3. KENDİNİ AYARLAMA VE DEMOGRAFİK YAPI
3.7. Kendini Ayarlama ve Sosyo-Ekonomik Durum Algısı
olanlardan çok az yüksek olduğu görülmektedir. Tespit edilen gruplar arası farklılığın istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığını belirlemek için t-Testine başvurulmuştur.
Tablo 52. Diğerlerinin İfade Edici Davranışlarına Duyarlılığın Yaşanan Yer Değişkenine Göre Farklılaşması ile İlgili Sonuçlar (t-Testi)
Bağımlı
Değişken Yaşanan Yer N X S sd t p
Kendini Ayarlama
Köy/Kasaba 100 21,7300 4,59656
804 -,402 ,688
Büyük Şehir 706 21,9249 4,53247
Tablo 52’de gösterilen analiz sonuçlarına göre, örneklem grubunun hayatlarının çoğunu geçirdikleri yerleşim birimlerine göre Diğerlerinin İfade Edici Davranışlarına Duyarlılık alt ölçeğinden aldıkları ortalama skorlar arasında anlamlı farklılık tespit edilememiştir [t(804)= -0,402 p=0,688>0,05]. Dolayısıyla yukarıdaki ortalama skorlarda ortaya çıkan farkın istatistiksel açıdan anlamlı bulunmadığı anlaşılmaktadır.
Tablo 53. Kendini Ayarlama Puan Ortalamalarının Sosyo-Ekonomik Durum Algısına Göre Dağılımı
Bağımlı Değişken Sosyo-Ekonomik
Durum N X S
Kendini Ayarlama
1. Ortanın Altı 53 39,3208 8,64642
2. Orta 638 40,4498 7,71224
3. Ortanın Üstü 115 42,7739 7,76752
Toplam 806 40,7072 7,82486
Tablo 53’e göre, ortanın altı sosyo-ekonomik duruma sahip olduğunu beyan eden katılımcıların Kendini Ayarlama Ölçeğinin genelinden aldığı ortalama puan, 39,32’dir. Orta sosyo-ekonomik durum bildirenlerin ortalaması 40,44 iken ortanın üstünde sosyo-ekonomik imkanlara sahip olduğunu bildiren katılımcıların ortalamasının 42,77 olduğu görülmektedir.
Üç sosyo-ekonomik durum kategorisinden en yüksek kendini ayarlama ortalamasına sahip olan ortanın üstü durum beyanında bulunan gruptur. Daha sonra orta sosyo-ekonomik şartlara sahip olduklarını ifade edenler ve son olarak da ortanın altında yer alan grup gelmektedir.
Tablo 54. Kendini Ayarlamanın Sosyo-Ekonomik Durum Algısı Değişkenine Göre Farklılaşması ile İlgili Sonuçlar (ANOVA)
Varyansın Kaynağı
Kareler Top.
sd Kareler Ort.
F p
Eta-Kare
Anlamlı Fark
Gruplar Arası
635,334 2 317,667
5,243 ,005 0,01
3>1 3>2
Grup İçi 48653,564 803 60,590
Toplam 49288,898 805
Tablo 54, Kendini Ayarlama Ölçeğinin genelinden alınan ortalama puanların sosyo-ekonomik duruma göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek üzere yapılan ilişkisiz örneklemler için tek yönlü varyans analizinin sonuçlarını vermektedir.
Tabloya göre, sosyo-ekonomik durum kategorilerine göre kendini ayarlama skorlarında istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar söz konusudur (F(2,803)=5,243, p=0,005<0,05).
Hangi kategoriler arasında anlamlı farklılık olduğunun tespiti için yapılan Tukey analizinin sonucu, ortanın üstü sosyo-ekonomik duruma sahip olanların, orta ve ortanın altında sosyo-ekonomik durum beyanında bulunanlardan anlamlı bir şekilde farklılaştığını göstermektedir. Ortalama puanların verildiği tablo 53’den yararlanarak, bu farklılaşmanın ortanın üstü sosyo-ekonomik durum sahiplerinin, diğer iki kategoride yer alan katılımcılardan anlamlı bir şekilde yüksek kendini ayarlama skorlarına işaret ettiği çıkarımı yapılabilir.
Analiz sonuçları doğrultusunda “Ortanın altı sosyo-ekonomik durum algısına sahip katılımcıların kendini ayarlama ortalaması orta ve yüksek sosyo-ekonomik durum algısına sahip olanlardan düşük olacaktır. Benzer şekilde orta ekonomik duruma sahip olduğunu belirtenlerin kendini ayarlama ortalamaları ortanın üstü sosyo-ekonomik duruma sahip olduğunu ifade edenlerden daha düşük olacaktır.”
