KDV‟nin Konusu

KDV‟nin konusu teorik olarak bir iĢletmenin yarattığı katma değerdir. Teorideki bu ifadenin gerçeğe yakın bir açıklama olduğunu da belirtmek gerekir. Ancak katma değerin hesaplanması çok zordur.

3065 sayılı KDVK‟nın “Verginin Konusunu TeĢkil Eden ĠĢlemler” baĢlıklı maddesine göre Türkiye‟de yapılmıĢ olmak koĢulu ile aĢağıda sayılan iĢlemler KDV‟nin konusunu oluĢturmaktadır (KDVK. Mad. 1; Tosuner ve Arıkan, 2008: 262- 263);

Ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler,

Her türlü mal ve hizmet ithalatı,

Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler;

 Posta, telefon, telgraf, teleks ve bunlara benzer hizmetler ile radyo ve televizyon hizmetleri,

 Her türlü Ģans ve talih oyunlarının tertiplenmesi ve oynanması,  Profesyonel sanatçıların yer aldığı gösteriler ve konserler ile

profesyonel sporcuların katıldığı sportif faaliyetler, maçlar yarıĢlar ve yarıĢmalar tertiplenmesi, gösterilmesi67

,

 Müzayede mahallerinde ve gümrük depolarında yapılan satıĢlar,  Boru hattı ile ham petrol, gaz ve bunların ürünlerinin taĢınmaları,  Gelir Vergisi Kanununun 70 inci maddesinde belirtilen mal ve

hakların kiralanması iĢlemleri,

67

105  Genel ve katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine, belediyeler ve köyler ile bunların teĢkil ettikleri birliklere, üniversitelere, dernek ve vakıflara, her türlü mesleki kuruluĢlara ait veya tabi olan veyahut bunlar tarafından kurulan veya iĢletilen müesseseler ile döner sermayeli kuruluĢların veya bunlara ait veya tabi diğer müesseselerin ticari, sınai, zirai ve mesleki nitelikteki teslim ve hizmetleri,

 Rekabet eĢitsizliğini gidermek maksadıyla isteğe bağlı mükellefiyetler suretiyle vergilendirilecek teslim ve hizmetler.

Ticari, sınai, zirai faaliyet ile serbest meslek faaliyetinin devamlılığı, kapsamı ve niteliği Gelir Vergisi Kanunu hükümlerine göre; Gelir Vergisi Kanununda açıklık bulunmadığı hallerde, Türk Ticaret Kanunu ve diğer ilgili mevzuat hükümlerine göre tayin ve tespit edilir.

Bu faaliyetlerin kanunların veya resmi makamların gösterdiği gerek üzerine yapılması, bunları yapanların hukuki statü ve kiĢilikleri, Türk tabiiyetinde bulunup bulunmamaları, ikametgâh veya iĢyerlerinin yahut kanuni merkez veya iĢ merkezlerinin Türkiye'de olup olmaması iĢlemlerin mahiyetini değiĢtirmez ve vergilendirmeye mani teĢkil etmez.

Ġthalatın kamu sektörü, özel sektör veya herhangi bir gerçek veya tüzelkiĢi tarafından yapılması veya herhangi bir Ģekil ve surette gerçekleĢtirilmesi, özellik taĢıması vergilendirmeye tesir etmez.

KDV‟nin konusunu teĢkil eden iĢlemlerin özelliklerini Ģu Ģekilde sıralamak mümkündür (Değer, 2014: 103-104);

KDV‟nin konusunu iĢlemler teĢkil eder.

Faaliyette bulunanların hukuki durumu vergilendirmeyi etkilemez. KDV‟nin konusunu teĢkil eden iĢlemler, Türkiye‟de yapılmalıdır. KDV‟nin konusuna giren iĢlemler devamlı olarak yapılmalıdır.

Mal teslimi ve hizmet ifasını KDV‟nin konusuna girebilmesi için; ticari, sınai, zirai veya serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılmıĢ olması gerekmektedir. Ayrıca bu sayılan faaliyetlerin devamlı suretle yapılıyor olması da gerekmektedir. Bu noktada teslim ve teslim sayılan haller ile hizmet ve hizmet sayılan hallerin bilinmesi KDV‟nin konusuna açıklık getirecektir.

106

3.2.4.1. Teslim ve Teslim Sayılan Haller

Bilindiği üzere, Türkiye‟de ticari, sınai zirai veya serbest meslek faaliyeti çerçevesinde yapılan mal teslimi KDV‟ye tabi iĢlemlerdendir. Ancak bu iĢlemin yapılabilmesi için söz konusu teslimin KDV‟den istisna edilmemiĢ olması gerekir.

