‹stenilen dönemlerde kasada yap›lan fiili say›mlar›nda ç›kan para fazlal›klar›d›r. Y›l içinde yap›lan kasa say›mlar›nda sadece kontrol ama-c› ile yap›l›r. Ancak, yap›lan say›mlarda ç›kan para fazlal›klar›n›n nede-ni bilinmiyorsa dönem sonu beklenede-nilmeden muhasebe kay›tlar› yap›la-bilir.
Her hesab›n kontrol tekni¤i ayr›d›r. Kasa hesab›n›n bakiye kontro-lü ise, fiili kasa say›m› ile yap›l›r. Kasa say›m›, dönem sonlar›nda yap›l-d›¤› gibi dönem içinde de zaman, zaman yap›l›r. Yap›lan kasa say›m›n-da bir tutanak tutulur ve ilgili kiflilere imzalat›l›r. Bu tutanakta kasasay›m›n-da bulunan nakit para, döviz , çek, senetler ve di¤er k›ymetli evraklar ya-z›larak ilgili kebir hesaplar› ile kontrol edilir.
Kasa say›m fazlal›klar›;
-Fazla tahsilat yap›lmas›, -Yap›lan eksik ödeme,
-Kasada üçüncü kiflilere ait paralar›n bulunmas›, -Kay›tlarda yap›lan hatalar.
Örnek
31.12.2008 tarihinde yap›lan kasa say›m›nda 5.000.-TL. nakit para oldu¤u tespit edilmifltir. 100-Kasa Hesab›’n›n borç bakiyesi ise 4.000.-TL oldu¤u görülmüfltür. Yap›lan kontrollerden fazlal›k nedeni tespit edi-lememifltir.
Yevmiye Kay›tlar›
______________________ 31.12.2008. ______________________
100-KASA HESABI 1.000.-100.10- TL Kasas›
397-SAYIM VE TESELLÜM FAZLALARI 1.000.-397.10-Kasa Say›m Fazlas›
Kasada fazla ç›kan paran›n kayd›
______________________ 31.12.2008 ______________________
397-SAYIM VE TESELÜM FAZLALARI 1.000.-397-10-Kasa Say›m Fazlas›
679-D‹⁄ER OLA⁄ANDIfiI GEL‹R VE KARLAR 1.000.-679.10-Kasa Say›m Fazlas›
Kasa say›m fazlal›¤›n›n gelir hesab›na intikali
______________________ / ______________________
Yap›lan araflt›rmada kasa fazlal›¤›n›n nedeni bulunmad›¤›ndan do-lay› 1.000.- lira gelir hesab›na intikal edilmifltir.
15-DE⁄ERLEME
De¤erleme,Vergi Usul Kanunun 258 inci maddesinde tan›m› yap›l-m›flt›r. “De¤erleme, vergi matrahlar›n›n hesaplanmas›yla ilgili ikti-sadi k›ymetlerin takdir ve tespitidir.”
Takdir sözlük anlam›; be¤enme, be¤enip belirleme, de¤er verme ve de¤er biçmedir. Tespit ise; bir fleyi sa¤lam bir biçimde yerlefltirme , ye-rinden oynamaz duruma getirme, bir durumu kuflkuya düflürmeyecek biçimde göstermek; belirlemektir.
‹ktisadi k›ymetin belgeli olarak defter kay›tlar›nda bulunmas› ha-linde tespit ve takdire gerek kalmayacakt›r. Ancak, belgesiz iktisadi k›y-metlerin tespiti ise; VUK.’un de¤erleme hükümlerine göre yap›lmas› ge-rekmektedir. Ancak, bu de¤erlerinin tespiti, VUK.’un 3/B maddesine gö-re ispat külfeti bunu iddia eden tarafa aittir.
‹ktisadi, ticari ve teknik icaplara uymayan veya olay›n özelli¤ine göre normal ve mutat olmayan bir durumun iddia olunmas› halinde, is-pat külfeti bunu iddia eden tarafa aittir. (Dan›fltay Yedinci Daire, Ta-rih:23.10.2000, Esas No: 2000/1130, Karar No: 2000/2903. fiükrü KIZILOT,Dan›fltay Kararlar› ve Özelgeler, Yaklafl›m Yay›nlar› 6›n-c› cilt s.631)
‹ktisadi k›ymetler; mevcutlar, alacaklar ve borçlard›r. Mevcutlar ve alacaklar bilançonun aktifinde borçlar ise bilançonun pasifinde yer al›r.
