1. KAVRAMSAL AÇIKLAMALAR
1.4. KOBİ’LERİN AVANTAJ VE DEZAVANTAJLARI
KOBİ’ler büyük işletmelerle kıyaslandığında bazı avantaj ve dezavantajlara sahiptirler. Aynı zamanda ekonomik yapı içerisindeki statüleri oldukça önemlidir. Bu anlamda birtakım sorunlarla da karşı karşıyadırlar. Bu konudaki değerlendirmelere bu bölümü izleyen bölümde devam edilecektir.
1.4.1. KOBİ’lerin Avantajları
KOBİ’ler kendilerine has özelliklerinden dolayı büyük işletmelere oranla daha çok avantaj ve dezavantajları bünyelerinde barındırmaktadırlar. “Ülkelerin ekonomilerinde KOBİ’lerin oldukça geniş yer kaplamaları tarihsel bir rastlantı değildir. Bu durum, ne büyük firmalar tarafından oluşturulan yardımsever politikalar, ne de devletin KOBİ’lere yardım programlarının sonucu oluşmuş bir olgu değildir. KOBİ’ler, birçok durumda büyük firmalardan daha fazla avantajlara sahiptirler. Şimdiki büyük firmaların birçoğu, dinamik lider tipleriyle iyi yönetilmesi sonucunda önceden birer KOBİ iken artık büyük bir firma haline gelmişlerdir.”63 Bu durum bir işletmenin
yaşamında özellikle de iyi yönetilen bir işletme açısından oldukça normal bir durumdur. KOBİ’ler daha büyük işletmelere oranla hareket kabiliyetleri rahat işletmelerdir.
İşletmenin küçük olmasının büyük olmasına oranla avantajları daha fazladır. Daha küçük yapılarda iletişim ve üretim noktasında hareket kabiliyetleri daha hızlı bunun yanında da hedefe kilitlenmede daha yapıcı olduğu tecrübelerle sabit bir olgudur. Bu bağlamda küçük işletmelerde çalışan ve hizmet verilen müşteriyle ilişkilerin daha sıcak olduğu dolayısıyla da pazarlamanın rahat olduğu, üretilen ürünün daha hızlı müşteriye ulaşımı gerçekliği büyük işletmelere oranla çok daha rahat olabilmektedir.
Yapılarından ötürü KOBİ’ler sektörünün özelliklerini çok iyi bilen, hizmet verdiği müşterisini çok iyi tanıyan, tedarikçileriyle iyi ilişkiler geliştirebilen ve sektördeki gelişmeleri çok iyi tanıyıp hareket yönlerini ona göre ayarlayabilen yapılanmalar olup bu özellikleri KOBİ’lere başarıya çok daha kısa zamanda ulaşmayı sağlayabilmektedir. Bunların yanında müşteri kitleleriyle olan ilişkilerinin oldukça sıcak olması KOBİ’lerin en önemli özellikleri arasında yer almaktadır.
KOBİ’lerin sayılabilecek avantajları şöyledir:
“Çok büyük yatırım ve teknoloji gerektirmeyen mal ve hizmet üretiminde esnek bir yapıya sahiptirler. Tüketici isteklerine uygun üretim değişikliğine gitmeleri mümkündür. Üretimlerinde talebe bağlı değişmeleri çok rahat yapabilirler.”64
“Tüketicilerin, gelirlerindeki artışa bağlı olarak, mal ve hizmette aradıkları stil, kalite, ambalaj farklılığı vb. konulara uygun üretimin gerçekleştirilmesi açısından KOBİ’lerin uyum sağlama süreci büyük işletmelere oranla daha hızlıdır.”65 Örneğin müşterinin
istediği ürün anlamında numune çalışması yapılması imalat yapan işletmeler için çok önemlidir. Bu bağlamda KOBİ’ler müşterisine sunduğu numune ürünün üzerinde yaptırabileceği değişikliği en kısa zamanda ürünün üzerinde uygulayıp yeni ürünü müşteriye sunabilmektedirler. Kısacası zaman kaybının oldukça kısa olması özelliği KOBİ’lerin en belirgin özellikleri arasında yer almaktadır.
