Klasik Anlayış

Maurice Hauriou tarafından 1900’lerin ilk çeyreğinde savunulmuş olan bu anlayışa göre, kamu düzeni “toplumun maddi ve dış düzeni” olarak tanımlanmaktadır. Buna göre kamu düzeni, “kamu güvenliği”, “kamu huzuru” ve “kamu sağlığı”ndan oluşan geleneksel üçlü ile tanımlanmaktadır. Kamu düzeni bireylerin güvenlik, huzur ve sağlık içinde yaşamaları durumudur55.

1.2.2.1.1.1.Kamu Güvenliği

Güvenlik bir ülke açısından bakıldığında o ülkenin iç ve dış güvenliği ile iç ve dış savunmasını; bireyler açısından ise umumi veya umuma açık yerlerde can ve malları için endişe duymaları güvenlik hissini ifade eder. Bireylerin can ve mallarını tehlikeye sokabilecek, bunları zarara uğratabilecek tehdit ve tehlikelerin yokluğu güvenlik anlamına gelmektedir. Saldırıya, engellemeye kazaya maruz kalmadan ve can ve malları için endişe duymadan bulunma ve dolaşmalarının sağlanmasıdır56. Kamu güvenliği, (emniyet, asayiş) şahsa ve eşyaya zarar verecek kazaların ve tehlikelerin yokluğu anlamına gelmektedir57. Kamu güvenliği kamu düzeninin bir öğesidir .58

Buradan anlaşılacağı üzere kamu düzeninin öğelerinden olan kamu güvenliği kavramı iki boyutludur. Güvenlik, “sıradan insanın uygun şartlarda yaşamasını; tehditlerden arındırılmasını sağlamak”tır. Alınan sert güvenlik (asayiş) yanında insani (yumuşak) güvenlik, sıradan insanın kendini günlük yaşamda güvenli hissetmesini sağlama amacını taşır. Bu anlamda yoksulluktan arınmak oldukça önemlidir. İnsan gönenci için ekonomik refah, sağlık, eğitim, demokrasi ve tehditlere

55 _{Gözler, s: 466, Bu anlayışa göre kamu düzeni demek “ahlak düzeni” demek değildir. Polis kolluk}

yetkisini ahlakı koruma amacıyla kullanamaz. Ahlaki düzensizlikler kolluğu ilgilendirmemektedir. Klasik anlayış, yani kamu düzenini maddi ve dış bir düzen olarak algılayan bir anlayıştır. Örneğin 7 Kasım 1924 tarihli Fransız Danıştayı’nın boks karşılaşmaları konusunda verdiği Club sportif chalonais kararında ahlaki düzensizliğin ancak maddi düzensizliğe yol açması durumunda kolluğun müdahale yetkisine sahip olduğu vurgulanmıştır.

56 _{Günday, s:262.}

57 _{Gözler, s: 466. Örneğin yollarda trafik güvenliğinin sağlanması.}

58 _{Kaboğlu, s.135, Sezer, s. 280, “ Birey ve topluluklarını tehdit eden değişik kaza ve olayların}

karşı baş edebilmek yani bireysel güvenlik insani güvenlik kapsamındadır. İnsani güvenlik sağlanmadan, sert güvenlik kalıcı olamaz. Bugünkü anlamıyla güvenlik kavramı aşamalı anlaşılması gereken bir kavram olup, ancak insani güvenlik süzgecinden geçenlerin sert güvenlik süzgecine takılması hedeflenir. Sert güvenliğin uygulanması; tehdit algılaması, silahlı gücün kullanılması ve bu bağlamda kontrolün sağlanması anlamına gelir. Aşağıda ayrı başlıklar altında daha ayrıntılı incelenecek olan; kişi güvenliği ve konut dokunulmazlığının kamu düzeni nedeniyle sınırlanmasında “güvenlik” unsurunun daha çok öne çıktığı görülmektedir.

Kamu güvenliği nedeni, bir üye devletin iç ve dış güvenliğini tehlikeler ve tehditler karşısında koruyan tüm önlemleri kapsar. Dış güvenlik, esas itibariyle bir devletin askeri ve güvenlik politikası ile dış ilişkilerine ilişkindir. İç güvenlik ise bir devletin düzeninin varlığının korunmasını ilgilendirir. Bu anlamda milli güvenlik, kamu düzeninin bir öğesi olan kamu güvenliğinden ve kamu düzeninden farklı bir kavramdır59.

