Kesme Çiçekte Endüstri Ġktisadı Akımlarının Yorumları

ĠĢlem maliyeti iktisadı, aktörler arasındaki mübadelenin maliyetini ölçmeye odaklanır. Alan yazında Hobbs (1996a,b,c) mezatlar veya doğrudan satıĢla sığır pazarlamada izlenebilirlik, kalite ve hayvan sağlığı uygulamaları üzerine; Hobbs ve Young (2000) ABD bakliyat endüstrisindeki kontratlar üzerine çalıĢmalar yapmıĢlardır. Bogger (2001) Polonyalı domuz pazarlamacılığına, Weleschuk ve Kerr (1995) özel çayır mahsullerine odaklanmıĢtır. Kesme çiçek pazarlamacılığı ile ilgili olarak iĢlem maliyeti alan yazını yoktur; ancak bazı hipotezler ileri sürülmektedir. ĠĢlem maliyeti iktisadı farklı tedarikçi ülkeler ve farklı pazarlama kanalları arasındaki iĢlem maliyet farkını ölçer. Bu bilgi, geliĢmekte olan ülkelerin kesme çiçek endüstrisinin sürdürülebilirliğinde ve rekabetçiliğinin kuvvetlenmesinde kullanılır. ĠĢlem maliyeti iktisadı Hobbs‟un (1996b) iĢlem maliyeti kategorileri bazında yorumlanmıĢtır:

 Enformasyon maliyetleri: Kesme çiçek yetiĢtiricilerinin odaklandıkları bölgelerde enformasyon temini kolaydır. Bilgi maliyetleri fiyatlar, girdilerin, tedarikçilerin, pazarlama hizmetlerinin maliyetlerini, lojistik, gümrük kontrolleri, bitki sağlık kontrolleri, dokümanlar ve nihai ürün fiyatlarını içerir. Tüketim bölgelerindeki üreticiler, müĢteri tercihleri ve pazar fiyatları hakkındaki bilginin sürekliliği açısından önemlidirler. Uzak pazarlara ihracat yapan bazı ülkeler daha yüksek iĢlem maliyetine katlanırlar. Bu yüzden Hollanda avantajlıdır. Ġkinci olarak, firmaların kesme çiçekleri doğrudan pazarlamasından daha düĢük iĢlem maliyetlerinin mezatlarla pazarlamada olduğu kabul edilir. Mezatlardaki fiyatların Ģeffaflığı ve ürünün tamamının satıĢının garantilenmesi, eğer asgari kitle standartlarını karĢılarsa satılacağı anlamında olup, bu da enformasyon araĢtırmasında daha az zaman demektir. Ancak bu durum mezatlarla pazarlamanın en karlı olacağı anlamına gelmemelidir.

 Müzakere maliyetleri: Kesme çiçek sektörü için kontratlar müzakere ve imzalama ile baĢlar. Mezat maliyetleri, nakliye maliyetleri, bu faaliyetler için harcanan zaman ve ödeme hızı müzakere maliyetleri kapsamındadır. Tüketici pazarlarından uzak bir mesafede olan üreticiler lojistikte, gümrük maliyetlerinde ve bitki sağlık yönetiminde ilave maliyetlere katlanırlar. Doğrudan pazarlama ve mezatlar aracılığı ile pazarlama maliyeti bilgileri kolayca temin edilebilir. Doğrudan pazarlama maliyeti bilgilerinin temini daha zor olup, harcanan zaman daha fazladır. Ödemelerin hızı ve güvencesi mezatla pazarlamacılıkta garanti edilir. Dolayısıyla mezat pazarlamacılığının müzakere maliyetlerini azaltıcı ve netleĢtiren bir etkisi vardır.

 Kontrol ve güçlendirme maliyetleri: Uzun mesafe kontrolü zorlaĢtırır, ancak kalite uygunluk standartları olduğunda kontrol daha az çaba gerektirir. Bu safhada mezatlar iyi eğitimli müfettiĢlere sahiptirler. Yerel olmayan tedarikçilerin yerel tedarikçilerle aynı düzeyde bağımsız olup olmadığı bir sorundur.

2.2.2.2 Yapı-Eylem-Performans Modeli

Çiçek sektöründe pazar yapısı, devlet politikası ve temel koĢullara yönelik tam enformasyonun mevcut olmaması nedeniyle bu modele göre temel bulguların sınıflandırılması kısmen mümkündür (Wijnands, 2005, s. 69). Örgüt zinciri hakkında yetiĢtiricilerden tüketicilere kadar olan enformasyonu çoğu ülkede bulmak zordur. Tüm unsurları içeren bir bakıĢ açısı oluĢturmak oldukça zahmetli bir saha çalıĢmasını gerektirir. Yapı-Eylem-Performans modeli, tam veriler temin edilebilirse bir endüstriyi analizde, analiste odak noktalarının kapsamlı bir kümesini sağlar.

2.2.2.3 Küresel Emtia Zincirleri

Küresel taze ürün zinciri geniĢ çapta küçük ve orta büyüklükteki iĢletmeleri kapsar. Yapısal özellikleri:

 GeliĢmekte olan ülkelerden taze ürün ihracatı artmaktadır.

