Araştırmada amaçsal örnekleme yöntemlerinden biri olan ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Amaçlı örnekleme derinlemesine araştırma yapabilmek amacıyla çalışmanın amacı bağlamında bilgi açısından zengin durumların seçilmesi olarak tanımlanmaktadır (Patton, 1997). Bu örnekleme yönteminin altında yer alan ölçüt örnekleme yönteminde araştırmacı tarafından hazırlanmış ya da önceden belirlenmiş bir dizi ölçütü karşılayan katılımcılar veya durumlar araştırmaya dâhil edilir (Yıldırım ve Şimşek, 2011). Söz konusu ölçüt ya da ölçütler araştırmacı tarafından oluşturulabileceği gibi daha önceden hazırlanmış bir ölçüt listesinin de kullanılabileceği belirtilmektedir (Yıldırım ve Şimşek, 2005).
Alanyazında gerçekleştirilen araştırmalar incelendiğinde erken dönem çalışmalarında gelişimsel yaşta üç ay ya da daha fazla gelişimsel gecikme sergileyen çocukların gelişimsel gerilik grubuna dahil edildiği görülmektedir. (Charman, Swettenham, Baron-Cohen, Cox, Baird & Drew, 1997). Bu noktadan hareket ile bu çalışmada bilişsel gelişim, dil
gelişimi ve motor gelişim alanlarında belirlenen gelişimsel yaşları ile takvim yaşları arasında en az 4 aylık gelişimsel fark bulunan çocuklar gelişimsel gecikme grubuna dahil edilmiştir.
Bu tez çalışmasının katılımcı grubuna katılımcıların dâhil olabilmesi için bir takım önkoşul ölçütleri belirlenmiştir. Bu ölçütler TGG’li, OSB’li ve GG’li çocuklara yönelik olarak aşağıda sıralanmıştır.
TGG’li çocuklarda aranan önkoşul özellikler;
1- Ebeveynleri tarafından araştırmaya katılmaya istekli olmak, 2- Kronolojik yaşın 18-36 ay aralığında olması,
3- Duyusal ve/veya motor bir yetersizliğinin olmaması (görme, işitme, herhangi bir fiziksel yetersizlik),
4- Bayley III uygulamaları sonucunda yaşına uygun gelişim sergiliyor olmak olarak belirlenmiştir.
OSB’li çocuklarda aranan önkoşul ölçütler;
1- Ebeveynleri tarafından araştırmaya katılmaya istekli olmak,
2- Üniversite hastaneleri veya devlet hastaneleri çocuk psikiyatri birimi tarafından resmi OSB tanısı almış olması,
3- Kronolojik yaşın 18-36 ay aralığında olması,
4- OSB tanısı dışında herhangi bir duyusal ve/veya motor ek yetersizliğinin olmaması (görme, işitme, herhangi bir fiziksel yetersizlik),
5- Değiştirilmiş Erken Çocukluk Dönemi Otizm Tarama Ölçeği M-CHAT sonuçlarına göre orta ya da yüksek düzeyde OSB riski sergiliyor olmak olarak belirlenmiştir.
GG’li çocuklarda aranan önkoşul ölçütler;
1- Ebeveynleri tarafından araştırmaya katılmaya istekli olmak, 2- Kronolojik yaşın 18-36 ay aralığında olması,
3- Duyusal ve/veya motor bir yetersizliğinin olmaması (görme, işitme, herhangi bir fiziksel yetersizlik),
4- Bayley III uygulamaları sonucunda üç gelişim alanında (bilişsel, dil ve iletişim ve motor) en az 4 aylık gelişimsel gecikmeye sahip olmak olarak belirlenmiştir.
Araştırma kapsamında OSB’li 57, GG’li 53 ve TGG’li 54 katılımcıya yönelik uygulamalar gerçekleştirilmiştir. OSB’li 27 katılımcı, GG’li 23 katılımcı ve TGG’li 24 katılımcı
belirlenen önkoşulları karşılayamadığı, gruplar arası bilişsel eşleştirilmesi yapılamadığı için ya da kalibrasyon aşamasını tamamlayarak göz izleme verisi alınmadığı için araştırma kapsamı dışında bırakılmıştır. Araştırmanın katılımcılarını, üniversite hastaneleri veya devlet hastaneleri çocuk psikiyatri birimi tarafından OSB tanısı konulmuş 30 çocuk, GG’li 30 çocuk ve TGG’li 32 çocuk olmak üzere toplam 92 çocuk oluşturmuştur. Katılımcıların kronolojik yaşlarına ilişkin betimsel istatistikler için Tablo 1’e bakınız.
