‹flletmelerin aktifinde kay›tl› amortismana tabi iktisadi k›ymet-ler,Vergi Usul Kanunun 313.maddesi çerçevesinde amortisman ay›rmak yoluyla itfa edilir. Bu madde hükmü flöyledir. “‹flletmede bir y›ldan fazla kullan›lan ve y›pranmaya, afl›nmaya veya k›ymetten düflme-ye maruz bulunan gayrimenkullerle 269’uncu madde gere¤ince gayrimenkul gibi de¤erlenen iktisadi k›ymetlerin, alet, edevat, mefruflat, demirbafl ve sinema filmlerinin birinci k›s›mdaki esas-lara göre tespit edilen de¤erinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teflkil eder.”
‹lgili mevzuat gere¤ince sözleflme süresinden sonra bedelsiz olarak devlete veya devletçe tensip olunan bir teflekküle veya belediyeye inti-kali öngörülen amortismana tabi iktisadi k›ymetlerden sözleflme
süresin-de (yenilenmesi gerekenler hariç), sermayenin veya özel maliyet besüresin-del- bedel-lerinin itfas› hükümlerine göre amortismana tabi tutulanlar, genel hü-kümler uyar›nca ayr›ca amortismana tabi tutulamazlar.
Di¤er taraftan, VUK’nun 320 inci maddesinde amortisman süresinin , k›ymetlerin aktife girdi¤i y›ldan bafllayaca¤› hükme ba¤lanm›flt›r. Bu çerçevede, de¤erleme gününde envantere dahil olan ve kullan›lma flart›
aranmaks›z›n kullanmaya haz›r halde bulunan iktisadi k›ymetler için amortisman ayr›labilecektir. Ancak, iflletme tasarrufunda bulunmayan ik-tisadi k›ymetler üzerinden amortisman ayr›lamaz.
Kay›t ve tescile tabi tafl›tlar›n, ilgili sicillerine yasal süresi içinde ka-y›t ve tescil ifllemi yap›lmak flart›yla; aktife al›nd›klar› dönemden itibaren amortismana tabi tutulur.
Amortisman, iflletmenin aktifinde kay›tl› olan iktisadi k›ymetlere ait afl›nma, y›pranma ve k›ymetten düflme fleklinde ifade edilmektedir.
Vergi Usul Kanunu’nun 378 Seri No’lu Genel Tebli¤i ile 2008 y›l›
içinde al›nacak iktisadi k›ymetler için 600 YTL olarak belirlenmifltir. Do-lay›s›yla, de¤eri 600 YTL’nin alt›nda olan pefltemall›klar ile iflletmede kullan›lan alet, edevat, mefruflat ve demirbafllar amortismana tabi tutul-mayarak do¤rudan gider yaz›labilir. Kanun koyucu bu seçimlilik hakk›
mükellefe b›rakm›flt›r.
Bu haddin kullan›lmas›nda iktisadi ve teknik bak›m›ndan bütün arz eden durumlarda haddin topluca dikkate al›nmas›na dikkat edilmelidir.
Aktife al›nan iktisadi k›ymetler, maliyet bedeli ile de¤erlendirilerek amortismana tabi tutulur. Ayr›ca, ‹nfla veya imal yolu ile aktife al›nanlar da maliyet bedeli ile de¤erlenirler.
Döviz kredisi kullan›larak yurt d›fl›ndan sabit k›ymet ithal edilme-si s›ras›nda veya sonradan bu k›ymetlere iliflkin borç takedilme-sitlerinin de¤er-lemesi dolay›s›yla ortaya ç›kan kur farklar›ndan, sabit k›ymetin iktisap
edildi¤i dönem sonuna kadar olanlar›n, k›ymetin maliyetine eklenmesi zorunlu bulunmakta; ayn› k›ymetlerle ilgili olarak söz konusu dönem-den sonra ortaya ç›kan kur farklar›n›n ise, ait olduklar› y›llarda do¤ru-dan gider yaz›lmas› yada maliyete intikal ettirilerek amortisman konusu yap›lmas› mümkün bulunmaktad›r (VUK Genel Tebli¤i S›ra No:163).
