstitüsünün kurulmasıyla başladı1005.

Komünistler, dışardan monte ettikleri uluslararası proleter düşüncelerini eğitim sistemine katarak Arnavut gençlere bu şekilde eğitim vererek Arnavutluk’un geleneksel kültürle bağlarını koparmaya çalışmışlardı1006. Bu nedenle Komünist dönemde yapılan Arnavutça çalışmalarının bile kıymeti yoktu. Çünkü bu çalışmaları yapan aydınlar, komünist ideolojisine bağlı oldukları için yaptıkları çalışmalar da bu ideolojiyi güçlendirme amaçlı yapılan çalışmalardı1007. Komünistlerin hedefi, Arnavutluk’un bağımsız olmadan evvel, millet olarak sahip olduğu kültürel bir yapıyı bozmaktı1008. Bu bağlamda eğitim sistemiyle komünistlerin amacı Arnavut kimliğini daraltmak ve bütün özelliklerinden uzak tutmak idi. Örneğin 1960’larda Priştine’de fakülteler kurulduğunda, bu kurumlar Sırp kontrolündeydi1009. Sırplar bütün çalışmaları takip ediyordu.

Enver Hoca, ülkesinin dışına öğretmenlerin yanı sıra tarih ve edebiyat kitapları göndererek laiklik propagandası yapıyordu. Bu şekilde tutum alana Enver Hoca kendince bu noktada, Yugoslavya’nın kendisine saldırması durumunda, laik seküler anlayışı kalkan olarak kullanmayı düşünüyordu. Fakat, Arnavutlara geleneksel kültürlerini unutturduğu bu siyasetiyle Yugoslavya yönetimine hizmet ettiğinin farkında olmuyordu.

Kosova’nın “Rilindya” gezetesini okuyanlarla, Priştine Üniversitesi öğrencileri şüpheli kişiler diye sıralanmıştı1010. Bu takipçiliğe karşı çıkan Arnavut gençler, 1966’da Kosova büyük ayaklanma sürecini başlatmışlar, bunun sonunda da Tito, Kosova’nın özerkliğini ve kültürel özgürlüğünü tanımıştı1011. 1968’den sonra da bu özerklik genişlemeye

1005 Schmitt, Shqiptarët, Një histori midis Lindjes dhe Perëndimit, s.191-2.

1006 Hasani, s.60.

1007 Biçoku, s.3.

1008 Biçoku, s.4.

1009 Schmitt, Shqiptarët, Një histori midis Lindjes dhe Perëndimit, s.192.

1010 Schmitt, KOSOVA Histori e Shkurtër e Një Treve Qendrore Ballkanike, s.178.

başlamıştı. Bu siyasi dönüşümden sonra Tito, Sırplar tarafından sevilmeyecek ve affedilmeyecek olsa da Tito’nun sağlığında, hiç bir ırkçı Sırp buna itiraz edememişti. Bu yönde başka bir gelişme de, Sırplar arasında Arnavutlar için kullanılan ve aşağılayıcı bir manası olan “Şiptar” kelimesinin yerini, 1968’den sonra “Albanac” kelimesinin almasıydı 1012 . Bu aşağılayıcı söylem daha sonra propagandaya dönüşecektir. Sırbistan’ın amacı Arnavutluk’tan ayrı bir Arnavut kimliği oluşturmak idi. Kosovalılar için “Şiptari”, Arnavutluk’taki Arnavutlara “Albanci” diye bir ayrım yapmak istiyordu¹⁰¹³.