2945 sayılı Milli Güvenlik Kurulu ve Milli Güvenlik Kurulu Sekreterliği Kanunu’nun 2. maddesi milli güvenlik kavramının tanımına yer vermiştir. Buna göre: “Devletin anayasal düzeninin, milli varlığının, bütünlüğünün, milletlerarası alanda siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik dahil bütün menfaatlerinin ve ahdi hukukunun her türlü iç ve dış tehditlere karşı korunması ve kollanması..” anlamına gelmektedir.

İç güvenliği ilgilendiren bir olumsuzluğun kamu düzenini de bozduğu söylenebilir; ancak kamu düzenini bozan iç güvenliğe ilişkin her olayın milli güvenliği bozduğu söylenememektedir. Ayrıca milli güvenlik ile ilgili faaliyetler kolluk faaliyetleri olarak belirlenememektedir. Kamu düzeni, bir ülkede yaşayan halkın günlük yaşantısının güvenlik, sağlık, dirlik ve esenlik içerisinde sürdürülmesi için alınan önlemler ile bu doğrultuda gerekli koşulların sağlanması olarak tanımlanan bir kavram iken, milli güvenlik, siyasi, ekonomik ve hukuksal yönleri olan ülkenin yerleşmiş düzeninin sürekliliğini sağlayan üst düzeyde önlemleri içeren

bir kavramdır. Kamu düzenini bozan faaliyetler genellikle süreklilik göstermediği halde; milli güvenliği bozan faaliyetler uzun süreli, içten ve dıştan gelebilen sürekli eylemler olarak kendisini göstermektedir. Güvenlik nedenine dayalı sınırlamalarda devlete geniş bir takdir marjı bırakılmaktadır. Çünkü bu sınırlama nedeni, devletin yaşamsal menfaatlerine ilişkindir.60 Ülkenin belli bir bölümünde kamu düzeninin bozulması durumunda milli güvenlik nedenine dayanılamaz. Milli güvenlik nedenine dayanılabilmesi için tehlikenin ülkenin genelini ilgilendirmesi gerekmektedir. Kamu düzeninin devletin işleyişine hakim olan ilkelerle birlikte bireylere uygulanan ve uyulması zorunlu olan kurallar bütününü anlatmasına karşın; milli güvenlik, devletin varlığını, ulusun yaşamını ve anayasal düzeyde siyasi yapıyı ilgilendirir. Bu nedenle milli güvenliği ihlal eden faaliyetlerin önlenmesinin; kamu düzenini sağlamada yeterli olan olağan hukuk rejiminin öngördüğü kurallarla sağlanamadığı hallerde olağanüstü hukuk rejimleri uygulanır61.

AİHS’te de özgürlüklerin sınırlama nedeni olarak karşımıza çıkan milli güvenlik, kamunun, toplumun güvenliği kavramlarını tanımlayabilmek kolay değildir. “ Günümüzde, askeri düzenlemeleri aşarak, siyasi, ekonomik ve hukuki boyutlar kazanan milli güvenlik kavramı, temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasında, her olayın özelliğine göre ayrı ayrı incelenecek ve gerekiyorsa yeniden tanımlanacak mefhumlardandır.” 62.

1.2.2.1.1.2.Dirlik ve Esenlik ( Kamu Huzuru )

Kamu düzeninin zaman içinde sokaktaki düzen anlamını aşarak toplumsal gelişmelerle birlikte kazandığı yeni kavramlar dirlik ve esenliktir. Artık kamu düzeninin öğelerinden olan dirlik ve esenlik, bireylerin her yerde ve her zaman herhangi dış etkilerle huzurdan yoksun bırakılmamaları anlamına gelmektedir63. Kimi kanunlarda selamet ve intizam ya da huzur ve sükun sözcükleri ile anlatılan dirlik ve esenlik öğretide, “yaşamın normal seyrini olumsuz yönde etkileyebilecek

60 _{Sezer, s. 277.} 61 _{Yokuş, s. 73.}

62 _{Cüneyd Er, “Biyometrik Yöntemler ve Özel Hayatın Gizliliği Hakkı ( Parmak İzi, Göz ve DNA}

Tarama Gibi Teknolojik Denetleme Usullerinin Hukuki Statüsü”, s.124.

her türlü düzensizlik ve karışıklığın yokluğu” olarak tanımlamıştır. Bu anlamda dirlik ve esenlik, bireylerin normal yaşamlarını olumsuz yönde etkileyebilecek olan toz, gürültü, duman, pislik vs. gibi her türlü düzensizlik ve karışıklıktan uzak olarak rahat ve huzur içerisinde yaşamayı ifade eder64.

