Gelir Vergisi Kanunu’nun “‹ndirilecek Giderler” bafll›¤› alt›nda
40.maddesinin 1 numaral› bendinde, “Ticari kazanc›n elde edilmesi ve idame ettirilmesi için yap›lan genel giderler” düzenlemifl ve akabinde parantez içinde “ihracat, yurt d›fl›nda inflaat, onarma, montaj ve tafl›ma-c›l›k faaliyetlerinde bulunan mükellefler, bu bentte yaz›l› giderlere ilave-ten bu faaliyetlerden döviz olarak elde ettikleri has›lat›n %0,5 ini aflma-mak flart›yla yurt d›fl›ndaki bu ifllerle ilgili giderlerine karfl›l›k olaflma-mak üze-re götürü olarak hesaplad›klar› giderleri de indiüze-rebilirler.” hükmü yer al-maktad›r.
Götürü giderden faydalan›lmas› için bir iflletme döneminde afla¤›-daki ifllemlerin gerçekleflmesi gerekmektedir.
-Yurt d›fl›na mal ihracat›n›n yap›lmas›,
-Yurt d›fl›na tafl›mac›l›k faaliyetlerinde bulunulmas›.
-Yurt d›fl›nda inflaat, onarma, montaj ve teknik hizmetlerin yap›lmas›, Yukar›daki faaliyetlerden döviz olarak elde edilen has›lat›n, Kambi-yo Mevzuat› gere¤ince Türkiye’ye getirilme flart› aran›lmayacakt›r. Dola-y›s›yla elde edilen has›lat›n % 0,5’ini aflmamak üzere hesaplanan tutar götürü gider olarak kaydedilerek, gelir ve kurum kazançlar›ndan düflü-lecektir.
Götürü gider uygulamas›nda, VUK.’un 228 inci maddesindeki hü-kümler gibi herhangi bir evrak tevsik edilmeyecektir.
‹hracatç›n›n, navlun ve sigorta bedelini baflka kurum veya gerçek kiflilere döviz karfl›l›¤› yapt›rmas› halinde, götürü gider FOB sat›fl bedeli üzerinden; nakliyenin bizzat ihracatç› taraf›ndan yap›lmas› veya Türk Li-ras› karfl›l›¤›nda di¤er gerçek veya tüzel kiflilere yapt›r›lmas› durumunda ise ihracatç›, sigorta bedeli hariç CF has›lat tutar› üzerinden götürü gide-ri hesaplayacakt›r.
Geçici ithal rejimi çerçevesinde bedelsiz olarak ithal edilen (güm-rük muafiyetli ithalat -bedelsiz) ham ve yar› mamul mallar›n Türkiye’de
ifllenerek tekrar bedelsiz olarak yurt d›fl›na yap›lan ihracatta sa¤lanan ifl-çilik (fason iflifl-çilik) döviz has›lat›, götürü gider uygulamas›na konu ola-cakt›r.
Örnek
(B) G›da Maddeleri ve San.Ticaret Ltd.fiirketi’nin, 2008 y›l›nda yapt›¤› ihracat ile ilgili bilgiler afla¤›daki gibidir.
‹flletme dönemi içinde yap›lan mal ihracat› : 8000.000.-Hizmet ‹hracat› (Fason iflçilik) : 2000.000.-Toplam ihracat...: 10.000.000.-Bu ihracatlara iliflkin götürü gider 500.000.- olarak tespit edilmifltir.
Götürü Gider: 500.000- x 0.005 =
2.500.-Sene sonu kay›tlar›nda 2.500.-YTL gider, has›latlardan indirilecektir.
a- ‹hraç Kayd›yla Mal Tesliminde Has›lat
‹hracat› gerçeklefltiren ihracatç› firma, yap›lan ihracat›n tamam› üze-rinden götürü gider uygulayacakt›r. ‹hracatç›ya ihraç kayd› ile mal tes-lim eden imalatç› veya tedarikçi firmalar götürü gider uygulamas›ndan yararlanamayacakt›r.
Dan›fltay’›n, götürü gider olarak hesaplanan giderlerin yaln›zca ih-racat› fiilen gerçeklefltiren iflletme veya flah›slar taraf›ndan uygulanaca¤›
hakk›ndaki karar› flöyledir.
“...Sektörel d›fl ticaret flirketleri ve d›fl ticaret sermaye flirket-leri , kendi adlar›na yapt›klar› ve adlar›na fatura kesilen ve kendi-lerine teslimat› yap›lan mallar›n ihracat›nda, ihracat, kambiyo ve ilgili sair mevzuat yönünden münhas›ran sorumlu olduklar›
belir-tilmifl, imalatç› veya tedarikçi firmalar›n sorumluluklar› ise sade-ce ihracata konu mal›n üretimi veya temini konusunda düzenle-nen belgelerle s›n›rl› tutulmufltur.