Döviz kredisi kullan›larak yurt d›fl›ndan ithal edilen veya yurt için-de al›nan sabit k›ymetlerin, aktife al›nd›¤› hesap dönemi sonuna kadar oluflan faiz ve kur farklar› sabit k›ymetin maliyetine ilave edilir. Aktife al›nd›ktan sonraki hesap dönemlerinden oluflun faiz ve kur farklar› ma-liyete eklenmeleri veya do¤rudan gider yaz›lmalar› mükellefin tercihine b›rak›lm›flt›r.
Lehe oluflan kur farklar›n›n da aktiflefltirme iflleminin gerçekleflti¤i dönemin sonuna kadar oluflan k›sm›n›n maliyet ile iliflkilendirilmesi, ak-tiflefltirildikten sonraki döneme iliflkin olanlar›n ise kambiyo geliri ola-rak de¤erlendirilmesi veya maliyetten düflürülmek suretiyle amortisma-na tabi tutulmas› gerekecektir. Ayr›ca, daha sonraki dönemlerde , seçim-lik olarak hangi hak kullan›lm›flsa o yönteme göre ifllem yap›lmas›na de-vam edilecektir.
Amortismanda süre ve oran belirlenmesi
Maliye Bakanl›¤› 31.12.2003 tarihinden sonra iktisap edilen amor-tismana tabi iktisadi k›ymetlerin faydal› ömürlerini ve bu ömürlere göre amortisman oranlar›n› belirleyen 333 S›ra No.lu VUK Genel Tebli¤i ekin-de bir liste duyurmufltur. Bu listelerle ilgili VUK nun 339,365 ve 389 S›-ra No.lu Genel Tebli¤lerle baz› demirbafllar›n faydal› ömürleri de¤ifltiril-mifltir.
Örnek: VUK’nun 333.S.No.lu Genel Tebli¤i ekindeki listede fayda-l› ömrü 7 y›l olan çöp temizleme arac›, 339 S›ra No.lu Genel Tebli¤i ekindeki listede faydal› ömrü 5 y›l olarak düzeltilmifltir. 2004 y›l›nda ak-tife al›nan çöp temizleme arac›, enflasyon düzeltmesine tabi tutulmufl ve 2004-2005 y›llar›nda %14.,28 amortisman oran›na göre 2 y›l amortisman ayr›lm›fl bulunmaktad›r. Bu tebli¤ ile çöp temizleme arac› için faydal›
ömür süresi 5 y›l olarak de¤ifltirilmifltir. Buna göre, söz konusu iktisadi k›ymetin 2006 y›l› için kalan faydal› ömrü (5-2=) 3 y›ld›r. Bu durumda, çöp temizleme arac›n›n net defter de¤erinin (2004 ve 2005 y›llar›nda enf-lasyon düzeltmesi hükümleri uyar›nca düzeltilmifl de¤erleri ile düzeltil-mifl birikdüzeltil-mifl amortismanlar tutar› fark›n›n ) 2006 y›l› hesap döneminden itibaren geçerli olmak üzere, kalan 3 y›l içerisinde (1/kalan faydal› ömür süresi =1/3= %33,33 amortisman oran› ile itfa edilmesi gerekmektedir.
Amortisman süresi, VUK’nun 320 inci maddesinde hüküm alt›na al›nm›flt›r. “Amortisman süresi, k›ymetlerin aktifi girdi¤i y›ldan bafllar: Bu sürenin y›l olarak hesaplanmas› için (1) rakam› mükel-lefçe uygulanan nispete bölünür. Her y›l›n amortisman› ancak o y›la ait de¤erlemede nazara al›nabilir. Amortisman›n her hangi bir y›l yap›lmamas›ndan veya ilk uygulanan nispetten düflük bir hadle yap›lmas›ndan dolay› amortisman süresi uzat›lamaz.”