1.2.2.1.1.3.Kamu Sağlığı

Kanunlarda ve uluslar arası sözleşmelerde “genel sağlık”, “kamu sağlığı” ifadesiyle yer bulan sağlık, toplumun bulaşıcı ve salgın hastalıklardan uzak tutulmasını65, toplumun sağlık koşulları içerisinde yaşamını sürdürmesi anlamına gelmektedir66. Genel sağlık, umumi hıfzısıhha, olarak da ifade edilebilir. Kamu düzeninin bir öğesi olan sağlık, kamu hizmetlerinin konusu ve amacı olduğundan, bireylerin tek tek sağlıklı olması anlamına gelmeyip67, toplumun bir bütün olarak bulaşıcı ve salgın hastalıklardan kurtarılması; toplumun tümüne yönelik hastalık ya da salgın tehditlerinin olmaması ve bu tehditlerden arındırılması anlamına gelmektedir68.

Sağlık, bütün diğer insan haklarından yararlanabilmek açısından gerekli bir haktır. Dünya Sağlık Örgütü’nün kurucu belgesinin giriş bölümünde sağlık, sadece hastalık veya zafiyet sahibi olmama değil aynı zamanda da fiziksel, akli ve sosyal açıdan tam anlamıyla iyi durumda olma şeklinde tanımlanmıştır. Her insan, onurlu bir yaşam sürebilmek için ulaşılabilecek en yüksek sağlık standartlarına sahip olmalıdır.

Sağlık hakkı, bir çok uluslar arası belgede tanınmaktadır. İHEB md. 25’te herkesin kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için beslenme, giyim konut ve tıbbi bakım ve gerekli sosyal hizmetlerden yararlanmayı içeren yeterli bir yaşam standardı hakkına sahip olduğu düzenlenmiştir.

Sağlık hakkı, insan hakları belgelerinde yer alan, gıda, konut, çalışma, eğitim, insan onuruna yakışır bir hayat sürme, yaşama hakkı, ayrımcılık gözetmeme, eşitlik,

64 _{Gözübüyük / Tan, s.596; Günday, s. 262; Gözler, s.466.} 65 _{Gözübüyük / Tan, s.596; Günday, s. 262; Gözler, s.466.} 66 _{Günday, s.262; Yokuş, s. 72.}

67 _{Gözler, s.466.}

68 _{Kolluk kamu sağlığını sağlamak amacıyla, yiyecek ve içecek maddelerinin sağlık koşullarına uygun}

olarak üretilmesini ve satılmasını denetler. Salgın hastalıklara yol açabilecek bataklıkları kurutur; sivrisineklerle mücadele eder. Bkz. Gözler s.466.

işkence yasağı, özel hayatın gizliliği, bilgiye erişim, toplanma ve dernek kurma özgürlüğü seyahat etme özgürlüğü gibi diğer insan haklarının gerçekleştirilmesiyle de ilgilidir. Bu diğer hak ve özgürlükler, sağlık hakkını tamamlamaktadır.

Genel sağlık açısından kamu düzeni kapsamına giren, çevrenin korunması, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama olanaklarının yaratılması ayrı bir önem taşımaktadır69. Sağlıklı bir çevrede yaşamak, güvenli ve içilebilir su ve temel hijyen koşullarının sağlanmasını, toplumun insan sağlığı üzerinde doğrudan veya dolaylı etki doğuracak radyasyon gibi zararlı madde ve kimyasallara ve zarar verici çevresel koşullara maruz kalmasının önlenmesini kapsamaktadır. Elverişli bir konutta yaşam hakkı, güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarını, yeterli gıda tedarikini ve düzgün beslenmeyi de içermekte, aşırı şekilde alkol tüketimi, sigara ve uyuşturucu gibi zararlı maddelerin kullanımını önlemeyi de kapsamaktadır.