De¤erlemede, iktisadi k›ymetlerden her biri tek bafl›na naza-ra al›n›r. Teamül’ en ayn› cinsten say›lan mallar› ve düflük k›ymetli müteferrik eflyay› toplu olarak de¤erlemek caizdir (VUK.Md.260)
Örne¤in, iflletmede bulunan, stoklar, demirbafllar, menkul k›ymet-ler, alacaklar, borçlar, nakitler vs, her biri VUK.’un de¤erleme hükümle-rine göre de¤erlendirilmelidir. Ancak, ayn› cinsten emtialar topluca
de-¤erlenmesi olas›d›r. Örne¤in, ayn› cins ve renkte olan 10.000 adet erkek 40’nolu çoraplar topluca de¤erlendirilmesi mümkündür.
Türk Ticaret Kanununa Göre De¤erleme
Türk Ticaret Kanunun 75 inci maddesi, de¤erleme ile ilgili hüküm-leri izah etmifltir.
Bu maddeye göre;
“Bütün aktifler, en çok bilanço gününde iflletme için haiz ol-duklar› de¤er üzerinden kaydolunur. Borsada kote edilen emtia ve k›ymetler o günün borsa rayicine göre ve tahsil edilemeyen ve-ya ihtilafl› bulunanlar müstesna olmak üzere, bütün alacaklar da itibari (menkul k›ymetin üzerinde yaz›l› olan de¤erdir. Buna no-minal de¤er de denilebilir.) miktarlar›na göre hesap edilir.”
Pasifler, hususiyle bütün borçlar, flarta ba¤l› veya vadeli olsa bile, itibari de¤eri üzerinden hesaba geçirilir.
Ticaret flirketleriyle ticaret kurumlar›n›n envanter ve bilançolar›
hakk›ndaki hususi hükümler mahfuzdur (sakl›d›r).
Menkul k›ymetlerdeki de¤er; piyasadaki arz ve talep durumuna gö-re itibari de¤er ile farkl› bulunmaktad›r.
De¤erleme Günü
De¤erlemede, iktisadi k›ymetlerin vergi kanunlar›nda gösterilen gün ve zamanlarda haiz olduklar› k›ymetler esas tutulur (VUK md.259).
Örne¤in, kurumlar vergisine tabi olanlar ve hesap dönemi takvim y›l›
olanlar, mali tablolar›n› 31.12...tarihi itibariyle düzenlerler ve de¤erleme de bu gün için geçerli olan de¤erler ile hesap edilir. Beyanname ise, he-sap döneminin kapand›¤› ay› izleyen dördüncü ay›n birinci gününden yirmibeflinci günü akflam›na kadar mükellefin ba¤l› oldu¤u vergi daire-sine verilir. (KVK Md.14/3).
De¤erlemede gelir ve kurumlar vergisine tabi mükellefler için; ilk ifle bafllamada, daha sonra hesap dönemi sonlar›nda ve ifli b›rakmada yap›l›r.
Bu vergiye mevzu olacak mallar›n de¤erleme günü, miras yoluyla vuku bulan intikallerde miras›n aç›ld›¤›, di¤er suretle vaki intikallerde mallar›n hukuken iktisap edildi¤i, gündür.
Veraset ve vasiyet yolu ile intikallerde mallar›n de¤erleme günü, ölüm tarihi esas al›narak tespit edilir.
Maliyet Bedeli
Maliyet bedeli, Vergi Usul Kanununun 262 inci maddesinde “ikti-sadi bir k›ymetin iktisap edilmesi veyahut de¤erinin art›r›lmas›
münasebetiyle yap›lan ödemelerle bunlara müteferri (ba¤l›) bilu-mum giderlerin toplam›n› ifade eder.” fieklinde tan›m› yap›lm›flt›r.
Bir iktisadi k›ymet imal edilmeyerek haz›r olarak al›n›yorsa, sat›n al-ma bedeli, nakliye (varsa), kurulal-mas› ile ilgili yap›lan al-masraflar (müte-ferri giderler) mal›n maliyetini oluflturur.
‹thal edilerek aktife al›nan bir iktisadi k›ymetin maliyetini; sat›n al-ma bedeli, nakliye, sigorta, ve gümrük al-masraflar› oluflturur.