64
SABUNCUOĞLU, Z.;ve TOKOL, T, “İşletme I-II,” Rota Ofset, Bursa, 1991, s. 30-31
Ölçeklerine bağlı olarak daha büyük işletmelere oranla sabit giderlerinin daha az olması ürettikleri ürün maliyetlerinin de düşük olmasına sebep olmaktadır.
“KOBİ’lerde yönetim sahip oldukları personel sayısının az olması sebebiyle oldukça kolaydır.
Çünkü genelde yönetici, bizzat işletme sahibinin kendisidir.”66 “Uygulamalı çalışmalara göre işyerinde istihdam edilen planlayıcı sayısı arttıkça verimlilik düşmektedir. Üretim hattı ile ilişki içinde olmayan, üretilen malla ilgili yeterli bilgi sahibi olmayan ve bu şekilde çözüme ulaşmaya çalışan planlayıcı kişi veya grubun aldığı kararlar, yanlış çıkabilmekte ve bu durum işleri daha da çözümsüz hale getirebilmektedir. KOBİ’lerde ise kararlar, genelde üretime bizzat katılanlarla istişare neticesinde alınıp uygulamaya konulduğundan söz konusu kararlar, daha isabetli olmakta bu da başarı oranını artırmaktadır.”67 Bürokrasinin olmaması vesilesiyle üretim bandına katılan çalışanların kararları çok daha ivedi olmaktadır. Bu sebepten dolayıdır ki ürün çeşitlemesi ve bu konudaki başarı oranı da artmaktadır.
“Personel sayısının az olması dolayısıyla ilişkiler daha çok birincil niteliktedir ve işbirliği duygusu büyük işletmelerdekine göre daha fazladır.”68
“Üretim miktarlarının çok fazla olmaması sebebiyle depolama ve satıştan doğan sorunları nispeten azdır.”69
“KOBİ’lerde emek verimliliğinin büyük işletmelere oranla daha fazla olduğunu söylemek mümkündür.”70
“KOBİ’lerde finansal kaynak temininde yabancı kaynaklar yerine özkaynaklara müracaat edilmesi, elde edilen karın tüketim harcamaları yerine yatırım harcamalarına kanalize edilmesini sağlamakta ve bu da işletmenin daha az maliyetle daha fazla büyümesine imkan tanımaktadır.
66 SABUNCUOĞLU ve TOKOL, s. 29 67 ŞAHİN,s. 24 68 ŞAHİN,s. 24 69 SABUNCUOĞLU ve TOKOL, s.30 70 İLKİN, s.242
KOBİ’lerin istihdama katkıları da yüksek orandadır. Desteklenmeleri ve sayılarının artırılması durumunda bulundukları ekonomide işsizlik oranının azaltılmasına büyük katkıları söz konusu olmaktadır.
KOBİ’ler büyük işletmelerin tamamlayıcısı durumundadırlar.
Günümüzde büyük işletmeler, maliyeti yüksek ve idaresi zor entegre tesis kurma yerine yan sanayilerden faydalanarak üretimlerini gerçekleştirme yolunu tercih etmektedirler. Şüphesiz, yan sanayinin büyük çoğunluğunu KOBİ’ler oluşturmaktadır.
Tam rekabet piyasasının temel varsayımlarından biri de piyasada çok sayıda satıcının var olmasıdır. Bu durum, rekabet ortamının oluşmasına ve tekelleşmenin engellenmesine imkan sağlamaktadır. Söz konusu durum, KOBİ’ler için de uyarlanabilir. Yani çok sayıda KOBİ’nin mevcudiyeti, rekabet ortamının oluşmasını sağlamaktadır.”71 Ölçek yapılarından dolayı bir sektörde sayıları 100 leri hatta 1000 leri
bulabilen KOBİ bulunmaktadır. Bu durumda da ürünü arz edenin sayıca ve nitelikçe çok olması müşterinin işine yaramaktadır. Çünkü müşteri istediği ürünü uygun fiyatta ve yüksek kalitede bulması da o denli kolay olabilmektedir.