Maliye Bakanl›¤› bu konu ile ilgili vermifl oldu¤u özelge ise flöyle-dir. “Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤lerinde belirlenen amortis-man oranlar›ndan daha düflük amortisamortis-man oran›n› tercih etmek mümkün olmakla birlikte, düflük amortisman oran›n›n kullan›l-mas› halinde amortisman süresinin (faydal› ömrün ) uzat›lkullan›l-mas›
mümkün de¤ildir. VUK Genel Tebli¤leri ile tespit ve ilan edilen faydal› ömür ve amortisman oranlar›n›n, yeni (daha önce hiç kul-lan›lmam›fl) iktisadi k›ymetleri ile kullan›lm›fl olarak iktisap
edil-mifl iktisadi k›ymetler aç›s›ndan farkl›l›k gözetilmeksizin uygu-lanmas› gerekmektedir. (fiükrü K›z›lot Dan›fltay Kararlar› ve Özelge-ler, 8.Cilt Yaklafl›m Yay›nlar› s.843. Özelge:04.04.2006 tarih ve B.07.1.G‹B.0.29/2973-315-309-24085).
Amortismana Tabi ‹ktisadi K›ymetlere Ait Listelerin Uygulanmas›
Amortismana tabi iktisadi k›ymetlere ait listeler VUK’nun 333 No.lu Genel Tebli¤i’nde aç›klanm›flt›r.
Listenin 1-6 bölümleri aras›nda genel s›n›flamalar yap›lm›fl ve amor-tismana tabi iktisadi k›ymetlerin faydal› ömürleri ve amortisman oranla-r› tespit edilmifltir. Listenin di¤er bölümlerinde sektörler itibariyle gurup-land›r›lm›fl ve amortismana tabi iktisadi k›ymetlerinin faydal› ömürleri ve oranlar› yaz›lm›flt›r. Bu itibarla, mükellefler önce bulunduklar› sektörleri bu listede tespit edecekler ve bu sektör gurubunda bulunan listedeki oran ve faydal› ömürleri dikkate alacaklar. Bu ayr›mlarda bulunmayan amortismana tabi iktisadi k›ymetler için , genel s›n›flamada (1-6 bölüm-leri aras›nda) yer verilen oranlara göre tespit edeceklerdir.
Örne¤in; madencilik sektöründe kullan›lan bir kamyon madencilik sektörüne iliflkin (8) numaral› sektörel s›n›flamada ismen yer almamak-tad›r. Ancak, bu sektörde kullan›lan kamyon “6.Tafl›ma Araçlar›” genel s›n›flamas›nda yer ald›¤›ndan dolay› madencilik sektörüne iliflkin fayda-l› ömür (10 y›l) üzerinden de¤il 6.numarafayda-l› s›n›flamadaki faydafayda-l› ömür-ler (Hafif Kamyonlar 4 y›l veya A¤›r Yük Kamyonlar› 5 y›l) üzerinden amortismana tabi tutulacakt›r. (VUK G.Tebli¤ 339).
Amortisman Ay›rman›n Koflullar›
1.‹flletmenin aktifinde kay›tl› olmas›,
2.‹flletmede kullan›lmas› veya kullan›ma haz›r olmas›, 3.Kullan›m süresi bir y›ldan fazla olmas›,
4.‹ktisadi k›ymetin VUK.’da belirtilen de¤erden düflük olmamas›,(
belirtilen tutar›n alt›nda olan iktisadi k›ymetlerin aktiflefltirilmesi ihtiyar›
olup bu takdirde amortisman ay›rabilir.)
VUK.’un 314’üncü maddesine göre bofl arazi ve bofl arsalar amor-tismana tabi de¤ildirler.
Ancak, Tar›m iflletmelerinde vücuda getirilen meyvelik, dutluk, f›n-d›kl›k, zeytinlik ve güllükler, incir bahçeleri ve ba¤lar gibi tar›m tesisle-ri ile iflletmede infla edilmifl olan her nev’i yollar ve haklar; amortisma-na tabi tutulur.
‹ktisadi ve teknik bak›mdan bir bütün teflkil eden de¤erler için nor-mal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yaln›z biri-si uygulanabilir. Fakat, azalan bakiyeler usulünü seçen mükellef, normal amortisman usulüne geçebilir.