Tablo 1
Katılımcı Çocukların Kronolojik Yaşları ve M-Chat Sınıfı
OSB (n=30) GG (n=30) TGG (n=32)
Cinsiyet Kız/Erkek 8/22 10/20 14/18
Kronolojik Yaş
𝑋̅ 32,30 28,90 25,06
Std. sapma 2,96 3,52 4,28
Varyans 8,77 12,36 18,32
Min 27,00 23,00 19,00
Max 36,00 36,00 35,00
M-Chat Sınıfı
Risk yok --- 32 32
Orta risk 8 --- ---
Yüksek risk 22 --- ---
Bilişsel Gelişim
Puanı 𝑋̅ 24,00 23,96 25,16
Araştırmada OSB tanısı almış çocukların OSB’den etkilenme düzeylerini belirlemek için Değiştirilmiş Erken Çocukluk Dönemi Otizm Tarama Ölçeği (M-CHAT-Revised) uygulanmıştır. Bu ölçeğin uygulanması sonucunda, ölçek karar rehberi doğrultusunda çalışma grubunda yer alan tüm OSB’li çocukların “otistik bozukluk görülme olasılığının orta ve yüksek risk grubunda olduğu belirlenmiştir.
Araştırma kapsamında ele alınan araştırma sorularının incelenmesi amacıyla OSB’li, GG’li ve TGG’li gruplar Bilişsel Gelişim yaşlarına dayalı olarak eşleştirilmiştir. Araştırma kapsamında OSB, GG ve TGG gruplarında yer alan çocukların Bilişsel Gelişim yaşları açısından eşleştirmelerinin uygun olup olmadığının belirlenmesi amacıyla, gruplarda yer alan çocukların Bilişsel Gelişim puanlarının OSB, GG ve TGG gruplarında farklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Gruplarda yer alan çocukların bilişsel gelişim puanlarına ait betimsel istatistikler aşağıda Tablo 2’de yer almaktadır.
Tablo 2
OSB, GG ve TGG Gruplarında Yer Alan Çocukların Bilişsel Gelişim Puanlarına Ait Betimsel İstatistikler
Grup N 𝑋̅ Std.
sapma Varyans Min. Max Çarpıklık Basıklık
TGG 32 25,16 4,51 20,33 18,00 36,00 0,51 -0,35
OSB 30 24,00 2,60 6,76 18,00 31,00 -0,23 1,82
GG 30 23,96 3,39 11,55 19,00 31,00 0,23 -.60
Tablo 2’ de görüldüğü üzere OSB, GG ve TGG gruplarında yer alan çocukların Bilişsel Gelişim puanlarına ait ortalamaları birbirine benzerdir. Gruplardan elde edilen puanlara ait basıklık ve çarpıklık değerlerini incelediğimizde, değerlerin -2 ile +2 arasında yer aldığı ve puan dağılımlarının normal dağılıma sahip olduğu görülmektedir. Grupların ortalama puanlarının istatistiksel olarak anlamlı farklılık gösterip göstermediğini incelemek amacıyla gruplardaki puanlar normal dağılım gösterdiği için ANOVA analizi uygulanmıştır. Elde edilen sonuçlar aşağıda Tablo 3’te yer almaktadır.
Tablo 3
Grupların Bilişsel Gelişim Puanlarının Karşılaştırılmasına Ait ANOVA Analizi Sonuçları
ANOVA Grup N 𝑋̅ df F P Fark
Bilişsel Gelişim Puanı
TGG 32 25,16
2 0,83 ,441 ---
OSB 30 24,00
GG 30 23,96
Tablo 3’de yer alan ANOVA sonuçları incelendiğinde çocukların Bilişsel Gelişim puanları OSB, GG ve TGG gruplarında yer alma durumlarına göre istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermemektedir (*p< ,05). Yani, Bilişsel Gelişim puanlarına göre OSB, GG ve TGG gruplarında yer alan çocuklar benzer özellikler göstermektedir. Bu da grupların bilişsel gelişimlerine göre uygun bir biçimde eşleştirildiğini göstermektedir.