şeklindeki hipotez 1-h’nin desteklendiği ifade edilebilir. Her sosyal statü bireye üstlenmesi gereken rollere dair görevler sunmakta ve bu rollerin ifası için birey üzerinde baskı oluşturmaktadır. Yüksek sosyo-ekonomik şartlar yüksek sosyal statü anlamına gelebildiği için ve yüksek sosyal statünün de elit ya da prezantabl olarak ifade edilebilecek karaktere uygun davranış kalıplarını bireye dayatma olasılığı, kendini ayarlama noktasında üst sosyo-ekonomik durum sahiplerinin daha antrenmanlı olabileceği ihtimalini akla getirmektedir. Ayrıca, Batı’da yapılan araştırma sonuçları kendini ayarlaması yüksek bireylerin, kendini ayarlaması düşük bireylere kıyasla sosyal statü ihtiyaçlarının daha fazla olduğunu ve aynı zamanda sosyal statü elde etmeye de daha fazla motive olduklarını göstermektedir.29 Kendini
29 Paul T. Fuglestad, Mark Snyder, “Status and the Motivational Foundations of Self-Monitoring”, Social and Personality Psychology Compass, C. 4, S. 11, 2010, ss. 1035-1036; Francis J. Flynn, Ray E. Reagans, Emily T. Amanatullah and Daniel R. Ames, “Helping One’s Way to the Top: Self-Monitors Achieve Status by Helping Others and Knowing Who Helps Whom”, Journal of Personality and Social Psychology, C. 91, S. 6, s. 1125.
ayarlamacı birey’in, sosyal çevresine karşı duyarlı olmasından ötürü, içerisinde bulunduğu ortamın özelliklerine ve gereklerine, muhatap kitlenin beklentilerine dair bilgi toplamaya ilgili ve bu konuda mahir olduğundan daha önce bahsedilmişti. Diğer bireylerden olumlu dönüt alma istek ve beklentileri göz önünde bulundurulduğunda, kendini ayarlaması yüksek bireylerin daha saygıdeğer, sosyal kabule daha şayan, daha güçlü izlenimi oluşturabilmek adına sosyal statüye daha fazla ihtiyaç duymaları muhtemel görünmektedir.
Bizim elde ettiğimiz bulgulara paralel şekilde Bacanlı, üniversite gençleri üzerinde yaptığı araştırmasında, katılımcıların ailelerinin sosyo-ekonomik düzeyi ile kendini ayarlama arasında pozitif yönlü bir ilişki saptadığını belirtmektedir.30 Benzer şekilde, kendini ayarlama ve sosyo-ekonomik durum ilişkisine de yer verdiği çalışmasında Özlem Altunsu Sönmez de, sosyo-ekonomik şartlar iyileştikçe kendini ayarlama skorlarının anlamlı bir şekilde yükseldiğini tespit etmiştir31. Bununla birlikte Mustafa Koç ise sosyo-ekonomik durum ile kendini ayarlama skorları arasında anlamlı bir ilişki bulamadığını ifade etmiştir32.
Tablo 55. Kişisel Sunumu Düzenleme Becerisi Puan Ortalamalarının Sosyo-Ekonomik Durum Algısına Göre Dağılımı
Bağımlı Değişken Sosyo-Ekonomik
Durum N X S
Kişisel Sunumu Düzenleme Becerisi
1. Ortanın Altı 53 18,5283 5,43353
2. Orta 638 18,5909 4,48794
3. Ortanın Üstü 115 20,1304 4,77295
Toplam
806 18,8065 4,62209
Tablo 55’e göre, ortanın altı sosyo-ekonomik duruma sahip olduğunu söyleyen katılımcıların Kişisel Sunumu Düzenleme Becerisi alt ölçeğine ait puan
30 Bacanlı, a.g.e., s. 80.
31 Sönmez, a.g.e., ss. 287-288.
32 Koç, a.g.e., ss. 149-150.
ortalaması 18,52 iken orta grupta yer alanların ortalaması 18,59 ve ortanın üstü sosyo-ekonomik durum bildirimi yapanların ortalaması ise 20,13’tür.
Görüldüğü üzere, en yüksek alt ölçek ortalaması ortanın üstü kategorisine, daha sonra orta ve en düşük ortalama ortanın altı sosyo-ekonomik duruma sahip katılımcılara aittir.