Bu suretle usul de¤ifltirenler, beyannamelerinde veya eki bilançola-r›nda belirtmeye mecburdurlar.
Normal amortisman usulünü seçen mükellef, bu usulden vazgeç-mesi söz konusu de¤ildir.
Ticari Amaçla Kullan›lan Araçlar ‹çin ‹ktisap Edilen Lastiklerin Faydal› Ömürleri
339 S›ra Numaral› Tebli¤ ile de¤iflik 333 S›ra Numaral› Tebli¤ eki listesinin 3.72 numaral› bölümünde otomobil, kamyon, minibüs,
midi-büs, yük arabalar›, özel amaçl› olarak kullan›lan araçlar ve benzeri araç-lara ait lastikler (yeni sat›n al›nan araçlarda haz›r olanlar hariç) yer al-makta olup, bunlar›n faydal› ömürleri 2 y›l ve amortisman oranlar› da
%50 olarak tespit edilmifltir.
Bu itibarla, ticari amaçla kullan›lan araçlar için iktisap edilen lastik-lerin, faaliyet gösterilen sektörün çal›flma flartlar› gere¤i tahsis edildi¤i hizmette kullan›lmaya haz›r hale geldi¤i tarih itibar›yla faydal› ömrünün bir y›ldan daha az olmas› halinde amortismana tabi tutulmas› mümkün olmayaca¤›ndan kay›tlara do¤rudan gider olarak intikal ettirilebilece¤i tabidir.(VUK G.Tebli¤i No:345)
Amortisman Ay›rma Yöntemleri Normal Amortismanlar
VUK’nun 315’inci maddesi 5024 say› Kanunun 3’üncü maddesi ile de¤ifliklik yap›lm›flt›r. “Mükellefler amortismana tabi iktisadi k›y-metlerini Maliye Bakanl›¤›n›n tespit ve ilan edece¤i oranlar üze-rinden itfa ederler. ‹lan edilecek oranlar›n tespitinde iktisadi k›y-metlerin faydal› ömürleri dikkate al›n›r.”
Vergi Usul Kanunun 333, 339, 365 ve 389 No’lu Genel Tebli¤leri ekindeki listelerde amortismana tabi iktisadi k›ymetlerin faydal› ömürle-ri ile amortisman oranlar› aç›klanm›flt›r. Bu uygulama, 1.1.2004 taömürle-rihin- tarihin-den sonra al›nan amortismana tabi iktisadi k›ymetler için geçerlidir.
1.1.2004 tarihinden önce amortismanlar ilgili aç›klama VUK.’un 153 No’lu Genel Tebli¤i’nde aç›klama yap›lm›flt›r.
Birden Fazla Sektörel S›n›flamada Yer Alan ‹ktisadi K›ymetler
Birden fazla sektördeki ifllerde kullan›lan veya birden fazla ürünün imalat›nda yada üretiminde kullan›lan iktisadi k›ymetler için söz konusu tebli¤lerle tespit edilen en yüksek faydal› ömre ve en düflük amortisman oran›na sahip olan sektöre ait faydal› ömür ve amortisman oran› üzerin-den amortisman uygulamas› yap›lacakt›r.
Azalan Bakiyeler Yöntemi
Azalan bakiyeler yöntemini, yaln›zca Bilanço esas›na göre defter tu-tan mükellefler uygulayabilirler.
5024 say›l› Kanunun 4 üncü maddesi ile VUK.’un Mükerrer 315 in-ci maddesi de¤ifltirilmifltir. Bu madde hükmü flöyledir. “Bilanço esas›-na göre defter tutan mükelleflerden dileyenler, amortismaesas›-na tabi iktisadi de¤erlerini, azalan bakiyeler üzerenden amortisman usu-lü ile yok edebilirler.”