‹ktisadi k›ymeti kendi tezgahlar›nda imal edilerek aktife al›nmas›
ise; ham madde bedeli, iflçilik, enerji, vs. giderler mal›n maliyetini teflkil eder.
VUK.’un 274’üncü maddesinde emtian›n maliyet bedeli ile de¤erle-nece¤i bir amir hükmü bulunmaktad›r. Ancak, maliyet bedelinin neler-den oluflaca¤› konusunda bir hüküm getirmemifltir. Bu neneler-denle, mali-yet bedelinin uygulanmas›n› VUK.’un 262 inci maddesindeki tan›m›na göre yap›lmas› daha uygun olur. Yukar›da tan›m› yap›lan bu maddenin hükmüne afla¤›da giderler sat›n al›nan mal›n maliyetine girer.
-Sat›n al›nan mala ait nakliye bedeli,
-Mal›n sigortas› yap›lm›fl ise ifl yerine getirilmesine kadar ödenen sigorta giderleri,
-Mal›n ifl yerine getirilmesine kadar ödenen nakliye, yükleme ve boflaltma giderleri,
-‹thal edilen mala ait gümrük vergisi, gümrük komisyonu ve güm-rük ile ödenen di¤er giderler,
-‹thalat teminat› ile ilgili ödenen faiz ve komisyon giderleri, -Mal›n al›m› ile ilgili olarak al›nan kredilere ait faiz giderleri .Mal it-hal edildikten sonra tahakkuk edilen faizlerin mal›n maliyetine dahil edilmesi ihtiyaridir.
Vergi Usul Kanunun 275 inci maddesine göre;
‹mal edilen emtian›n (tam ve yar› mamul mallar) maliyet bedeli
afla-¤›da yaz›l› unsurlar› ihtiva eder.
1.Mamulün vücud getirilmesinde sarf olunan iptidai ve ham mad-delerin bedeli;
2.Mamule isabet eden iflçilik;
3.Genel imal giderlerinden mamule düflen hisse,
4.Genel idare giderlerinden mamule düflen hisse; (Bu hissenin ma-mulün maliyetine kat›lmas› ihtiyaridir.);
5.Ambalajl› olarak piyasaya arz edilmesi zaruri olan mamullerde ambalaj malzemesinin bedeli.
Dönem Sonu Stoklar›n De¤erlemesi 1.Faiz ve Komisyon Giderleri
Bankalar ve finans kurumlar›nda al›nan kredilere ait faiz ve komis-yonlar, stoklara pay verilip verilemeyece¤i hususu hep tart›fl›lm›flt›r.
Bu konu ile ilgili Maliye Bakanl›¤› 238 Seri No’lu VUK Genel Teb-li¤i’nde bir aç›klama yaparak genel esaslar› belirlemifltir.
Bu aç›klama flöyledir;
“‹flletmelerin finansman temini maksad›yla bankalardan veya ben-zeri kredi müesseselerinden ald›klar› krediler için ödedikleri faiz ve ko-misyon giderlerinden dönem sonu stoklar›na pay vermeleri zorunlu bu-lunmamaktad›r. Buna göre mükellefler söz konusu ödemelerin do¤ru-dan gider olarak kaydedebilecekleri gibi, diledikleri takdirde stokta bu-lunan emtiaya isabet eden k›sm› maliyete dahil edebileceklerdir.”
2.Kur Faklar›
‹thalatlar›n prefinansman›nda kullan›lan kredilerde lehte ve aleyh-te kur farklar› do¤maktad›r.
Emtian›n sat›n al›n›p iflletme stoklar›na girdi¤i tarihe kadar oluflan kur farklar›n›n maliyete intikal ettirilmesi zorunludur. Stokta kalan emti-a ile ilgili olemti-aremti-ak demti-ahemti-a sonremti-a ortemti-ayemti-a ç›kemti-acemti-ak kur femti-arklemti-ar›n›n ise ilgili bu-lunduklar› y›llarda gider yaz›lmas› veya maliyete intikal ettirilmesi müm-kün bulunmaktad›r.