Tablo 56. Kişisel Sunumu Düzenleme Becerisinin Sosyo-Ekonomik Durum Algısı Değişkenine Göre Farklılaşması ile İlgili Sonuçlar (ANOVA)
Varyansın Kaynağı
Kareler Top.
sd Kareler Ort.
F p
Eta-Kare
Anlamlı Fark
Gruplar Arası 235,328 2 117,664
5,570 ,004 0,01 3>2
Grup İçi 16962,478 803 21,124
Toplam
17197,806 805
Kişisel Sunumu Düzenleme Becerisi alt ölçeğinden alınan puanların sosyo-ekonomik durum kategorileri arasında anlamlı bir şekilde farklılaşıp farklılaşmadığını test eden F-testi sonuçları tablo 56’da sunulmaktadır. Sonuçlara göre, araştırmaya katılanların ilgili alt ölçekten aldıkları ortalama, sahip oldukları sosyo-ekonomik duruma göre istatistiksel açıdan anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır (F(2,803)=5,570, p=0,004<0,05).
Tespit edilen anlamlı farklılığın hangi kategoriler arasında söz konusu olduğunu belirlemek için yapılan Tukey analizinde, ortanın üstü grubunda yer alanların kişisel sunumu değerlendirme becerisi puanları açısından orta grupta yer alanlardan farklılaştığı ortaya çıkmıştır. Gruplara ait ortalama skorlar hatırlanacak olursa, ortanın üstü kategorisinde yer alanların alt ölçek ortalamalarının orta sosyo-ekonomik durum bildiriminde bulunanlardan anlamlı bir şekilde yüksek olduğu yorumu yapılabilir.
Tablo 57. Diğerlerinin İfade Edici Davranışlarına Duyarlılık Puan Ortalamalarının Sosyo-Ekonomik Durum Algısına Göre Dağılımı
Bağımlı Değişken Sosyo-Ekonomik
Durum N X S
Diğerlerinin İfade Edici Davranışlarına Duyarlılık
1. Ortanın Altı 53 20,7925 5,03587
2. Orta 638 21,8589 4,54583
3. Ortanın Üstü 115 22,6435 4,15319
Toplam 806 21,9007 4,53805
Tablo 57’den anlaşıldığı üzere, ortanın altı kategorisinde yer alanların Diğerlerinin İfade Edici Davranışlarına Duyarlılık alt ölçeğinden aldıkları puan ortalaması 20,79, orta kategorisindekilerin 21,85 ve ortanın üstü kategorisindekilerin ortalaması 22,64’tür.
Sıralayıcı bir bakışla, en yüksek ortalamanın ortanın üstü kategorisine, ikinci yüksek skorun orta kategorisine ve en düşük ortalamanın ortanın altı kategorisine ait olduğunu ifade etmek mümkündür. Bu kategoriler arasındaki farkın anlamlı olup olmadığını söyleyebilmek için yapılan varyans analizi sonuçları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Tablo 58. Diğerlerinin İfade Edici Davranışlarına Duyarlılığın Sosyo-Ekonomik Durum Algısı Değişkenine Göre Farklılaşması ile İlgili Sonuçlar (ANOVA)
Varyansın Kaynağı
Kareler Top.
sd Kareler Ort.
F p
Eta-Kare
Anlamlı Fark
Gruplar Arası 129,656 2 64,828
3,165 ,043 0,007 3>1
Grup İçi 16448,404 803 20,484
Toplam 16578,060 805
Tabloya göre, bahsi geçen kategorilerin en az ikisi arasında Diğerlerinin İfade Edici Davranışlarına Duyarlılık alt ölçeğinden alınan ortalama puanlar istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde farklılaşmaktadır (F(2,803)=3,165, p=0,007<0,05).
Farklılığın hangi kategoriler arasında olduğunu belirlemek amacıyla Tukey analizi yapılmıştır. Analiz sonucunda ortanın üstü kategorisinin ortanın altı kategorisinden anlamlı şekilde farklılaştığı öğrenilmiştir. Tablo 57’de verilen ortalama değerlerden yola çıkarak, ortanın üstü kategorisinin Diğerlerinin İfade Edici Davranışlarına Duyarlılık alt ölçeğinden aldıkları ortalama puanın, ortanın altı kategorisinin skorundan anlamlı şekilde yüksek olduğunu iddia etmek mümkündür.
4. KENDİNİ AYARLAMA, DİNDARLIK VE DİNİ GRUP ÜYELİĞİ