Bu usulün tatbikinde;
1.Her y›l, üzerinden amortisman hesaplanacak de¤er, evvelce ayr›l-m›fl olan amortismanlar toplam›n›n tenzili suretiyle tespit olunur. Enflas-yon düzeltmesi yap›lan dönemlerde, üzerinden amortisman ayr›lacak de¤er, amortismana tabi iktisadi k›ymetin düzeltilmifl de¤erinden daha evvel ayr›lm›fl olan amortismanlar›n toplam›n›n tafl›nm›fl de¤erleri indiril-mek suretiyle tespit edilir.
2.Bu usulde uygulanacak amortisman oran› %50 yi geçmeyecektir.
3.Bu usulde amortisman süresi normal amortisman nispetlerine gö-re hesaplan›r.
Bu sürenin son y›l›na devreden bakiye de¤er, o y›l tamamen yok edilir.
Madenlerde Amortisman
Maden ve tafl ocaklar›nda içindeki cevherin azalmas› halinde, iflle-tenler, Maliye ve Sanayi Bakanl›klar›na bafl vurarak özel amortisman ora-n› için talepte bulunmalar› gerekir. Kendisine özel olarak verilen bu amortisman oranlar› ile iktisadi k›ymetlerini amortismana tabi tutacaklar-d›r.
Bu amortisman oranlar› her maden veya tafl oca¤› için ayr›, ayr› ve-rilir.
Maden amortismanlar›, Vergi Usul Kanunun 316.maddesinde hü-küm alt›na al›nm›flt›r. Maden ocaklar› iflletenlere imtiyaz ruhsat› verilir.
Dolay›s›yla, devlet imtiyaz ruhsat› verdi¤i kifli ve kurulufllara belirli kül-fet ve yükümlülükler de vermifl oluyor.
Ancak, bu ocaklarda çal›flan di¤er iktisadi k›ymetler maden ocakla-r›n ömürleri ile s›n›rl› de¤ildir.
Maden, çak›l, kum gibi maddelerin ç›kar›laca¤› arsa ve arazilerin sa-t›n al›nmas› halinde, maden amortisman›na tabi tutulacakt›r. Bu tür arsa ve araziler VUK.’un 314 inci maddesinde söz edilen bofl arazi ve bofl ar-salar niteli¤inde de¤ildir.
Fevkalade Amortismanlar
Zayi olan emtian›n de¤erlendirilmesi ile ilgili VUK.’daki hükümler, zayi olan iktisadi k›ymetler için de geçerlidir. Ancak, amortisman aç›s›n-dan baz› farkl›l›klar bulunmaktad›r.
VUK.’un 317’inci maddesindeki hükme göre, iktisadi k›ymetlerin de¤erinden meydana gelen ola¤an d›fl› kay›plar nedeniyle fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri uygulan›r.
5024 say›l› Kanunla, Vergi Usul Yasas›n›n 315 inci maddesinde ya-p›lan de¤iflikle, amortisman oranlar›n›n iktisadi k›ymetlerin faydal›
ömürleri dikkate al›nmak suretiyle 333, 339, 365 ve 389 No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebli¤leri ile yeniden belirlenmifltir.
Fevkalade amortisman›n uygulanmas› için gerekli olan flartlar flun-lard›r.
1.Yang›n, deprem, su basmas› gibi afetler neticesinde de¤erini ta-mamen veya k›smen kaybeden;
2.Yeni icatlar dolay›s›yla teknik verim ve k›ymetleri düflerek tama-men veya k›stama-men kullan›lmaz bir hale gelen;
3.Cebri çal›flmaya tabi tutulduklar› için normalden fazla afl›nma ve y›pranmaya maruz kalan;
1.Yang›n, Deprem, Su Basmas› Gibi Afetler Neticesinde De¤erini Tamamen Veya K›smen Kaybeden Amortismana Tabi ‹ktisadi K›ymetler:
VUK.’un 317/1’inci maddesinde; yang›n, deprem ve su basmas› gi-bi afetler nedeniyle yaln›zca fevkalade amortismanlar uygulan›r. Burada-ki “gibi” kelimesinde hangi do¤al afetler kastedildi¤i net olarak belli
de-¤ildir. Ancak bize göre ilgili maddede ad› geçmeyen, f›rt›na, hortum, flimflek, kas›rga, heyelan, 盤 düflmesi, yer kaymas› gibi do¤al afetler de bu çerçevede de¤erlendirilmelidir. Fevkalade amortisman ayr›lmas› için maddede belirtilen türden afetlerin olmas› gerekir. Bunun d›fl›nda mey-dana gelen zayilerin bu kapsama al›nmas› olas› de¤ildir.