Örnek:
‹thal Edilen Mal›n Cinsi : (x) Mal›
Al›nan Kredinin Tarihi : 1.7.2008 Mal›n ‹thal Tarihi : 1.11.2008 Kredi Tutar› : 100.000.-$
Mal›n Tutar› : 100.000.-$
Kredinin Ödenmesi : 1.7.2009
1.7.2008 Tarihindeki $ Sat›fl Kuru : 1.200.- TL olarak al›nm›flt›r.
1.11.2008 Tarihindeki $ Sat›fl Kuru : 1.300.- TL olarak al›nm›flt›r.
Nakliye Ücreti : 500.-Sigorta Ücreti : 20.-Ardiye Ücreti : 200.-Gümrük Giderleri : 150.-Faiz Oran› : %10 (Y›ll›k) 31.12.2008 tarihli kur : 1,5123
Faiz= 100.000x10x123/36.000= 3.416.- Dolarx1,300= 4.441 TL Faiz ______________________ 1.7.2008 ______________________
102-BANKALAR HSB.
120.000.-102.10- (x) Bankas›
300-BANKA KRED‹LER‹ HSB. 120.000.-300.10.005- (x) Bankas›
Al›nan kredi (100.000 $X1.200)
______________________ 1.7.2007 ______________________
159-VER‹LEN S‹PAR‹fi AVANSLARI 120.000.- 159.10.005- (B) Firmas›
102-BANKALAR HSB. 120.000.-102.10- (x) Bankas›
Yap›lan peflin transfer (100.000.-$)
______________________ 1.11.2007 ______________________
159-VER‹LEN S‹PAR‹fi AVANSLARI HSB 870.-159.10.002- (X) Mal› Giderleri
100-KASA HSB. 870.-100.01-YTL Hsb.
Muhtelif maliyet giderleri
______________________ 1.11.2007 ______________________
159-VER‹LEN S‹PAR‹fi AVANSLARI HSB. 4.441.-159.10.002-(X) Mal› Giderleri
300-BANKA KRED‹LER‹ HSB. 4.441.-300.10.002- (A) Bankas›
Kredi faiz tahakkuku (4.416 $x1,300)
______________________ 1.11.2007 ______________________
159-VER‹LEN S‹PAR‹fi AVANSLARI 130.000.-159.10.001- (x) Mal›
159-VER‹LEN S‹PARIfi AVANSLARI 120.000.-159.10.005-(B) Firmas›
646-KAMB‹YOR KARLARI 10.000.-646.10.01-‹thalat Kur Fark› Gelirleri (x) mal›n›n ithali (100.000 x 1.300)
______________________ 1.11.2007 ______________________
150-‹LK MADDE VE MALZEME 135.311.-150.10.001- (x) Mal›
159-VER‹LEN S‹PAR‹fi AVANSLARI 35.311.- 159.10.001- (X) Mal›
ithal edilen mal›n ilk madde ve malzeme hesab›na devri ______________________ 31.12.2007 ______________________
300-BANKA KRED‹LER‹ 23.230.-300.10.005- (X) Bankas›
646-KAMB‹YO KARLARI 23.230.-646.10.001-Kredi Kur Fark› Gelirleri
Kredi kur fark› 100.000x 0,2323
______________________ 31.12.2007 ______________________
780-F‹NANSMAN G‹DERLER‹ 833,33679.- 780.10.001-Kredi Faiz Giderleri
300-BANKA KRED‹LER‹ 833,33.-300.10.005- (X) Bankas›
Bir ayl›k faiz tahakkuku
______________________ / ______________________
Borsa Rayici
Borsa rayici, gerek menkul k›ymetler ve kambiyo borsas›na, gerek ticaret borsalar›na kay›tl› olan iktisadi k›ymetlerin de¤erlemeden evvelki son muamele gününde borsadaki muamelelerinin ortalama de¤erlerini ifade eder.
Normal temevvüçler (dalgalanmalar) d›fl›nda fiyatlarda bariz karar-s›zl›klar görülen hallerde, son muamele günü yerine de¤erlemeye takka-düm (sözlük anlam›; önce gelme, önce davranma) eden 30 gün içinde-ki ortalama rayici esas olarak ald›rmaya Maliye Bakanl›¤› yetiçinde-kilidir (VUK Md.263).
Fiyatlarda anormal dalgalanmalar meydana gelmesi durumunda, Maliye Bakanl›¤› kendisine verilen yetkiye dayanarak de¤erlemeden ön-ce 30 gün içindeki ortalama fiyat› esas al›r.