Bu düzenlemeler karfl›s›nda, imalatç› olan davac›dan sa¤la-nan ürünlerin ihrac›na arac›l›k yapan...A.fi.’in gerçeklefltirdi¤i fii-li ihracat nedeniyle davac›n›n götürü gider uygulamas›ndan ya-rarland›r›lmayarak, ad›na yap›lan tahakkukta hukuka ayk›r›l›k bulanmad›¤›ndan aksi yönde verilen mahkeme karar›nda yasal isabet görülmemifltir.”
(Dan›fltay Üçüncü Daire, 9.12.2003 tarih ve E.No.2001/1682-K.
No.2003/5154 say›l› Karar›)
b- Yurt D›fl› Tafl›mac›l›k Has›lat›:
Her türlü yurt d›fl› tafl›mac›l›k (kara, deniz, hava) faaliyetinden dö-viz olarak sa¤lanan has›lat götürü gider uygulamas›na konu olabilecek-tir. Yurt d›fl› tafl›mac›l›k, bafllang›ç veya bitifl noktas›ndan herhangi biri veya her ikisi yurt d›fl›nda bulunan tafl›mac›l›klar› kapsar.
Yük tafl›mac›l›¤›n›n yan› s›ra yolcu tafl›mac›l›¤› yap›p has›lat elde edenler, her iki has›lat› dikkate alarak götürü gider uygulamas›ndan ya-rarlanacakt›r.
Yurt d›fl› tafl›mac›l›k has›lat›, döviz olarak elde edilecek ve Türk Li-ras› karfl›l›¤›n›n tespitinde, has›lat›n kanuni defterlere kaydedildi¤i tarih-te geçerli olan T.C. Merkez Bankas›’nca tarih-tespit edilmifl olan döviz al›fl kurlar› esas al›nacakt›r. Burada dikkat edilmesi gereken konu, has›lat›n kanuni defterlere kay›t edilmesi gereken tarihteki T.C. Merkez Banka-s›’n›n al›fl kuru olmas›d›r. Has›lat›n kanuni süreden sonra kay›tlara inti-kal ettirilmesi halinde do¤an kur fark› götürü gider kapsam›na
al›nma-yacakt›r. K›sacas› kay›tlara intikal ettirilmesi gereken tarihteki kur üzerin-den has›lat tespit edilecektir.
Yurt d›fl› tafl›mac›l›kta, has›lat›n do¤du¤u tarih ile dövizin yurda gel-di¤i tarih aras›nda meydana gelen kur fark› bu uygulamada dikkate al›n-mayacakt›r.
Türk Liras› olarak elde edilen yurt d›fl› tafl›mac›l›k has›lat› götürü gi-der uygulamas›na konu olmayacakt›r.
CF veya CIF teslim flart› ile yap›lan ihracatta, navlunun döviz karfl›-l›¤›nda baflka gerçek ve tüzel kiflilere yapt›r›lmas› durumunda ihracatç›
firma götürü gider uygulamas›na nakliye (navlun) ve sigorta bedellerini dahil etmeyecektir. Bu durumda döviz karfl›l›¤›nda tafl›mac›l›k iflini ya-pan nakliyeciler, navlun has›lat›n›n yap›ld›¤› tarihteki T.C.Merkez Ban-kas›’n›n al›fl kuru ile hesaplanan tafl›mac›l›k has›lat›n›n %0,5’ini aflmamak koflulu ile götürü gider hesaplayarak has›lattan düflecek, ‹hracatç› firma ise FOB bedeli üzerinden bu haktan yararlanacakt›r.
c- Yurt D›fl›nda Yap›lan ‹nflaat, Onarma, Montaj ve Teknik Hizmetlerden Sa¤lanan Has›lat:
5520 say›l› Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 3 uncu maddesine göre ,”Birinci maddede say›l› kurumlardan kanuni veya ifl merkezi Türkiye’de bulunanlar, gerek Türkiye içinde gerekse Türkiye d›fl›nda elde ettikleri kazançlar›n tamam› üzerinden vergilendirirler.”
Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 3 üncü maddesinde ki “Tam Mükel-lefiyet” hükmü, ayn› zamanda 193 say›l› Gelir Vergisi Kanunu’nun 3 ün-cü maddesinde de mevcuttur.
Kanuni merkez, vergiye tabi kurumlar›n kurulufl kanunlar›nda, tü-züklerinde, ana statülerinde veya sözleflmelerinde gösterilen merkezdir.
esas nizamname veya mukavelenamelerinde veya teflkilat kanunlar›nda gösterilen merkezdir.