Örne¤in, inflaat kusuru olan bir binan›n çökmesi bir do¤al afet
de-¤ildir ve bu olaydan dolay› fevkalade amortisman uygulanmaz.
Sabit k›ymetteki de¤er kayb›n›n do¤al afetten kaynakland›¤›n›n tes-pit edilmesi gerekir. Yang›n, deprem , su basmas› gibi afetlerin olmas›
halinde ilgili kamu kurulufllar›ndan al›nan bir raporla vergi dairesine mü-racaat edilerek hasar›n tutar›n› tespit edilmesi gerekmektedir. Ayr›ca, za-yi olan iktisadi k›ymetin fevkalade amortisman yoluyla gider yaz›lmas›
için Maliye Bakanl›¤›’ndan izin al›nmas› flartt›r.
Örnek
(AC) Sanayi Ürünleri Ltd.fiti. 15.01.2007 tarih ve 35 no’lu fatura ile 5.000.-YTL (X) Mak.San.Ltd.fiti.inden bir adet torna tezgah› sat›n alm›fl-t›r. 15.09.2008 tarihinde fabrikas›nda ç›kan yang›nda aktifinde kay›tl›
olan torna tezgah› tamamen yanarak kullan›lamaz hale gelmifltir. fiirket, normal amortisman› uygulam›flt›r. Mükellef bu hasar ile ilgili tespit dava-s› açmak için mahkemeye baflvurmufltur. Mahkeme, bilirkiflinin verdi¤i rapora istinaden mükellefin zarara u¤rad›¤›n› karara ba¤lam›flt›r. Mükel-lef, bu karar ile birlikte ayr›ca takdir komisyonuna hurda de¤erinin tak-diri için baflvurmufltur.
Takdir komisyonu 500.YTL hurda de¤eri olarak takdir etmifltir. Mü-kellef ise 15.12.2008 tarih ve 200’nolu fatura ile hurday› 600.-YTL’s›na satm›flt›r.
Amortisman Oran› : % 10
Yevmiye Kay›tlar›
______________________ 15.01.2007 ______________________
253-TES‹S MAK‹NE VE C‹HAZLAR HSB. 5.000.-253.11.01-Torna Tezgah›
191-‹ND‹R‹LECEK KDV HSB. 900.-191.10.01-Ocak 2004 Ay› KDV.
102-BANKALAR HSB. 5.900.-102.10.02- ‹fl Bankas› 500 No’lu Hsb.
15.01.2007/35 fatura ile al›nan torna tezgah›
______________________ 31.12.2007 ______________________
730-GENEL ÜRET‹M G‹DERLER‹ 500.-730.1-0.01-Amortisman Giderleri
257-B‹R‹KM‹fi AMORT‹SMANLAR 500.-257.10.01-Torna Tezgah›
2007 y›l› amortisman tahakkuku
______________________ 15.12.2008 ______________________
100- KASA HESABI 708.-100.10.01-TL Kasas›
257- B‹R‹KM‹fi AMORT‹SMANLAR HSB. 500.-257.10.05-Torna Tezgah› B.Amort.
689- D‹⁄ER OLA⁄ANDIfiI G‹D.VE
ZARARLAR HSB.