Yabanc› paralar, VUK.’un 280’inci maddesine göre ; borsa rayici ile de¤erlenir hükmü yer almas›na ra¤men, günümüzde borsa rayici olma-d›¤› için Maliye Bakanl›¤›nca tespit edilen kur ile de¤erlenmektedir.
Ayr›ca, Vergi Usul Kanunun de¤erleme hükümlerinde yaz›l› olma-yan veyahut yaz›l› olup da kendi ölçüleriyle de¤erlemesine imkan bu-lunmayan iktisadi k›ymetlerin; mukayyet de¤eri veya emsal bedeli ile,
bunlar›n yeterli olmamas› halinde varsa borsa rayici ile de¤erlenecektir (VUK Md.289).
Tasarruf De¤eri
Tasarruf de¤er VUK.’un 264.maddesinde “Bir iktisadi k›ymetin
de-¤erleme gününde sahibi için arz etti¤i gerçek de¤er” olarak tan›m› ya-p›lm›flt›r.
Tasarruf de¤eri, iktisadi k›ymetlerin nevi ve mahiyetine göre çok kullan›lan bir de¤erleme ölçüsü de¤ildir. Genellikle senede ba¤l› borç ve alacaklar›n de¤erlemesinde kullan›l›r.
Alacak senetlerini de¤erleme gününde tasarruf de¤eri ile de¤erlen-diren mükellefler, borç senetlerini de ayn› de¤er ölçüsü ile de¤erlendir-meleri gerekmektedir. Dolay›s›yla. Senede ba¤l› borç ve alacak senetle-rin Merkez Bankas› taraf›ndan belirlenen iskonto haddi veya muamele-lerinde uygulad›klar› faiz haddi ile de¤erlenecektir. Baflka bir de¤iflle, se-nedin üzerinde
yaz›l› olan de¤erle ile belirlenen bu iki orandan birisi uygulanarak de¤erleme gününde tasarruf de¤erleri (gerçek de¤erler) tespit edilmifl olacak.
Mukayyet De¤er
Mukayyet de¤er, VUK.’un 265’inci maddesinde tan›m› yap›lm›flt›r.
Be maddeye göre; “Mukayyet de¤er, bir iktisadi k›ymetin muhasebe ka-y›tlar›nda gösterilen hesap de¤eridir.”
Afla¤›da yaz›l› iktisadi k›ymetler mukayyet de¤erle de¤erlenir.
. Alacaklar (VUK Md.281),
. ‹lk tesis ve taazzuv giderleri ve pefltamall›klar (VUK Md.282), . Aktif geçici hesap k›ymetleri (VUK Md.283),
. Borçlar (VUK Md.285),
. Pasif geçici hesap k›ymetleri (VUK Md.287),
. Karfl›l›klar (amortisman kay›tlar› hakk›ndaki özel hükümler mah-fuzdur) (VUK Md.288),
. Özel haller; de¤erleme ölçüleri belirtilmemifl veyahut yaz›l› olup da kendi ölçüleriyle de¤erlenmesine imkan bulunmayan iktisadi k›ymetlerden bina ve arazi vergi de¤eriyle,di¤erleri, varsa borsa rayici, yoksa mukayyet de¤erleri oda yoksa emsal bedeliyle de¤erlenir (VUK Md.289).
VUK.’un 295’inci maddesindeki servet unsurlar›ndan olan alacak ve borçlar da mukayyet de¤erle de¤erlenir.
‹tibari De¤er
‹tibari de¤er, her nevi senetlerle esham ve tahvillerin üzerinde ya-z›l› olan de¤erlerdir (VUK Md.266).
Afla¤›da yaz›l› iktisadi k›ymetler itibari de¤erle de¤erlenirler.
. Kasa mevcutlar›, itibari k›ymetleriyle de¤erlenir. Yabanc› paralar ise borsa rayici ile de¤erlenir.
Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa oldu¤u anlafl›l›rsa bu rayiç yerine al›fl bedeli esas al›n›r.
Yabanc› paran›n borsada rayici yoksa, de¤erlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanl›¤›nca tespit olunur. (VUK Md.288-284).
. Eshaml› flirketlerle ile iktisadi kamu müesseseleri taraf›ndan ç›kar›lan tahviller itibari de¤erleriyle de¤erlemeye mecburdurlar (VUK Md.286).
