AB’de KOBİ Tanımlamaları

Dünya üzerinde bölgesel bazlarda yapılan kimi KOBİ tanımlamaları mevcuttur. Bu tanımlamalar da genellikle baz alınan ölçütlerden kaynaklanan farklılıklar ön plana çıkmaktadır. Bölgesel anlamda düşünüldüğünde oldukça geniş bir alanda kendini gösteren AB’ de yapılan tanımlamalar birbirinden farklı olabilmektedir. “Avrupa Birliği (AB) KOBİ tanımları konusunda gerek ulusal gerekse birlik bazında karışıklığa neden olmamak amacıyla 1998 yılından itibaren geçerli olan yeni bir tanım getirmiş ve bu tanımı değişken şartlara uyum sağlayacak şekilde 2003 yılında değiştirmiştir. Ancak bu yeni tanım 2005 yılından itibaren geçerli olmuştur. Buradaki tanım işçi sayısı, bilanço büyüklüğü ve bağımsızlık ölçütlerinden oluşmakta ve tanımda geçen bağımsızlık kavramı ile sermayesinin ya da hisse senetlerinin % 25 ya da daha fazlası bir işletme tarafından üstlenilmemiş olan ya da sermayesi küçük ve orta büyüklükteki işletme tanımı dışındaki işletmelerden meydana gelmemiş olan işletmeler anlatılmaktadır. “Buna göre;

 Mikro işletmeler 10 kişiden az çalışanı olan ve yıllık cirosu ve/ veya bilanço değeri 2 milyon EURO ‘dan az olan bağımsızlık kriterine sahip işletmeler

 Küçük işletmeler 50 kişiden az çalışanı olan ve yıllık cirosu ve/ veya bilanço değeri 10 milyon EURO ‘dan az olan bağımsızlık kriterine sahip işletmeler

 Orta ölçekli işletmeler 250 kişiden az çalışanı olan ve yıllık cirosu ve/ veya bilanço değeri 43 milyon EURO ‘dan az olan bağımsızlık kriterine sahip işletmeler olarak tanımlanmaktadır. Birliğin yapmış olduğu bu tanımlamaya karşın üye ülkelerde kullanım amacına göre farklı tanımlar yapılmıştır. Bunlardan bazıları aşağıda incelenmiştir.”29

29

ÖZGÜL, E. ; “Kobi’lerin Büyüme Stratejisi Alternatifi Olarak Özel Marka Uygulamalarının Dağıtım Kanalı İlişkisi Yaklaşımıyla Değerlendirilmesine Yönelik Bir Araştırma”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir, 2005, s.4

“Belçika’da genellikle işçi sayısını temel alan tanımlar kullanılmakta ancak tanımlamada kullanılan bu kritere işletme sahibinin bütün yetkileri elinde toplayıp toplamadığı konusu nitel kriter olarak eklenmiştir.”30 _{“Ülkede KOBİ’lerin tespitinde} kullanılan işçi sayısı sektörlere göre farklılık göstermektedir. Örneğin imalat sanayisinde 50 işçiye kadar elemanı olan işletmeler KOBİ olarak tanımlanırken ticaret sektöründe bu sayı 20’dir. Ayrıca yıllık cirosu 4.2 milyon EURO veya bilanço değeri 2.1 milyon EURO’ yu aşmaması yapılan tanımlamada verilen diğer bir kriterdir. Kullanılan tanımlarda böyle farklı kriterlerin kullanılması tanımlamanın gerçekliliğini direkt olarak etkilemektedir.”31 _{Öyle ki imalat sanayisinde bir ürünün üretilmesi üretim} aşamalarının her bir aşamasında işçi çalışacağı ve ürünün ham halinden mamul haline gelene kadar da birçok aşama geçireceği için kriterde kullanılan işçi sayısının ticaret sektörüne oranla fazla olması oldukça normal olmaktadır.

“Danimarka’ da ise KOBİ tanımı yapılırken 6-20 çalışanı olanlar küçük, 21-75 çalışanı olanları olanlar orta boy işletme olarak tanımlanmıştır.”32

“Yunanistan da da ayırma kriteri olarak çalışan sayısı alınmıştır. Buna göre 1-9 çalışanı olanlar çok küçük 10-99 arası çalışanı olanlar küçük, 100 ve daha fazla çalışanı olan işletmeler ise orta ve büyük boy işletme olarak tanımlanmıştır. Yunanistan da orta ve büyük boy işletmelerin bir arada yer alması diğer Avrupa Birliği ülkelerinde görülmemektedir. Bu sebepten dolayıdır ki bu ülkede net ve açık bir KOBİ tanımlamasına rastlamak mümkün olmamaktadır.”33

“Bunun yanında İspanya örneğine baktığımız zaman işletmelerdeki çalışan sayısının en fazla kullanılan KOBİ tanımlama kriteri olduğunu görmekteyiz. Bu kriterin yanında sermaye miktarı, elde edilen karlar ve işletmelerin kullandığı satış şeklide tanımlamada başvurulan kriterler arasında sayılmaktadır. Buna göre 1-49 kişi arası çalışanı olanlar küçük, 50-499 çalışanı olanlar orta boy işletme olarak tanımlanmaktadır. Ayrıca İspanya Merkez Bankası’ nın hazırladığı istatistiklere göre

30

MÜFTÜOĞLU, T. ; “Türkiye de Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler:Sorunlar ve Öneriler”, Turhan Kitabevi, Ankara, 1998, s.122 31 ÖZGÜL, s.4 32 MÜFTÜOĞLU, 1998, s.111 33

SAVAŞIR, R. ; “Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerinde Küçük ve Orta Boyutlu İşletmeler Açısından İstihdam Politikaları”,Kamu İş Sen.,Ankara, 1998, s.48

1-50 kişi arası çalışanı olanlar küçük, 50 -250 kişi arası çalışanı olanlar ise orta boy işletme olarak tanımlanmıştır.” 34

“İtalya’ da küçük işletmeler ile ilgili yasada KOBİ’ ler şu şekilde tanımlanmıştır:

 Seri imalat yapılmıyorsa 18, yapılıyorsa 9 çalışanı olan (geleneksel el sanatları ve konfeksiyon atölyeleri için 32, ulaşım sektöründe 8, inşaat sektöründe 10 kişidir.)