3.900.-689.10.01-Torna Tezgah› Sat›fllar›
253- TES‹S MAK‹NA VE C‹HAZLAR HSB. 5.000.-253.11.01-Torna Tezgah›
391-HESAPLANAN KDV HSB. 108.-200 No’lu fatura ile sat›lan torna tezgah›
______________________ / ______________________
2.Yeni ‹catlar Dolay›s›yla Teknik verim ve K›ymetleri Düfle-rek Tamamen veya K›smen Kullan›lamaz Bir Hale Gelen Amortis-mana Tabi ‹ktisadi K›ymetler
Baz› sektörlerde teknoloji çok h›zl› geliflmektedir. Zaman, zaman Tamir-bak›m› yap›lan demirbafl›n yedek parça tutarlar› ile beraber yeni demirbafl bedeline yak›n bir fiyat ç›kmaktad›r. Bu gibi durumlarda eski demirbafl› tamir etmektense yenisini almak daha hesapl› olmaktad›r. Ba-zen de demirbafl çal›flmas›na ra¤men ihtiyac› karfl›layamamaktad›r. Gü-cünü art›rmak yerine yenisini tercih etmek daha mant›kl› olabilmektedir.
Günümüzde elektronik cihazlar bu özelliklere sahiptirler.
Ancak, yasa tamamen veya k›smen kullan›lamaz flart› arad›¤›ndan dolay› eski demirbafl›n yerine yeni demirbafl›n al›nmas› ile fevkalade amortisman ayr›larak eski demirbafl›n itfa yoluna gidilmesine müsaade etmemektedir. Günümüzde özellikle bilgisayar makineleri ve program-lar›n›n s›k, s›k de¤iflmesi ve eskilerinin çal›flmas›na ra¤men ihtiyaçlara tam yan›t vermedi¤i için yenileri al›nmaktad›r. Dolay›s›yla, eski makine-ler ve programlar arflivmakine-lerde ifle yaramaz halde bekletilmektedir. Ancak, amortisman ile ilgili uygulamalar demirbafl›n birikmifl amortisman karfl›-s›ndaki bakiyesi s›f›rlan›ncaya kadar devam edilmektedir. ‹darenin bu tür iktisadi k›ymetleri için bir çözüm getirmemesi bizce büyük bir ek-sikliktir.
Mükellef, eski teknoloji ile üretime devam etmesi halinde, yeni tek-noloji kullan›lan rakibi ile rekabet etmesi mümkün de¤ildir. Bu tür fir-malar›n, faaliyetini devam ettirmeleri ve rakipleri ile rekabet edebilmele-ri için yeni teknolojiye yat›r›m yapmalar› gerekmektedir. Eski teknoloji-ye tabi demirbafllar›n bir listesini dilekçe ekinde Maliteknoloji-ye Bakanl›¤›’ndan fevkalade amortisman›n uygulanmas› için müracaat edilmesi gerekir.
Al›-nan olumlu yan›t ile fevkalade amortisman ay›rarak eski teknolojiye ta-bi iktisadi k›ymetlerinin itfas›na gidileta-bilir. Bu uygulama sadece do¤ru-dan do¤ruya üretime katk›s› olan amortismana tabi iktisadi k›ymetler için geçerlidir. Üretime katk›s› olmayan büro demirbafllar› için fevkalade amortisman uygulanmas› söz konusu de¤ildir.
3.Cebri Çal›flmaya Tabi Tutulduklar› ‹çin Normalden Fazla Afl›nma ve Y›pranmaya Maruz Kalan Amortismana Tabi ‹ktisadi K›ymetler
Cebri çal›flma dolay›s›yla ile iktisadi k›ymet üzerinden fevkalade amortisman ayr›lmas› için ilgili demirbafllar›n normalinden fazla çal›flma-ya tabi tutulmufl olmas› gerekir. Ayn› zamanda sürekli vardiçal›flma-yal› olarak çal›flan makine-teçhizat da bu kapsamda de¤erlendirilmektedir.
Normalden fazla çal›flt›r›lan makine-teçhizatl›lara ait bir liste ç›ka-r›l›r ve Maliye Bakanl›¤›na fevkalade amortisman ayr›lmas› için baflvuru-lur. Maliye Bakanl›¤›, Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›’ndan görüfl ald›ktan sonra fevkalade amortisman oran›n› belirler ve bir yaz› ile mükellefe bil-dirir. Mükellef, ileride yap›lacak incelemelerde ibraz etmesi aç›s›ndan bu yaz›y› saklamas› gerekir
Maliye Bakanl›¤›, Sanayi ve Ticaret Bakanl›¤›’n›n görüflü olan
afla-¤›daki çal›flma saatlerine göre fevkalade amortisman oranlar›n› belirler.