 GeliĢmiĢ ülkelerdeki alıcılar en fazla süpermarketlerdir, ancak çiçekler farklıdır, çünkü çoğu ülkede uzmanlaĢmıĢ çiçekçiler pazar payının %50‟sinden fazlasına sahiptirler.

 Süpermarketler ölçüleri ve uluslararası pazar güçleri gereği, zincirde anahtar role sahiptirler. Bu kapasite, süpermarketleri maliyet, kalite, gıda emniyeti ve sertifikalandırmada standartları belirlemeye iter. Diğer yandan bu durum üreticilere küresel zincirlerde hangi ürünlerin baĢarılı olabileceği hususunu belirlemelerinde yardım eder.

Kenya ve Ġngiltere arasındaki taze sebze zinciri, Gereffi vd‟nin (2003, s. 12-13), kavramsal çalıĢmasındaki tanımlamaya uyar. Bu pazar odaklı küresel değer zinciri Ġngiliz süpermarketlerin rekabetçi stratejilerinden dolayı, daha belirgin iĢbirliğine geçmiĢtir. 1980‟e kadar, geleneksel yönetim biçimi spot pazarlardı. Tüccarlar ürünü Kenya‟da toptan pazarlarda veya çiftlik kapısında satın alırlar ve Ġngiltere‟deki toptan pazarlara ihraç ederlerdi. 1980‟de Ġngiliz süpermarketler, kalite ve taze ürün çeĢitliliğini, rekabetçi farklılaĢmanın temel kaynağı olarak kullanmaya baĢladı. Yıl boyu tedarik istikrarı, hazır yemek ve gıda güvenlik garantileri, çevresel standartlar (mesela böcek ilaçları kullanımı) ve iĢçilik standartlarını kapsayan ürün öznitelikleri seçkinleĢti. Süpermarketler Ġngiliz ithalatçılar ve Kenyalı ihracatçılarla daha sıkı bağlantılar geliĢtirdiler. Tedarikçilerin yetenekleri ve sistemleri tedarik zincirini tüm seviyelerde takip edip izleyen temel faktör oldu. Bu arada süpermarketler tedarikçi sayısını azalttı ve tedarik zincirini yönetmek için tedarikçilerin sorumluluklarını, ürün geliĢtirme ve tüketici araĢtırmasını arttırdılar. Böylece daha ilgili bir yönetiĢim oluĢtu. Ayrıca ana ihracatçılar, küçük üreticilerden satın almaktansa kendi üretimlerini arttırdılar. Jaffee‟nin gözlemlerinde (2003, s. 42) geriye doğru entegrasyona yönelik belirgin motivasyon ve küçük üreticilerin sayısının azaldığı görülür. Gereffi tedarik zincirinin dinamiklerini anlamak için üç gözlem yapmıĢtır. Bunlar:

 Enformasyon karmaĢıklığı: Ürün özellikli hale getirilerek endüstri standartlarına uyduğunda azalır. Mezatlar, daha çok endüstri için belli bir seviyedeki referans standartları ile özelliklendirilmiĢlerdir. Enformasyon karmaĢıklığı bir alıcı grubuna yönelik özellikli üretime odaklanıldığında yüksek olur. Örneğin buket çiçek çeĢidi için ayrı yönetim kodu gerekir. Tüketici harcamalarındaki süpermarket payının artıĢı, enformasyon karmaĢıklığını arttırır, çünkü süpermarketler ürün- hizmet farklılaĢtırması sağlayarak eĢsiz bir pozisyon için uğraĢırlar. ÇeĢitler ve zamanında teslimde ilave gereksinimler ile bir müĢteri nezdinde belirlenen bir yönetim kodu, yüksek düzeyde bir karmaĢıklık demektir. Ġzleme ve müzakereleri tanımlamada iĢlem maliyetleri daha da artar.

 Kodlama yeteneği: Ürün ve ürün sürecini kodlamak kolaydır. Mezattaki kalite dereceleri, yüksek kodlama kabiliyetinin örnekleridir.

 Tedarik temelli yetenekler: Yüksek yetenekler gereklidir. DüĢük tedarike odaklı yetenekler tabii ki olacaktır, fakat Gereffi (2003)‟nin belirttiği üzere, yetiĢtiriciler bunun dıĢındadır. Kesme çiçek tedarikçilerini değiĢtirmek ise kolaydır. ĠĢbirliği ve güç orantısızlığında değiĢim maliyetleri düĢüktür. Pek çok geliĢmekte olan ülkede, kesme çiçekler için yurtiçi pazar yoktur. YetiĢtiriciler Avrupa, Japonya ve ABD pazarı için üretirler ve bu ülkelerdeki endüstri standartlarını karĢılamalıdırlar. Standartlara

ulaĢılamadığında, yeteneklerin, hatta pazar ihtimallerinin analizi ve tedarik zincirinin örgütlenmesi gerekir.

2.2.3 ĠĢletme Yönetimi Akımları ile Yorumlar