1968’de yapılan anayasa değişiklikleriyle Kosova ve Voyvodina bölgelerine, cumhuriyete benzer bazı haklar verilmişti. Kosova’da Arnavutluk bayrağı çekilmesine, Priştine’de, Priştine Üniversitesinin kurulmasına müsade edilmişti1014. Fakat 1970’lerde kurulan Priştine Üniveristesi ile de, hem Tito hem de Hoca tarafından, “Arnavutların düşmanı Slavlar değil, Türklerdir” şeklinde anlayışa sahip öğrenciler yetiştiriliyordu. Aslında Arnavutların eski bir rüyası olan Priştine Üniversitesi, faliyetlerine 1971’de resmi bir şekilde başlar. 1972’de Arnavutluk’ta Bilim Akademisi kurulur1015. Bundan sonra çok sayıda öğrenci burada eğitim alır1016. Daha önce de söylendiği gibi bu Üniversite Arnavut ulusçuluğun beslendiği bir zemindi. Bunu fark eden Yugoslavya devleti, gelecek yıllarda Arnavutların milli kimliğinin sembolü olacak Priştine Üniversitesi1017 öğrencilerinin artışına engel koyar.

1974’te Yugoslavya anayasasının onaylanmasıyla da Kosova, Yugoslav federasyonuna bağlı cumhuriyetlerin kullandığı pek çok yetkiye hukuken olmasa da “de facto” (fiilen) sahip, bir özerk bölge durumuna gelir1018. Kosova’nın özerk ve otokton statüsüne kavuşmasından sonra Kosova’nın hakları, diğer bağımsız ülkelerin hakları ile aynı sayılır1019. 1974’te Kosova ekonomisinin gelişmesiyle de Arnavutlar ise üst seviyelere yükselmeye başlar1020. Kosova’nın ekonomik yükselişi üzerine de Sırp hükümeti,

1012 Schmitt, KOSOVA Histori e Shkurtër e Një Treve Qendrore Ballkanike, s.180-3.

1013 Donik Sallova, “Çështja e identitetit kosovar”, Thesis, nr.1, 2015, Prishtinë, s.114.

1014 Poulton, s.73-4.

1015 Schmitt, Shqiptarët, Një histori midis Lindjes dhe Perëndimit, s.191-2.

1016 Poulton, s.73-4.

1017 Schmitt, Shqiptarët, Një histori midis Lindjes dhe Perëndimit, s.192.

1018 Poulton, s.73-4.

1019 Schmitt, KOSOVA Histori e Shkurtër e Një Treve Qendrore Ballkanike, s.180. Qosja, İdeologjia e

Shpërbërjes, s.45.

Yugoslavya’nın tamamına “gidin o alçılı kafalarla hesaplarını çözün” şeklinde yaydığı sloganla, Arnavutların kovulmasını, onların Kosova’dan göç etmesini sağlar1021.

1975’te Bilim ve Sanat Akademisi kurulmasıyla Kosova, diğer Yugoslavyadaki Cumhuriyetlerle eşit seviyelere gelmiş olsa da bu dönemde Kosova’da bilimsel araştırmalarda gerileme yaşanır. Çünkü Kosova’nın eğitim kurumlarına Yugoslavya tarafından, Arnavut etnik kimliğini oluşturan kurumlar diye şüphe ile bakılıyor Üniversitede ders verecek hocalar, yönetim tarafından filtre ediliyordu. Çünkü Tito’nun amacı, Sırp milliyetçiliğine karşı kontrollü bir Arnavut milliyetçiliği oluşturmaktı. Enver Hoca ise hem iç hem de dış saldırılarda onun yanında duracak ve ona İskender Bey kadar itaat edecek bir kardeş halk istiyordu1022.

Hatta bu yüzden 1981’de Priştine Üniversitesinin hocalarının çoğunda Yugoslavya komünistlerinin havası vardı. Çünkü o dönemde Arnavut kimliği, ilerleme sürecine gimiş olması bile1023 Tito’nun ölümüyle bu gelişme süreci durmuştu¹⁰²⁴. Seksenlerde Üsküp’teki Kiril ve Metodi Üniversitesinde Arnavut öğrencilerin sayısı çok azdı. Makedonya’daki Arnavut kız öğrencileri, Kosova’daki Priştine Üniversitesini tercih ediyorlardı. Priştine Üniversitesi neredeyse tamamen Arnavut kız öğrencilerden oluşuyordu. Bu kızlar kendi kimliğini korumak adına sadece Arnavut erkeklerle karşılaşırlardı. Bu yüzden Makedonyalılar ile Arnavutlar arasında karma evliliğe rastlanılmamıştı. Bunda İslâmın rolü büyüktü1025.