Sabit k›ymet y›lda;
3000 saate kadar çal›flt›r›lmas› halinde normal amortisman oranlar›, 3001 saat ile 4800 saat aras›nda çal›flt›r›lmas› halinde normal amor-tisman nispetinin % 25 fazlas›n›,
4800 saatten fazla cebri çal›flmaya maruz kal›nmas› halinde normal amortisman nispetinin % 30 fazlas›n›,fevkalade amortisman olarak uygu-lan›r.
Cebri çal›flma ile ilgili fevkalade amortisman›n ayr›lmas› için her y›l Maliye Bakanl›¤›’na müracaat edilmesine gerek yoktur. ‹lk müracaat üzerine oran tayin edilir. Sonraki y›llarda sabit k›ymetin y›ll›k çal›flma sa-atine göre yukar›da ki oranlar dahilinde uygulan›r. Ancak, vergi incele-meleri esnas›nda y›ll›k çal›flma saatlerinin ispat ve tevsik edilmesi gere-kir.
Bir sabit k›ymet için fevkalade amortisman ayr›lmas› talebinde bu-lunmas› halinde; o sabit k›ymetin aktife al›nmas› ve bir hesap dönemi çal›flmas› gerekir. Bir önceki hesap döneminde makinenin fazla çal›flma saatleri tespit edildikten sonra fevkalade amortisman uygulanmas› için Maliye Bakanl›¤›’na baflvurulacakt›r.
Örnek
2007 y›l›nda aktife giren 5.000.-TL de¤erinde (X) makinesi, sürekli vardiyal› çal›flma neticesinde 5000 saat çal›flm›flt›r. Mükellef, makineyi 2007 y›l›nda 5000 saat çal›flt›rm›fl oldu¤undan, Maliye Bakanl›¤›’na fev-kalade amortisman uygulanmas› için talepte bulunmufltur. Maliye Ba-kanl›¤› yetkilileri gerekli incelemeleri yapt›ktan sonra 2008/11 ay›nda mükellefe gönderdi¤i bir yaz›da normal amortisman oran›n % 30 fazla-s›n›n fevkalade amortisman olarak uygulanmas›n› uygun bulmufltur (20 x %30 = %6 + %20 = %26). Normal amortisman oran› 2008 y›l›nda %20 olarak uygulanm›flt›r.
Yevmiye Kay›tlar›
______________________ 31.12.2007 ______________________
730-GENEL ÜRET‹M G‹DERLER‹ 1.000.-730.15.03-Makine Teçhizat Amortisman
Giderleri
257-B‹R‹KM‹fi AMORT‹SMAN G‹DERLER‹ 1.000.-257.10.01- Makine Teçhizat
B.Amortismanlar›
2006 y›l› amortisman tahakkuku (%20)
______________________ 31.12.2008 ______________________
730-GENEL ÜRET‹M G‹DERLER‹ 1.300.-730.15.03- Makine ve Teçhizat Amortisman
Giderleri
257-B‹R‹KM‹fi AMORT‹SMAN G‹DERLER‹ 1.300.-257.10.01- Makine ve Teçhizat
B.Amortismanlar›
2007 y›l› ayr›lan amortismanlar (%26)
______________________ / ______________________
‹flçinin maafl bordrosundaki fazla mesai ücretinin de bu çal›flmaya uygun olmas› gerekir, ispat ve tevsiki bak›m›ndan.
‹ktisadi k›ymetin tekrar normal saatlerde çal›flmas› halinde, fevkala-de amortisman uygulanmas›ndan vazgeçilerek daha evvel uygulanmak-ta olan amortismana devam edilir.
Zirai Mahsullerde Amortisman
Zirai Mahsullerde Amortisman