Yabanc› ülkelerde elde edilerek Türkiye’de genel sonuç hesaplar›-na intikal ettirilen kazançlardan mahallinde ödenen kurumlar vergisi ve benzeri vergiler, Türkiye’de bu kazançlar üzerinden tarh olunan kurum-lar vergisinden indirilebilir (KVK Md.33)
Yurt d›fl›nda ödenen bu vergilerin, ödendi¤ine dair Türk elçilik ve-ya konsolosluklar›, yoksa mahallinde Türk menfaatlerini koruve-yan mem-leketin ayn› mahiyetteki temsilcileri taraf›ndan tasdik ettirilmesi gerek-mektedir. Aksi takdirde Türkiye’de tarh olunan vergiden indirilemez.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 85 inci maddesinin 3 üncü f›kras› ise ya-banc› memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar›n hesaplara intikali flu flekilde hüküm alt›na alm›flt›r.
Yabanc› Memleketlerde elde edilen kazanç ve iratlar:
1. Mükellefin bunlar› Türkiye’de hesaplar›na intikal ettirdi¤i y›lda;
2. Türkiye’de hesaplara intikal ettirilmemesinin mükellefin iradesi d›fl›ndaki sebeplerden ileri geldi¤i tevsik olunan hallerde, mükellefin bunlara tasarruf edebildi¤i y›lda;elde edilmifl say›l›r.
Yurt d›fl›nda yap›lan inflaat, onarma, montaj ve teknik hizmetlerden dolay› faaliyetlerin zararla sonuçlanmas› halinde, götürü gider hesaplan-mas›na engel teflkil etmez.
Dolay›s›yla götürü gider uygulamas›, bir indirimden çok, bir vergi istisnas›d›r diyebiliriz. Çünkü götürü gider tutar› kadar, kurum kazanc›n-da bir azalma meykazanc›n-dana gelmektedir.
d. Fason ‹flçilik
Fason imalat, bir firman›n gerekli ara mal› veya hammaddeleri sa¤-layarak baflka bir iflletmeye bedelsiz teslim edilerek istenilen vas›fta imal ettirilmesidir. ‹mal edilen bu mallar mal›n maliki olan iflletmeye bedel-siz olarak, fason yapan iflletme taraf›ndan teslim edilir.
Mal›n mülkiyeti fason yapan iflletmeye ait de¤ildir. Geliflmifl ülke-ler, mallar›n› daha ucuza mal ettirmeleri için az geliflmifl ülkelere mal-lar› bedelsiz ihraç ederek imal ettirirler. Tekrar bedelsiz olarak ithal et-tikleri bu mallar› kendi ülkelerinde veya üçüncü ülkelere ihraç ederler.
Ülkemizde son y›llarda özellikle tekstil sektöründe fason imalat
yo-¤unluk kazanmaya bafllad›. Fason iflçilik yapan baflka bir sektörümüzde küçükbafl hayvan ba¤›rsaklar›n›n imalat›n› yapan ba¤›rsak firma-lar›d›r. Makine ile imalatta gerekli rand›man› almayan bu sektör-de tamamen insan eme¤i ile üretim yap›lmaktad›r.
Fason imalat ve ihracat ile ilgili yasal düzenleme, 4458 say›l› Güm-rük Kanununda Geçici ‹thalat Rejimi düzenlenerek yasallaflt›r›lm›flt›r. .
Gümrük Kanunun 128 inci maddesi Geçici ‹thalat Rejimi, “Geçici it-halat rejimi, serbest dolafl›ma girmemifl eflyan›n itit-halat vergilerin-den tamamen ya da k›smen muaf olarak ve ticaret politikas› önlem-lerine tabi tutulmaks›z›n, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullan›l-mas› ve bu kullan›m s›ras›ndaki ola¤an y›pranma d›fl›nda, herhan-gi bir de¤iflikli¤e u¤ramaks›z›n yeniden ihrac›na olanak sa¤layan hükümlerin uyguland›¤› rejimdir.” fieklinde hüküm alt›na alm›flt›r.
Geçici ‹thalat Rejimi 31.5.2002 tarih ve Mük.24771 say›l› Resmi Ga-zete’ de yay›mlanarak yürürlü¤e giren Gümrük Yönetmeli¤inin 415 ve sonra gelen maddelerinde yap›lan gerekli aç›klamalarla bu ifllemler ya-p›lmaktad›r.
Bedelsiz olarak ithal edilen bu mallar imal edildikten sonra iflçilik bedeli (fason iflçilik) faturas› düzenlenerek tekrar bedelsiz olarak yurt d›-fl›na ihraç edilir.
Yap›lan bu iflçilik ihracat bedeli üzerinden binde befl oran›nda gö-türü gider uygulamas› yap›larak iflletme has›lat›ndan indirilir.