Teslim, taĢınabilen değerlerin el veya mülkiyet değiĢtirmesidir (Sarılı, 2010: 509). KDVK‟nın 2. maddesinde teslim geniĢ bir Ģekilde tanımlanmıĢtır. Buna göre;

Teslim, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Bir malın alıcı veya onun adına hareket edenlerin gösterdiği yere veya kiĢilere tevdii teslim hükmündedir. Malın alıcıya veya onun adına hareket edenlere gönderilmesi halinde, malın nakliyesinin baĢlatılması veya nakliyeci veya sürücüye tevdii edilmesi de mal teslimidir.

Bir mal üzerindeki tasarruf hakkının iki veya daha fazla kimse tarafından zincirleme akit yapılmak suretiyle, malın bu arada el değiĢtirmeden doğrudan sonuncu kiĢiye devredilmesi halinde, aradaki safhaların her biri ayrı bir teslimdir.

Su, elektrik, gaz, ısıtma, soğutma ve benzeri Ģekillerdeki dağıtımlar da mal teslimidir.

Kap ve ambalajlar ile döküntü ve tali maddelerin geri verilmesinin mutat olduğu hallerde teslim bunlar dıĢında kalan maddeler itibariyle yapılmıĢ sayılır. Bunların yerine aynı cins ve mahiyette kap ve ambalajlar ile döküntü tali maddelerin geri verilmesinde de aynı hüküm uygulanır.

Trampa iki ayrı teslim hükmündedir.

KDVK teslimi yukarıdaki Ģekilde açıkladıktan sonra 3. Maddede teslim sayılan halleri belirtmektedir. Buna göre;

Vergiye tabi malların her ne suretle olursa olsun, vergiye tabi iĢlemler dıĢındaki amaçlarla iĢletmeden çekilmesi, vergiye tabi malların iĢletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi, Vergiye tabi malların, üretilip teslimi vergiden istisna edilmiĢ olan mallar için her ne suretle olursa olsun kullanılması veya sarfı,

107 Mülkiyeti muhafaza kaydıyla yapılan satıĢlarda zilyetliğin devri

teslim sayılmaktadır.

Teslim ile ilgili olarak idari yargıya intikal eden bir takım uyuĢmazlıklar olduğu tespit edilmiĢtir. Bu uyuĢmazlıklar genellikle vergi incelemesi sırasında yapılan tespitlerin usulüne uygunluğu, bu tespitlerin teslimin gerçekleĢmiĢ sayılmasına yeterli olup olmadığı, gerçekleĢen teslimin KDVK‟nın 1. maddesinde sayılan faaliyetler çerçevesinde yapılıp yapılmadığı ve KDV doğurabilecek nitelikte olup olmadığı hususları ile ilgilidir68_{. Bu sorunlara yönelik somut mahkeme kararları ve hukuki} güvenlik ilkesi açısından incelemeler dördüncü bölümde detaylı bir Ģekilde yapılacaktır.

3.2.4.2. Hizmet ve Hizmet Sayılan Haller

KDVK‟da vergi konusu hizmetler 4. maddede sayılmıĢtır. Böylelikle kanun koyucu teslim ve teslim sayılan haller ile birlikte hizmet hallerini de ortaya koyarak vergi konusu ile ilgili hususlarda eksik yön bırakmamaya çalıĢmıĢtır (Tosuner ve Arıkan, 2008: 268). BaĢka bir ifade ile hukuki güvenliğin ilkelerinden olan belirlilik ilkesine uyulmuĢtur. KDVK‟nın 4. maddesine göre;

Hizmet, teslim ve teslim sayılan haller ile mal ithalatı dıĢında kalan iĢlemlerdir. Bu iĢlemler; bir Ģeyi yapmak ve iĢlemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temizlemek, muhafaza etmek, hazırlamak, değerlendirmek, kiralamak, bir Ģeyi yapmamayı taahhüt etmek gibi, Ģekillerde gerçekleĢebilir.

Bir hizmetin karĢılığının bir mal teslimi veya diğer bir hizmet olması halinde bunların her biri ayrı iĢlem olup, hizmet veya teslim hükümlerine göre ayrı ayrı vergilendirilirler.

Hizmet, para karĢılığında değil de baĢka bir hizmet veya mal karĢılığında yapıldığında karĢılıklı iki iĢlem mevcuttur. Bu iĢlemler kapsama dâhil ise ayrı ayrı KDV‟ye tabi tutulmalıdır (Tosuner ve Arıkan, 2008: 268).

KDVK‟nın 5. maddesinde hizmet sayılan haller;

Vergiye tabi bir hizmetten, iĢletme sahibinin, iĢletme personelinin veya diğer Ģahısların karĢılıksız yararlandırılması hizmet sayılır,

68 _{Turgut Candan, “Katma Değer Vergisi Ġle Ġlgili Sorunlara DanıĢtay‟ın YaklaĢımı”, VI. Uluslararası} Maliye Hukuk Sempozyumunda 17.11.2014 tarihinde sunulan tebliğ.

108 Ģeklinde açıklanmıĢtır. Hizmetle ilgili yargısal sorunlarda teslimle ilgili olanlara benzemektedir. Bununla ilgili ilerleyen bölümde açıklamalar yapılacaktır.