. Esham; borsada kay›tl› ise ölüm tarihine takaddüm eden üç y›l içindeki en son muamele de¤eri ile de¤erlenir. Borsada kay›tl› de¤il ise veya kay›tl› olup da üç y›l içinde muamele görmemifl ise itibari de¤erle de¤erlenir (V‹V Md.10/d)
.Menkul k›ymetlerin elden ç›kar›lmas›nda, iktisap bedelinin tevsik edi-lememesi halinde Vergi Usul Kanunu’nun 266 nc› maddesinde yaz›l› itiba-ri de¤er iktisap bedeli olarak kabul edilir (GVK Mük.Md.81/4 f›kras›).
Rayiç Bedel
Rayiç bedel, bir iktisadi k›ymetin de¤erleme günündeki normal al›m sat›m de¤eridir.
Menkul mallar ve gemiler rayiç bedelle de¤erlenir (V‹K Md.10/c).
Emsal Bedelli ve Emsal Ücreti
Emsal bedeli, gerçek bedeli olmayan, veya bilinmeyen veyahut do¤ru olarak tespit edilemeyen bir mal›n , de¤erleme gününde sat›lma-s› halinde emsaline nazaran haiz olaca¤› de¤erdir (VUK Md.267).
Tan›mda da anlafl›ld›¤› gibi emsal bedelinin konusunu mal teflkil etmektedir. Dolay›s›yla tarif edilen emsal, sat›lan mal›n fiyat›n›n emsali-ne göre tespit edilmesidir. Bu ölçünün uygulanmas› için de¤erleme ko-nusu olan mal›n gerçek de¤erinin bilinmemesi gerekir.
Emsal bedeli; ortalama fiyat esas›, maliyet bedeli esas› ve takdir esas› olmak üzere üç s›ra halinde tespit edilir. Gerçek bedeli belli olma-yan bir mal›n sat›ld›¤› zaman de¤erleme ölçüsü olarak ortalama fiyat esas› uygulamas› varken, maliyet esas› uygulanamaz. Ortalama fiyat ile maliyet bedeli esaslarla tespitin yap›lamamas› halinde takdir esas›na
gi-dilir. Burada dikkat edilmesi gereken konu, bu üç esas›n s›ra ile takip edilmesidir.
Bu tan›m Hesap Uzmanlar› Dan›flma Kurulu Komisyonu “Bir mal›n iflletmenin faaliyet dönemindeki sat›fl bedeli, al›fl bedeli ya da mali-yet bedeli olarak de¤il o mal›n de¤erleme gününde piyasada bula-ca¤› bedel olarak anlafl›lmas› icap eder.” fleklinde yorumlanm›flt›r. Gö-rüldü¤ü gibi emsal bedeli, rayiç bedelden ay›rt eden özellik ayn› nitelik-lere sahip bir mal›n sat›lmas› halinde oluflacak fiyat›n esas al›nmas›d›r. (15)
Emsal bedeli s›ra ile, afla¤›daki esaslara göre tayin olunur:
Birinci s›ra: (Ortalama fiyat esas›) Ayn› cins ve nevideki mallar-dan s›ra ile de¤erlenmenin yap›laca¤› ayda veya bir evvelki veya bir da-ha evvelki aylarda sat›fl yap›lm›flsa, emsal bedeli bu sat›fllar›n miktar ve tutar›na göre mükellef taraf›ndan ç›kar›lacak olan “Ortalama sat›fl fiyat›”
ile hesaplan›r. Bu esas›n uygulanmas› için, ayl›k sat›fl miktar›n›n, emsal bedeli tayin olunacak her bir mal›n miktar›na nazaran %25 ten az olma-mas› flartt›r.
Örnek
Ayakkab› imalat› ve ihracat› yapan (X) firmas›, kendi imalat› d›fl›nda haz›r ayakkab› al›p sat›fl›n› yapmaktad›r. Firma 2008 y›l›nda haz›r olarak al-m›fl oldu¤u ayn› cinsten ayakkab›lar› afla¤›da yaz›l› aylarda satal-m›flt›r.
Aylar Sat›lan Miktar Temmuz 10.000 çift A¤ustos 800 “
Eylül 600 “
Ekim 500 “
Kas›m 7.000 “
Aral›k 1.000 “
Firma fiili stok yöntemi kullanm›flt›r. Ancak, afla¤›da yaz›l› ay son-lar›nda tespit edilen ayakkab›lar›n›n hangi tarihte ve hangi firmalardan al›nd›¤› tespit edilememifltir.