Diğer taraftan 1967’de Enver Hoca Arnavutluk’ta bütün dinleri yasaklamıştı. Bu yüzden Arnavutluk’ta, yüzyılın bir çeyreği ateist olarak geçmişti1026. Enver Hoca baskılarla halkı dinden soğutmuş, bir anlamda ateist hale sokmuştu. Bu durum, Arnavutluk’un dışında, Arnavutçuluk ile İslam arasındaki kanlı savaşın hem Kosova hem de Makedonya’da etkilerini göstermekteydi. Arnavut meselesi sadece Kosova’da değil Balkan ülkelerinin her yerinde gerek Makedonya, gerek Karadağ, gerekse Sırbistan’da çözülmemişti ve buralarda Arnavutlar, iki kimlik bir dramı oynuyordu1027. Kimlik

1021 Qosja, Realiteti i Shpërfillur, s.60.

1022 Schmitt, Shqiptarët, Një histori midis Lindjes dhe Perëndimit, s.192.

1023 Schmitt, Shqiptarët, Një histori midis Lindjes dhe Perëndimit, s.192.

1024 Schmitt, Shqiptarët, Një histori midis Lindjes dhe Perëndimit, s.185.

1025 Poulton, s.102.

1026 Schmitt, Shqiptarët, Një histori midis Lindjes dhe Perëndimit, s.195.

tartışmaları Arnavut kamuoyunu çileden çıkartıyordu1028. Yunanistan’da da durum daha vahimdi. Çameria, Yanya’daki Arnavutlar Ortodoks olmasına rağmen hala bütünüyle asimile olmamışlardı ve bu yüzden Arnavutça eğitim almaları yasaktı. Yunanistan’da milyonlarca Arvanitas (arbır isimden gelme herhalde) bu şekilde kültürel işkenceler altında yaşamaktaydı1029.

Hoca dönemini kısaca özetlemek gerekirse, Yugoslavya’ya bağlı olan Enver Hoca, hükümeti ele geçirmekle hem halkı hem de siyasi rakiplerini susturmuştu. Herhangi bir muhalefet eylemine izin vermiyordu¹⁰³⁰. Avrupa veya Amerika’daki okullardan mezun olanlar hapsedilmişti. Bunların arasında en çok acı çeken yazarlar, sanatkarlar ve bilim insanlarıydı. Enver Hoca’nın siyaseti, Yugoslavya’dan destek alarak kalıcı bir iktidarı garantilemekti¹⁰³¹. Komünist sürecinde bütün bilim alanları kontrol edilmeye başlandı. Özgür fikriyatın gelişmesine engel olundu1032. Enver Hoca bu politikayla yeni bir melez (karma) Arnavut kimliği oluşturup istikrarsız bir Arnavut karakteri ortaya çıkarmak istiyordu¹⁰³³.

Genelde bakıldığında Hocanın iktidara gelmesi, eski sorunları da devam ettirmişti. Bütün bu olayların devamlılığı, Arnavut kimliğinin gelişme sürecine engel olmuş, değerleri yükseltme konusunda sorunlar yaşanmıştı. Kimlik kargaşası aynı zamanda büyük ihanetin bir parçası haline gelmiş oluyordu. Bütün bu sorun, ben iyiyim fakat onlar kötüdür, düşüncesinden kaynaklanmaktaydı. Hoca, dönemin sonunda sadece kendi kirli rejimini örtmekle meşgul olmuştu1034.