 İşletme sahibi işletme faaliyetleri ile doğrudan ilgilidir.

 İşletmenin hukuki statüsü anonim ya da limited şirket değildir.”35

“İtalya örneğinde kullanılan bu tanımın yanında farklı tanımlamalarda ise 1-9 çalışanı olan işletmeler mikro ya da çok küçük, 10-99 kişi arası çalışanı olanlar küçük, 100-499 kişi arası çalışanı olanlar ise orta boy işleme olarak kabul edilmektedir.”36

“Diğer birçok Avrupa ülkesinde olduğu gibi Hollanda da da KOBİ tanımlaması yapılırken işletmelerde çalışan işçi sayısı daha çok baz alınmaktadır. Bunun yanında kullanılan diğer nitel kriterler arasında ise işletme örgütünün basitliği ile tüm işletmecilik işlevlerinin işletme sahibi tarafından üstlenilmesine yer verilmiştir. İşçi sayısı kriterine göre 1-9 arası çalışanı olanlar küçük 10-100 arası çalışanı olanlar ise orta boy işletme olarak kabul edilmiştir.”37

“Portekiz’de ise çok küçük işletmeler 1-9 arası çalışanı olanlar, KOBİ’ler ise 10-499 arası çalışanı olan işletmeler olarak tanımlanmıştır.”38

“Almanya’da ise tanımlamada daha akademik bir yaklaşım söz konusu olarak “Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler Araştırma Enstitüsü” (Institut für Mittelstand Forshung) tarafından yapılan ve genel kabul görmüş KOBİ tanımlamasında 500 kişiden 34 MÜFTÜOĞLU, 1998, s.111 35 ÖZGÜL, s.5 36

CATTERO, B. ; “Industrial Relations In Small and Medium-Sized Enterprises in Italy, Report to the Commissions of the European Communities,Industrial Relations in SMEs Final Report”, Berlin, 1989, s.177

37

MÜFTÜOĞLU, 1998, s.113

az çalışanı olan veya yıllık cirosu 50 milyon EURO’ yu aşmayan işletmeler KOBİ olarak nitelendirilmektedir.”39

“Fransa’da “KOBİ Konfederasyonu” (General Confederation for Small and Mediıum-Sized Enterprises) KOBİ’lerin tanımında sadece 1-500 arası istihdam edilen işçi sayısını kullanmak suretiyle bir tanım yapmıştır. Konfederasyon ayrıca 50 kişiden az istihdam yaratan işletmeleri küçük, 50-500 arasını ise orta boy olarak tanımlamıştır.”40

“İngiltere’de de diğer bazı ülkelerde farklı kurumlar değişik KOBİ tanımları getirmiştir.Bunlardan Bolton Komitesi (Bolton Committee) 1971’de işletmeleri küçük ve büyük işletme olarak sınıflamış küçük işletmeleri ise “ sahibi yada sahipleri tarafından yönetilen, küçük bir pazar payına sahip bağımsız girişimler” olarak tanımlamıştır. “Küçük Sanayi Firmaları Araştırma Komitesi” ( Committes of Inquiry on Small Firms) tarafından yapılan tanımlamada ise KOBİ’ ler çalışan sayısı veya ciro baz alınarak şu şekilde tanımlanmıştır:

Sektör Çalışan Sayısı ya da Ciro

İmalat 200’den az

İnşaat 25’den az

Madencilik 25’den az

Motorlu Araç Ticareti 200.000 £’dan az

Toptan Ticaret 100.000 £’dan az

Perakende Ticaret 50.000 £’dan az

Çeşitli Hizmetler 50.000 £’dan az

39

HOPPEL, M.W. ; “Current Innovative Models of SME Promotion in Europe” , Leipzig, 2002, s.1

“Aynı şekilde İngiliz “ Şirketler Yasası ( Companies Act ) nda” bir işletmenin küçük sayılabilmesi için aşağıdaki kriterlerin en az ikisini taşıması gerektiği ifade edilmiştir:

 Bilanço toplamı 1.4 milyon £’den az  Çalışan sayısı 50’den az

 Yıllık cirosu 2.8 milyon £’ den az

Belirtilen kanunda orta büyüklükteki işletmeler için ise yine şu kriterlerin en az ikisini taşıması gerektiği belirtilmektedir:

 Bilanço toplamı 5.6 milyon £’den az  Çalışan sayısı 250’den az

 Yıllık cirosu 11.2 milyon £’ den az

İngiltere Ticaret ve Endüstri Bakanlığı ise istatistiksel amaçlarla kullanılmak üzere geliştirdiği tanımlamada 0-9 çalışanı olan işletmeleri mikro, 10-49 çalışanı olanları küçük, 50-249 çalışanı olanları ise orta boy işletme olarak ele almıştır.”41

AB’de KOBİ tanımlamaları yukarıda değinildiği gibi ülkelerin kendi aralarında farklı özellikler göz önünde bulundurularak yapılmaktadır. Fakat farklı olan bu özellikler yanında ortak olan tek özellik tüm ülkelerde KOBİ’lerin ülke ekonomilerinin can damarını oluşturmaları ve dolayısıyla da ekonominin lokomotifi olma özelliğini taşımaları bulunmaktadır.