Ayrıca bölgeler arasında dengeli ve düzenli büyümeye KOBİ’ler imkan sağlamaktadırlar.”72
1.4.2. KOBİ’lerin Dezavantajları
Birçok ülkenin ve ülkemizin ekonomisinde oldukça önemli bir yere sahip olan KOBİ’lerin avantajlarının aksine birçok konuda da dezavantajları yer almaktadır. Bu dezavantajları sıralayacak olursak şunları söylemek mümkün olacaktır:
“Sermaye yetersizliği dolayısıyla kapasite artırımına gitme imkanları sınırlıdır.”73 “KOBİ’ler sermaye yapısı bakımından büyük işletmelere oranla daha
sağlıksız bir görünüm arz ederler. Finans kaynaklarına yeterince güvence veremediklerinden, dış kaynak bulmakta zorlanırlar. Bu yüzden ellerinde belirli bir fona
71
BERKOL , D.; “Ulusal Kampanya Etkinliği:1996 Kobi Yılı”, Hedef , İTKİB Yayını, 1996, s.35
72
BERKOL , s.35
sahip değildirler.”74 Daha çok kendi özkaynaklarıyla finanslama yapma eğilimleri
vardır.
KOBİ sahiplerinin yaşanan problemlerin her biriyle kendisinin bizzat ilgilenmesi sonucunda problemlerin çözümünde tam ve kesin bir sonuç alınamamaktadır. Hem yönetimi üstlenmesi hem de hariçten başka sorunların çözümüyle ilgilenmesi hem işletme sahibini yormakta hem de sonuç getirmemektedir. Bu konuda yapılması gereken en önemli şey işletmedeki farklı görevlerin profesyonel yöneticiler tarafından ifa edilmesidir.
“Yönetim ve organizasyondaki problemlerin yanında, personel politikası ve benzeri diğer politikalarla ilgili hatalı davranışlar, sonuçta sağlıksız bir yapıya yol açmakta ve işletmelerde büyüme sağlıksız bir şekilde gerçekleşmektedir.”75
“KOBİ’ler, sürekli değişen piyasa şartları ve teknoloji karşısında gerekli olan teknik ve sektörel bilgiye sahip olmadıklarından veya söz konusu bilgiye ulaşamadıklarından doğru karar vermekte zorlanırlar. KOBİ’ler, bilginin önemli bir üretim faktörü olduğunu henüz tam manasıyla kavrayabilmiş değildirler. Bilginin önemini oldukça hızlı bir şekilde kavrayan KOBİ’lerin başarısı çok büyük olacaktır. ”76
Bu noktada özellikle teknolojik yenilik anlamında fuar takibi çok önemli bir yer tutmaktadır.
“KOBİ’lerin, ticaret, pazarlama ve finansman alanlarında bilgi eksiklikleri mevcuttur. Söz konusu faaliyetler, belli bir düzene uygun, yani belli temel kurallara (ahlaki kurallar başta olmak üzere) dayandırılarak gerçekleştirilmediğinden birtakım olumsuzluklar ortaya çıkabilmekte ve bundan başta KOBİ’lerin kendisi olmak üzere etkileşim içinde bulundukları tüm şahıs ve kurumlar da olumsuz yönde etkilenmektedir. Bu etkileşimin olumlu olabilmesi için eksikliklerin uygun bir biçimde tamamlanması şartı her zaman göz önünde bulundurulmalıdır.”77 Geliştirilmeyen birikimlerde bir gün
74 BERKOL , s.35 75 SABUNCUOĞLU ve TOKOL, s.30 76 BERKOL , s.35 77
EKİNCİ, M.B.; “Türkiye’de KOBİ’lerin Kurumsal Gelişimi ve Finansal Sorunları,” ASKON araştırma Raporları : 5, Anadolu Aslanları İşadamları Derneği, İstanbul, 2003, s. 21
yok olmakta bu durumda olumsuz olarak KOBİ’lerin yaşamına aksetmektedir. Dolayısıyla bilgi yenilenmesi oldukça mühimdir.
1.5. KOBİ’LERİN EKONOMİDEKİ YERİ VE TÜRKİYE’DE