Aylar Miktar Ekim 3.000 çift Kas›m 500 “ Aral›k 400 “
fiirket Mali Müflaviri, gerekli kontrolü yapt›ktan sonra; ayn› cins ve nevideki mallardan s›ra ile de¤erlemenin yap›laca¤› ayda veya bir evvel-ki veya bir daha evvelevvel-ki aylarda sat›fl yap›lm›flsa, emsal bedeli bu sat›fl-lar›n miktar ve tutar›na göre “ortalama sat›fl fiyat›”ile hesaplayacakt›r.
fiöyle ki;
Ekim 2008 ay›na ait 3.000 çift ayakkab› de¤erlenecektir. Bu ayak-kab›lar›n›n % 25’i 750 çifttir.
(3.000 x % 25 = 750). Bu aydaki sat›lan ayakkab›lar 500 çift
oldu-¤undan dolay› yetersiz kalmaktad›r. 600 çift olan bir evvelki ay sat›fl› da yetersiz kalmaktad›r. Dolays›yla, 800 çift sat›fl› olan A¤ustos ay›ndaki sa-t›fllar ile de¤erlenecektir.
Kas›m ay›nda 500 çift ayakkab› de¤erlenecektir. 500 x % 25’i olan 125 çift ayakkab›n›n ayn› aydaki sat›fl miktar› olan 7.000 adetten az ol-du¤undan, Kas›m ay› sat›fllar›na göre de¤erleme yap›lacakt›r.
Aral›k ay›nda de¤erlenecek olan ayakkab›lar 400 çift olup bunun
% 25’i, 100 çift etti¤inden, o ayda yap›lm›fl olan sat›fl yeterlidir. Dolay›-s›yla Aral›k ay› sat›fl ortalamas› esas al›nacakt›r.
‹kinci S›ra: (Maliyet bedeli esas›) Emsal bedeli belli edilecek ma-l›n, maliyet bedeli bilinir veya ç›kar›lmas› mümkün olursa, bu takdirde mükellef bu maliyet bedeline, toptan sat›fllar için % 5, perakende sat›fl-lar için %10 ilave etmek suretiyle emsal edelini bizzat belli eder.
Bu usulün kullan›lmas› için mal›n maliyet bedelinin bilinmesi veya ç›kar›lmas›n›n mümkün olmas› gerekir. Maliyet bedeline perakende sa-t›fllar için % 5, toptan sasa-t›fllar için %10 ilave edilmek suretiyle tespit edi-lir.
Bir sat›fl›n perakende say›labilmesi için;
.Miktar itibariyle ortalama bir tüketicinin normal ihtiyac›n› geçmemesi, .Sat›fl konusu mal›n özel flah›slar taraf›ndan, normal olarak kullan›-labilecek nitelikte olmas›,
.Al›c›n›n mal› tekrar sat›fla sunmamas› , gerekir.
Üçüncü s›ra: (Takdir esas›) Yukar›da yaz›l› esaslara göre belli edilemeyen emsal bedelleri ilgililerin müracaat› üzerine takdir komisyo-nunca takdir yolu ile belli edilir. Takdirler, maliyet bedeli ve piyasa k›y-metleri araflt›r›lmak ve kullan›lm›fl eflya için ayr›ca y›pranma dereceleri nazara al›nmak suretiyle yap›l›r. Takdir edilen bedellere mükelleflerin vergi mahkemesinde dava açma hakk› mahfuzdur. Ancak, dava aç›lma-s› verginin tahakkuk ve tahsilini durdurmaz.
Emsal bedelinin mükellef taraf›ndan bizzat hesapland›¤› hallerde, bu hesaplara ait kay›t ve cetveller ispat edici ka¤›tlar olarak muhafaza edilir.
Yukar›daki esaslarla mukayyet olmaks›z›n kaza mercilerinin re’ sen biçtikleri de¤erler ile zirai kazanç ölçülerini tespit eden kararnamelerde yer alan unsurlar emsal bedeli yerine geçer.
Ücretle yap›lan imalatta ücretin gerçek miktar›n›n bilinmemesi ve-ya do¤ru olarak tayin edilememesi hallerinde tespit edilecek emsal üc-ret de ayn› esaslara göre tayin olunur.
EMSAL BEDEL ‹LE DE⁄ERLENEN ‹KT‹SAD‹ KIYMETLER